Екінші деңгейлі банктер курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
Кіріспе 3
1 Қазақстан Республикасындағы Екінші деңгейлі банктер және олрадың экономикадағы қызметтері 5
1.1 Екінші деңгейлі банктердің түрлері 5
1.2 Екінші деңгейлі банктердің атқаратын негізгі қызметтері 7
1.3 Екінші деңгейлі банктердің банк жүйесіндегі орны мен маңызы 10
2 Екінші деңгейлі банктерде активті және пассивті операциялар 14
2.1 Еліміздегі екінші деңгейлі банктердің жүргізетін активті операциялары 14
2.2 Банктер жүргізетін пассивті операциялардың мәні 20
2.3 Банктің активін және пассивін тиімді басқарудың, оның бәсекелестік қабілетін арттыруға ыпқалы 26
3 Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің проблемалық активтерін басқару тәжірибесін жетілдіру 32
Қорытынды 35
Қолданылған әдебиеттер тізімі 36
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 35 бет
Пәні: Банк ісі
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе 3
1 Қазақстан Республикасындағы Екінші деңгейлі банктер және олрадың
1.1 Екінші деңгейлі банктердің түрлері 5
1.2 Екінші деңгейлі банктердің атқаратын негізгі қызметтері 7
1.3 Екінші деңгейлі банктердің банк жүйесіндегі орны
2 Екінші деңгейлі банктерде активті және пассивті операциялар
2.1 Еліміздегі екінші деңгейлі банктердің жүргізетін активті операциялары
2.2 Банктер жүргізетін пассивті операциялардың мәні 20
2.3 Банктің активін және пассивін тиімді басқарудың, оның
3 Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің проблемалық активтерін
Қорытынды 35
Қолданылған әдебиеттер тізімі 36
Кіріспе
Екінші деңгейлі банктер экономиканың шаруашылық салалары, халық пен
Әлемдiк тәжiрибе көрсеткенiндей экономикада нарықтық қатынастар өз-өзiн реттей
Экономиканы ақша-неиселi реттеудi қаржы саласының басты секторы банк
Қазiр елiмiзде банк жүйесi егемендiң алғаннан берi жүргiзiлiп
Мiне, сондықтан курстық жұмыстың тақырыбы “Екінші деңгейдеі банктердің
Бұл тақырыптың өзектілігі екінші деңгейлі банктердің бүгінгі таңдағы
Себебі, еліміздің алдағы жылдары Бүкіл Дүниежүзілік Сауда ұйымына
- Екінші деңгейлі банктердің Банктік жүйедегі орны мен
- Екінші деңгейлі банктердің негізгі атқаратын қызметтерін атап
- Бүгінгі таңдағы екінші деңгейлі банктердің активті және
- Екінші деңгейлі банктердің қызметтері және операциялары бойынша
1 Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктер және
олрадың экономикадағы қызметтері
Екінші деңгейлі банктердің түрлері
Қазақстан Республикасының екі деңгейлік банк жүйесі бар. Қазақстан
Несие жүйесін екі түсінікте қарастыруға болады: кең шағымда
Бір жақты шағымда- арнайы қаржылық-кредиттік институттардың жүйесі немесе
Бірінші түсінігі несие капиталының жылуымен байланысты және
Екінші – несие жүйесі несие-қаржылық мекемелердің жиынтығы ретінде
Несиелік жүйе мемлекеттегі ақша айналымын реттейді, экономикалық қатынастар
Несиелік қатынастар екі жақты сипаттама ұстайды. Несие мекемелерінде
Қазіргі несие жүйесі несие капитал нарығының негізгі элементі
а) Орталық Банк, мемлекеттік және жартылай мемлекеттік банктер;
б) банктік сектор:
коммерциялық банктер;
жинақтау банктер;
инвестициялық банктер;
ипотекалық банктер;
в) сақтандыру секторы:
сақтандыру компаниялары;
зейнетақы қорлары;
г) арнайы банктік емес несие –қаржылық институттар:
инвестициялық компаниялар;
қаржылық компаниялар;
қайырымдылық қорлар;
коммерциялық банктердің траст бөлімдері;
несие жинақтау ассоциациялары;
несиелік одақтар.
Осындай сызба көптеген өндірістік дамыған мемлекеттерге тән -
Классификация негізінде несие ұйымдары қызмет көрсету мінездемесін алатын
- орталық (эмиссиялық) банк;
- коммерциялық банктер;
- арнайы кредиттік мекемелер (сақтандыру, жинақтау т.б.).
Банк (италияның “banco” сөзінен шыққан – айырбас орны,
Банк – коммерциялық ұйым болып келеді, заңға сәйкес
Банктер ақша айналым саласында істейді және күрделі ақшалық,
Нарықтық экономика жағдайында банктердің көптеген түрлері бар. Олардың
Меншік формасы бойынша:
- мемлекеттік;
- акционерлік;
- кооперативтік;
- жеке меншік;
- аралас.
Ұйымдардың құқықтық түрі бойынша: ашық және жабық қоғамдар.
Функционалдық тағайындау бойынша:
- эмиссиялық;
- депозиттік;
- коммерциялық.
Орындалған операциялар сипаттамысы бойынша:
- әмбебап;
- мамандандырылған;
- салалық.
Қызмет көрсету бойынша:
- аймақтық;
- аймақаралық;
- халықтық;
- ұлттық.
Филиал саны бойынша: филиалдық емес және көпфилиалдық.
Банктер мәнінің әдістемелік негіздері:
- банк мәні талдаудың макродеңгей қызметімен байланысты;
- банктердің көптеген түрлеріне қарамастан оның мәнін бір
- банк мәні оның өзгешелігін сипаттайды;
- банк мәні – оның құрылымын ерекше объектісі
- банктердің әр түрлі түсініктері болады.
Несиелік іс – банк негізі. Банк мәнінің талдауы
Нарық жағдайында банктер келесі функцияларды атқарады:
- ақша кірістерінің және қорларының мобилизациясы және оның
- ақшалы және функционалдық капиталистерге кредиттік делдалдық;
- төлем кезіндегі делдалдық;
- несие құралдар айналымының құрылуы.
Қазіргі кездегі банктер қызметтері әр алуан. Бүгінгі таңда
1.2 Екінші деңгейлі банктердің атқаратын негізгі қызметтері
Коммерциялық банктер – нарықтық экономикада несие жүйесiнiң негiзгi
Ақша қаражатын шоғырландыру және тарту қызметi – банктердiң
Коммерциялық банктердiң атқаратын келесi қызметi - несие
Ұйымдасқан және жұмысы қалыптасқан есеп айырысу жүйесiнсiз тұрақты
Коммерциялық банктердiң ерекше қызметi құралдарын шығару арқылы
Коммерциялық банктер акция және облигация түрiндегi бағалы қағаздарды
Банктер сенiмхат бойынша клиенттердiң мүлкiн басқару қызметiн де
Экономикалық мағлұматтарды өзiне жинақтауы банктердiң клиенттерiне кеңес беру
Сонғы кездерi коммерциялық банктермен басқа несие мекемелерiнiң арасындағы
Елiмiздегi банктiк жүйе екi деңгейлi екенiн бiлемiз, яғни
Депозиттiк – қарыздық операцияларды жүзеге асыра
Коммерциялық банктердiң басқа қаржы
Банк қызметiн – банк пен клиент
Коммерциялық банктер негiзiнен өз клиенттерiнiң
«Қазақстан Республиксындағы банктер және банктiк қызмет туралы» Заңға
- ақылы негiзде депозиттердi тарату;
- клиенттер мен банк корреспонденттердiң шоттарын жүргiзу және
- қайтарымдылық, мерзiмдiк және төлемдiк шарттарымен заңды және
-инвестицияланатын қаражаттар иелерiнiң немесе иемденушiлердiң тапсырмалары бойынша капиталдық
- заңда көрсетiлген тәртiппен бағалы қағаздарды шығару;
- төлем құжаттарын сатып алу, сату және сақтандыру,
- банктiк операциялар бойынша брокерлiк қызметтердi көрсету,
- коммерциялық мәмiлелердi қаржыландыру;
- клиенттердiң тапсырмалары бойынша сенiмдiк операцияларды (қаражаттарды қарау,
- лизингтiк операцияларды жүзеге асыру.
Уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтау – коммерциялық банктердiң
Коммерциялық банктердiң екiншi басты қызметi – экономиканы және
2006 жылғы қараша айындағы деректер бойынша банктiк сектордан
Кесте 1- шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне коммрциялық банктерден бөлiнген
Жылдар 12.2001 12.2002 12.2003 12.2004 11.2005
Банктiк несиелер 148880 276218 489417 672407 924283
Оның iшiнде шағын бизнеске 39857 74202 121954 145515
- қысқа мерзiмдi 20423 40115 60153 63043 80943
- ұзақ мерзiмдi 19434 34107 61801 83467 120718
1.3 Екінші деңгейлі банктердің банк жүйесіндегі орны мен
Банктiк жүйе – нарықтық экономиканың ең маңызды және
Банктердiң және тауарлы-ақшалай қарым-қатынастардың дамуы тарихи тұрғыдан қатарлас
Әлемдiк тәжiрибе көрсеткенiндей экономикада нарықтық қатынастар өз-өзiн реттей
Қаржылық делдалдар болып табылатын коммерциялық банктер осылай қоғамда
Коммерциялық банктер нарықтық экономикада басты қаржылық делдалдар болып
Банктiк жүйенiң мақсаты мен мiндеттерi негiзiнен экономиканы жалпы
Банктер басқарудың экономикалық әдiстерi мәселен, несиелеу арқылы, экономикалық
Қандай жүйе болмасын оның өзiнiң формалары мен қызметтерi
- Уақытша бос ақша қаражатын тарту, жинақтау және
- Кәсiпорындарға, мемлекетке, жеке адамдарға несие беру, бағалы
- Ақша айналымын реттеу. Банк - әр
- Айналымға несие құралдарын шығару. Банк клиентiне
- Экономикалық және қаржылық ақпарат берiп отыру ;
- Орындайтын айрықша қызметтерiне байланысты банктер: эмиссиялық
Қазақстан Республикасының экономикасы нарықтық қатынастарға көшу кезеңiнде несиенi
Қазақстан Республикасында банктiк жүйенi реформалаудың қажеттiлiгi, дүниежүзiлiк банктiң
Қазақстан Республикасының қазiргi банк жүйесiнiң құрылуы 1990 жылдың
Кәсiпорындардың, ұйымдардың, кооперативтер мен азаматтардың несие-есеп жұмыстарын жүргiзу
Бағдарламаның өткiрлiгiне қарамастан, iстiң нақты жағдайын ескере отырып,
Банктердiң қайта қаржыландыру механизмдерiнде маңызды өзгерiстер болды. 1995
Реформаның құқықтық қамтамасыз етiлуi және банктiк жүйенiң қызмет
1995 жылы Қазақстан банктiк жүйесiн реформалау бағдарлмасын жүзеге
Оның мақсаты мен мiндеттерi тұтастай алғанда, 1995 жылғы
Өйткені сол жылдары экономикамызда банктердің саны 200-ден асып
Ал еліміздегі жалпы коммерциялық банктердің банктік жүйедегі даму
Кесте 2 - ҚР-дағы несие жүйесіндегі коммерциялық банктердің
Несие жүйесінің элементтері 2003 2004 2005 2006
1. Екінші деңгейдегі банктердің барлығының саны:
44
38
34
35
Оның ішінде
Мемлекеттік 1 2 2 2
Мемлекетаралық 1 1 - -
Шетел капиталы қатысуымен:
Оның ішінде
- 100 % / 50 %- ден аса:
Оның ішінде
Еншілес банктер: 16
9/7
12
16
9/6
11 17
9/6
11
16
10/4
10
2 Екінші деңгейлі банктерде активті және пассивті операциялар
2.1 Еліміздегі екінші деңгейлі банктердің жүргізетін активті
операциялары
Активтік операциялар бұл банктердің табыс алу және өзінің
Қазақстан Респупликасының активтік банктік операциялары келесідей түрлерге бөлінеді:
- Несиелік операциялар;
- Инвестициялық операция, яғни бағалы қағаздар бойынша;
- Қаржылық опеарациялар (лизинг, факторинг, форфейтинг);
- Кассалық операциялар
- Делдалдық-комиссиондық операциялар.
Банктің активтік операцияларының маңызды бөлігін банктік несиелік операциялары
Несие – нарықтық экономиканың тiрегi ретiнде экономикалық дамудың
Несие – бұл пайыз төлеу және қайтару шартында
Қарыз берушi – қарызды беретiн несиелiк қатынастардың бiр
Қарыз алушы – бұл несиенi алушы және оны
Қарыз берушi және қарыз алушымен қатар несиенiң құрылымының
Несие түрi – бұл несиелiк қатынастар құрылымының, олардың
Банктiк несие – бұл банктiк мекемелерден қарыз алушыларға
Банктің инвестициялық операциялары – несиелік опеарциялардан кейінгі орында
Банктің инвестициялық операция жүргізетін бағалы қағаздары екі топқа
1)Мемлекеттік бағылы қағаздар;
2)Корпоративтік бағалы қағаздар.
Бүгінде ҚР-ның екінші деңгейлі банктері инвестициялық операцияларға бағытталған
Сонымен қатар бүгінде коммерциялық банктердің активтерінің бір бөлігін
- Акциялар;
- Облигациялар;
- Депозиттік және жинақ сертификаттары;
- Ипотекалық куәліктер;
- Депозитарлық қолхаттар.
Осылардың ішінде бүгінгі таңда инвестициялық операциялардың негізгі бөлігі
Лизинг – бұл лизинг берушiнiң өзiне тиесiлi құрал-жабдықтарды,
Лизингтiң несиеден айырмашылығы келiсiмшартта көрсетiлген төлемдер төленiп, мерзiмi
Лизингтiк мәмiлелердiң бiрнеше түрлерi бар. Барлық лизингтiк операциялар
Шұғыл лизинг – бұл мүлiктiң қызмет ету мерзiмiне
Қаржы лизинг – уақытша пайдалануға берген лизинг затының
Лизингтiң артықшылықтары мен кемшiлiктерi келесiдей.
Лизингтiң қарапайым несиеден келесідей артықшылықтары бар:
- Лизинг көмегiмен кепiлге беретiн мүлкi жоқ ұсақ
- Лизинг 100 %-ға дейiн несиелеудi ұсынады, яғни
- Кәсiпорынға мүлiктi несиеге сатып алғаннан, лизинг бойынша
- Құрал-жабдықтың лизинг берушiнiң меншiгiне болатындығына байланысты, өнiмнiң
Лизинг операцияларының кемшiлiктерiне келесілер жатады:
- Жалға алушы құрал-жабдықтың қалдық құнының жоғарылауынан ештеңе
- Ұйымдастырудың күрделiлiгi;
- Лизинг құны несиеге қарағанда жоғары, бiрақ та
Лизинг операцияларының техникасы келесi 1 суретте көрсетiлген.
2
1 3
4
Мұндағы, 1 – құрал-жабыққа тапсырыс беру; 2 –
Сурет-1 – Лизинг операциясының техникасы
Коммерциялық банктердiң ең көп таралған делдалдық қызметiнiң бiр
Факторинг сатушылардың сатып алушыларға сатылған тауары үшiн уақытын
«Фактор» сөзi ағылшын тiлiнен «factor», аударғанда «маклер, делдал»
Келiсiмшартқа сәйкес банк жабдықтаушының контрагенттерi өздерiнiң қарызын өтегенiне
Факторинг операциясына үш тарап қатысады:
1)Факторингтiк компания (банктiк факторинг бөлiмi) - өздерiнiң
2)Клиент (тауарды жабдықтаушы, несие берушi) – факторинг компаниясымен
3)Кәсiпорын (қарыз алушы) – тауарды сатып алушы фирма.
Фактоинг мәмiлесiн ұйымдастыру 2-суретте көрсетiлген .
Өнiмдi төлеу
Төлем құжаттарын Төлем қабiлетiн
сатып алу талдау
Жабдықтаушы
Сурет-2– Факторинг ұйымдастыру сызбасы
Шектеулi факторинг бiрнеше операциялардың орындалуымен байланысты: ақша алуға
Факторинг операциясы бүгiнгi таңда, отандық ақша нарығында дами
Қ.Р-дағы екiншi деңгейдегi банктер өздерiнiң кассалық операцияларын 1999
Осы ережеге сәйкес, кассалық операция – бұл құндылықтарды
Касса жұмысын ұйымдастыру, яғни клиенттерге кассалық операциялар бойынша
- кiрiс кассасы;
- шығыс кассасы;
- кiрiс-шығыс кассалары;
- қайта санау кассасы;
- кешкi касса;
- сыртқа шығатын касса.
Банк кассасына клиентерден қолма-қол ақшаларды қабылдау және оларды
- қолма-қол ақшаны салатындығының хабарламасы;
- кiрiс кассалық ордер бойынша.
Кассадағы қолма-қол ақшаны өткiзу үшiн клиент кiрiс кассалық
Қолма-қол ақшаны қабылдап алғаннан кейiн, кассир қабылдаған соманы,
Банк клиентiнiң ағымдық және корреспонденттiк шотынан қолма-қол ақшаны
- ақшалай чекпен;
- шығыс кассалық ордермен.
Банк клиентi қолма-қол ақша алуға арналған кассалық құжаттарын
Шығыс құжатын алған бақылаушы-бухгалтер мынадай жұмыстарды жүргiзуге мiндеттi:
1)қолма-қол ақшаны беруге құқығы бар банктiң жауапты тұлғаларының
2)құжатта көрсетiлген соманың саны мен жазба түрдегiсiн салыстыруға;
3)клиентттiң лауазымды тұлғаларының шығыс құжатында қолдарының болуын тексеру
Қайта есептеу кассасы клиенттiң инкассацияланған ақшалай түсiмдерiн қайта
Инкассаторлардан қолма-қол ақшасы бар сөмкелердi кассирлер қабылдау барысында
1)келiп түскен сөмкелердiң тұтастығын;
2)сөмкедегi қойылған пломбаның банктегi пломбының үлгiсiмен сәйкестiгiн;
3)инкассаторлар тапсыратын сөмкелердiң құжаттағы сөмкенiң номерiмен сай келуiн;
4)қабылдайтын соманың құжатта көрсетiлген сомамен сәйкестiгiн.
Инкассалық сөмкенi қабылдап алған соң, бақылаушы-кассир және бригаданың
Отандық банк тәжiрибесiнде банктердiң есеп айырысу-кассалық операциялары мынадай
- банктiк шоттар ашу;
- ұлттық немесе шетел валютасында аударым операциялары;
- алдағы уақытта валюталау күнi қойылуға тиiстi, ұлттық
- төлемнiң шартын өзгерту немесе қайтару;
- валюталық операцияларға бақылау жасау;
- шоттың архивiн беру;
- шоттан қолма-қол ақша беру;
- ұсақ ақшаларды iрiлеп беру;
- банктен кеңсеге дейiн немесе керiсiнше қолма-қол ақшаларды
- құндылықтарды жеткiзiп беру.
Екінші деңгейлі банктердiң тағы да бiр активтi операциясы
«Траст» ағылшын тiлiнен аударғанда «сенiм» деген сөздi бiлдiредi.
Траст операциясы – клиенттiң сенiмдi тұлғасы ретiнде оның
Траст операциясына қатысушыларға мыналар жатады:
- Траст құрылтайшысы – сенiмдi меншiк иесiне сенiмхат
- Трастыны иемденушi – траст келiсiмшартындағы көрсетiлген жағдайға
- Бенефициар – траст келiсiмшартын өзiнiң пайдасына жарататын
- Сонымен, банктiң траст операциясы – бұл банктiң
- Коммерциялық банктiң траст бөлiмiнiң атқаратын қызметi үлкен
2.2 Банктер жүргізетін пассивті операциялар
Коммерциялық банктер – нарықтық экономикада несие жүйесiнiң негiзгi
Ақша қаражатын шоғырландыру және тарту қызметi – банктердiң
Коммерциялық банктердiң ерекше қызметi құралдарын шығару арқылы
Коммерциялық банктер акция және облигация түрiндегi бағалы қағаздарды
Депозиттiк – қарыздық операцияларды жүзеге асыра
Коммерциялық банктердiң басқа қаржы институттарынан айырмашылығы және
Уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтау – коммерциялық банктердiң
Коммерциялық банктердің бұл шаралары экономиканың тиімді қызмет етуін,
Уақытша бос ақша қаражаттарын жасау – коммерциялық банктердiң
Басқа кәсiпорындармен салыстырғанда осы барлық мiндеттемелер коммерциялық банктерге
Жоғарыда айтылып өткендей, банктер өздерiнен активтiк операцияларын жүзеге
Депозиттiк операциялар мынадай қағидамен ұйымдастырылады:
1)банктiк пайда алуға немесе болашақта пайда алу үшiн
2)депозиттiк операциялар әрекет етуi керек;
3)банк балансының жеделдiк өнiмдiлiгiн демеу мақсатында икемдi депозиттiк
4)банк балансының өтiмдiлiгiн жоғары дәрежеде демеп отыратын мерзiмдiк
5)депозиттiк операциялар мен қарыз беру бойынша операциялардың арасында
6)депозиттердi тартуға әрекет ететiн банктiң қызметтердi дамытуға шаралар
Пасивтік операциялар негізінде банктің ресурстары жинақталады. Осыған байланысты
Пассивтік операциялар нәтижесінде пассивтік шоттағы немесе активті-пассивті шоттағы
Қазақстан Республикасының коммерциялық банктерінің жүргізетін негізгі пассивтік операцияларының
- Коммерциялық банктердің бағалы қағаздарды алғашқы эмиссиялауы;
- Банк пайдасынан капиталдарды немесе қорларды ұлғайту және
- Басқа да заңды тұлғалардан несие алу;
- Депозиттік салымдар.
Осы аталған пассивтік опеациялар формасының алғашқы екі нұсқасы
Банктік ресурстары екі көзден құралады: қарыз ресурстары мен
Банктің меншікті қаражаты банктің үнемі тұрақтылығын ұстап тұруда
- Банктің жарғылық капиталы;
- Банктің резервтік капиталы;
- Пайда есебінен құрылған капиталдар;
- Сақтандыру резервтері;
- Бөлінбеген пайдасы.
Акционерлік капиталдың құрылымы әр банктерде әр түрлі болып
Банктік меншікті капитал басты үш қызмет атқарады:
-Қорғаныс қызметі – банктің зиян шегу немесе борыштық
-Оперативтік қызмет – банк қызметінің қаржылық негізін қамтамасыз
-Реттегіш қызмет – қоғам банктердің жетістіктерімен қызмет етуіне
Банктің тартылған қаражаттары активтік операциялар, оның ішінде несиелік
Жалпы банктердің пассивті операциялары қаржы ресурстарын тарту ерекшелігіне
- Депозиттік, оның ішінде банкаралық несиелер де жатады;
- Эмиссиондық (Пайларды орналастыру мен банктің бағалы қағазын
Банктердің тартылған қаражаттары депозиттер және депозиттік емес тартылған
Сурет-3 – Банктің тартылған қаражаттарының құрамы
Депозиттер банк үшін бірден-бір арзан ресурс көзі болып
Депозит – бұл клиенттердің (жеке және заңды тұлғалардың)
Коммерциялық банктер депозиттері жалпы банктердің несиелеу шамасын көрсетеді.
Экономикалық мазмұнына қарай депозиттерді мынадай топтарға бөледі:
Талап етуіне дейінгі депозиттер – бұл салым иелерінің
- Мемлекеттік, акционерлік кәсіпорындар және шағын коммерциялық құрылымдардың
- Әр түрлі мақсаттағы қорлардың қаражаттары;
- Есеп айырысудағы қаражатар;
- Жергілікті бюджеттер қаражаттары;
- Басқа банктердің корреспонденттік шоттарындағы қаражат қалдықтары.
Талап етуіне дейінгі депозиттердің ееркшеліктері келесідей сипат алады:
- Ақша салу және оны алу кез келген
- Шот иесі банктен осы шотты пайдаланғаны үшін
- Банктер талап етуге дейінгі шоттарда ақшалай қаражаттарды
Оң баға
Теріс баға
Сурет-4 – Коммерциялық банктердің депозит ағымдары
Мерзімді салым (депозит) – белгілі мерзімі бар және
Жинақ салымдары - белгіленген мерзімі жоқ, қаражатты
Депозиттік және жинақ сертификаттары – бұл салым иесіне
Банктердің пассивті операцияларының ішінде банкаралық несиенің де рөлі
Банкаралық ресурс ретінде бүгінгі Қазақстан Ұлттық банкінің несиелерін
Ломбардтық несие – екінші деңгейдегі банктерге қысқа мерзімді
Овернайт несиесі - өзіне атына байланысты бір
Сонымен қатар банкаралық несиелерді екінші деңгейлі банктер бір-біріне
2.3 Банктің активін және пассивін тиімді басқарудың, оның
бәсекелестік қабілетін арттыруға ықпалы
Банк секторының бәсекелестік қабілеті белгілі бір бәсекелестік артықшылықтарға,
- банктің білікті кадрлармен қамтамасыз етілуі;
- банктің капиталының жеткіліктігі;
- қазіргі заманға сай технологияларды қолдану деңгейі;
- банктің имиджі мен мен бренді;
- банк қызметі мен өнімдеріне деген әлеутті сұраныстың
- менеджмент сапасы және оның ИСО-ға сәйкестігі;
- қаржы құралдарының тиімділігі, яғни банк өнімдері мен
- қаржылық есептерінің айқындылығы, яғни клиенттердің қажеттілігі, негізгі
- банктерді мемлекеттік қолдау.
Бүгінгі күні Қазақстанның банктік секторы жоғарыда аталған артықшылықтарға
2000-2007 жж. аралығында Қазақстан Республикасының банк секторы экономикалық
Осындай тұрақты макроэкономикалық даму жағдайында банктік секторда біршама
2000 жылдан бастап, 2007 жылдың 1 маусымына дейін
Кесте 3 - Қазақстанның банктік секторының негізгі өлшемдер
Көрсеткіштер 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
ЕДБ-дің активтері, млрд.теңге
527,9
816,6
1144,9
1677,9
2687,5
4515,1
8872,0
10100,3
Активтердің ЖҰӨ-ге қатынасы,%
20,3
25,1
30,6
37,7
48,5
66,6
67,5
-
Экономикаға берілген несиелер,млрд.теңге
276,2
489,8
672,4
978,1
1484,0
2592,1
4691,0
6013,0
Несиелердің ЖҰӨ-ге қатынасы ,%
10,6
14,9
17,9
22,0
27,2
34,1
46,3 -
ЕДБ-дің меншікті капиталы, млрд.теңге
97,6
122,1
161,2
223,5
346,8
587,2
1168,6
1384,9
Меншікті капиталдың ЖҰӨ-ге қатынасы,%
3,7
3,8
4,3
5,2
6,3
8,0
9,2
-
Депозиттер 290,6 444,8 610,0 733,2 1270,8 1653,5 3076,7
Депозиттердің ЖҰӨ-ге қатынасы,%
11,3
13,6
16,3
16,6
29,5
33,4
39,1
-
Кесте 4 - Банк секторының тұрақтылығының өзгермелі көрсеткіштері,
Көрсеткіштер 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Қызмет көрсетілмейтін несиелер (несиелердің жалпы сомасынан)
2,1
2,1
2,0
2,1
2,9
2,2
1,6
1,5
Несиелер бойынша залалдарға құрылған провизиялар
-несиелердің жалпы сомасына 4,5 4,7 5,4 6,2 6,7
-жіктелген (күмәнді және үмітсіз) несиелердің жалпы сомасына
19,5
15,1
20,6
15,8
15,3
13,4
10,5
9,2
Банк жүйесі бойынша капиталдың жеткіліктік коэффициенті
25,7
18,6
17,7
17,2
16,9
15,9
14,5
14,4
Банк жүйесі бойынша ағымдағы өтімділік коэффициенті
1,0
0,8
0,8
0,9
1,1
1,0
1,5
1,6
Банк секторының тұрақтылығының өзгермелі көрсеткіштеріне жоғары кестеде берілген
Банк жүйесі бойынша капиталдың жеткіліктілік коэффициентінің (к2) мәні
Банк жүйесі бойынша ағымдағы өтімділік коэффициенті (к4) мәні
Ал енді банктердің пассив жағына тоқталатын болсақ ондағы
Тартылған депозиттердің өсуі қарқыны арта түскенмен активтердің өсуінен
Қазақстандық банктер әлі де болса халықаралық қарыз құралдарының
Бүгінгі күні отындық банктердің ресурстық бағасы диверсификациялана түсуде,
Көптеген Қазақстандық банктердің қаржылық нәтижелері соңғы жылдары тұрақтылыққа
Кесте 5 - ЕДБ-нің табыстары мен рентабильдігі
2000ж 2001ж 2002ж 2003ж 2004ж 2005ж 2006ж 2007ж
Таза пайда, млрд.теңге 7,1 7,4 20,6 30,1 34,9
ROA, % 1,3 0,9 1,8 1,8 1,2 1,8
ROE, % 7,3 6,1 12,8 13,5 9,2 14,1
Кестеде көріп отырғанымыздай 2000 жылы таза пайданың көлемі
Ірі банктердің де басы артық ресурстарын елімізден тысқары
Банк жүйесінің тұрақты өсуі және бәсекеге қабілеттігі
Банк секторының өтімділігі мен қаржылық тұрақтылығын қолдау
Тәуекелдерді басқару жүйесін дамыту
Сурет 5 - М.Портердің ромбысы негізінде Қазақстанның банк
Сонымен бірге Қазақстанның банк секторына жасалған SWOT-ТАЛДАУ нәтижесі
Кесте 6 - ЕДБ-дің қызметіне жасалған SWOT-ТАЛДАУ
Күшті жақтары Мүмкіндіктері
1 Пәрменді несие, депозит және инвестициялық саясаты.
2 Активтері мен пассивтерінің мерзімдері бойынша салыстырмалы теңгерімділігі,
3 Жиынтық активтердің, несиенің, депозиттердің және табыстылық көрсеткіштерінің
4 Банк қызметінің Халықаралық стандарттарға сай жұмыс жасауы.
5 Несие сапасының және инвестициялық қоржынның қанағаттанарлық деңгейі,
2 Банк қызметтерінің тарифтерін қалыпты деңгейде ұстау, несиелер
3 Банктер арасында бәсекелестікті күшейту.
4 Менеджмент сапасын арттыру, активтер мен пассивтерді басқару
5 Банк секторының үйлесімді дамуы, банк өнімдері мен
6 Банк капиталының бәсекелестікке қабілеттігін арттыру.
Әлсіз жақтары Қатерлер
1 Банк секторының қаржылық тұрақтылығы мен өтімділік, капиталдану
2 Ішкі ұзақ және орта мерзімді банктік ресурстардың
3 Банктік тәуекелдердің жоғары деңгейде орын алуы.
4 Ішкі нарықтағы банктің инвестициялық операцияларды жүзеге асыру
1 Сыртқы қарыздарының көп мөлшерде болуы.
2 Жіктелген активтердің, оның ішінде несиелерінің жоғары деңгейі.
3 Банктік қызметтер нарығында банктер арасында бәсекелестік тепе-теңдіктің
4 ДСҰ-на кіруге байланысты шетел капиталының қатысуымен банктердің
5 Бағалы қағаздардың табыстылықтарының және кепілге алынған мүлік
Жоғары жасалған зерттеулерден және ЕДБ-дің активтері мен пассивтеріне
«А» - бәсекелестік қабілеті күшті банктер;
«В» - бәсекелестік қабілеті орташа банктер;
«С» - бәсекелестік қабілеті төмен банктер.
Аталған топқа жататын банктерді арнайы кестемен беруге болады.
Кесте 7 - Қазақстандық банктердің топтастырылуы
«А» тобының банктері «В» тобының банктері «С» тобының
1 «Казкоммерцбанкі» АҚ
2 «ТуранӘлемБанкі» АҚ
3 «Халық Банкі» АҚ 1 «Альянс Банкі» АҚ
2 «АТФБанкі» АҚ
3 «Центркредит Банкі» АҚ
4 «Темірбанк» АҚ
5 «Каспиский банкі» АҚ
6 «Нұрбанк» АҚ
7 «Еуразиялық Банк» АҚ 1 Цеснабанкі АҚ
2АБН АМРО Қазақстан банкі АҚ
3 Ситибанк Қазақстан АҚ
4 HSBC Қазақстан банкі АҚ
5 Казинвестбанк АҚ
6 «Сбербанк России» АҚ
7 «Алфа-банк» ЕБ АҚ
8 «Қазақстан тұрғын үй-құрылыс жинақ банкі» АҚ
9 «Delta Bank» АҚ
10 Демір Қазақстан банкі
11 КЗИ банкі АҚ
12 АҚ Қазақстандағы Қытай банкі
13 Данабанк АҚ
14. Лариба-Банкі ББ АҚ
15 Алма-Ата МБ АҚ
16 Сенімбанкі АҚ
17 «Экспресс-банк» АҚ
18 ТАИБ Қазақстан банкі ЕБ АҚ
19 «Казинкомбанк» АҚ
20 «Заман-банк» АҚ
21 «Қазақстандағы Пакистан НБ» ЕБ
Кестеден көріп отырғанымыздай, екінші деңгейдегі банктердің үш банкі
Жоғарыда жасалған зерттеулерден қорытындылай келе бүгінгі күні
1)Отандық банктеріміздің капиталдану деңгейінің төмендігі.
2)Банк қызметіндегі қаржылық тәуекелді басқару тетіктерінің жеткіліксіздігі.
3)Банктердің өтімділігін басқаруға байланысты.
4)Банктік қызметтер нарығында отындық банктер арасындағы бәсекелестіктің даму
3 Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің
проблемалық активтерін басқару тәжірибесін жетілдіру
Активтер мен пассивтерді басқару субьектілерінің ішінде отандық банктік
Ал күмәнді активтер мен шартты міндеттемелердің үлесі болса
Қазіргі жағдайда банктің активі мен пассивін кешенді басқаруға
Проблемалық активтер дегеніміз бұл банктің жіктелетін активтерінің бір
Проблемалық активтерді басқару бөлімшесі сияқты басқару құрылымдары шетелдік
«Проблемалық активтерді басқару бөлімшесі» бұл кез келген банктің
1) Жоғары мөлшерде пайда табу мақсатында банктің тиімді
2) Проблемалық активтермен жұмыс бойынша қызметін жүзеге асыру
3) Несиелердің қайтарылмау тәуекелі мен бағалы қағаздарды өтеуге
4) Проблемалық активтердің пайда болуы тәуекелдерден қашу және
5) Проблемалық активтерді басқару бөлімшесінің қызметінің барлық бағыттары
Проблемалық активтерді басқару бөлімшесі жоғарыда ұсынылған типтік міндеттеріне
- бөлімшенің қарауында болатын проблемалық активтер бойынша қарыздарды
- өзге бөлімшелермен бірлесе отырып, проблемалық қарыздарды қайтару
- активтердің проблемалық топқа ауысу кезеңінен бастап, оладан
- проблемалық активтермен жұмыс жасауға қатыстырылатын банктің құрылымдық
- бөлімшенің қарауында есепке алынатын қарыздарды қайтаруға байланысты
Сонымен қатар проблемалық активтермен байланысты мәселелерді шешуде арнайы
Проблемалық активтерді басқару бөлімшесі өз алдына әр түрлі
Қорытынды
Қорыта келгенде, экономиканың басты қозғаушысы - қаржы секторы
Жалпы жұмыс барысында банктiк жүйенiң екi деңгейлi болып
Соңғы жылдары экономика өсу нәтижелерi оң өзгерiстер
Коммерциялық банктердің пассивті операциялары банк ресурстарын қалыптастырудың негізгі
- ақша қаражатын шоғырландыру және тарту қызметi; төлем
- коммерциялық банктер акция және облигация түрiндегi бағалы
- депозиттiк – қарыздық операцияларды жүзеге
Уақытша бос ақшалай қаражаттарды жинақтау – коммерциялық банктердiң
Жалпы екінші деңгейлі банктердің бұл шаралары экономиканың тиімді
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
Н. Ә. Назарбаев. «Бәсеке қабiлеттi Қазақстан», «Бәсекеқабiлеттi
Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметі туралы Заңы.
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары. Оқу құралы.
Баян Көшенова , Оқу құралы / Ақша,
Мақыш С.Б. Ақша айналысы және несие. Оқу құралы.
«Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметi туралы» ҚР-сы
Банки Казахстана, 2003 г. №12; «Банковскаы
Вестник КазНУ, экономическая серия, 2001 г. №4;
Каренов Р. Лизингтiк қызметтер. Оның ерекшелiгi неде? //
Мақыш С.Б. Коммерциялық банктiң делдалдық операциялары: факторинг
Садвакасова Ж. «Кредитная политика коммерческого банка» // Вестник
С.Кабашев «Депозитная составляющая оценки кредитного развития банковского
Қаржы қаражат – ғылыми журнал, 2008 №1-2.
АльПари-экономический журнал, 2007.
Вестник КазНУ, Экономикалық серия. №1 (65), 2008
16 Банковское дело /Под ред. Сейткасымова Г.С.,Алматы,1998г.
17 Банковское дело /Под ред. Лаврушина О.И.,Москва, 1998г.
18 Банки и банковские операции /Под ред. Жукова
Лизинг берушi
(Лзинг компанясы)
Жабдықтаушы
(Өндiрушi)
Лизинг алушы
(Өндiрiстiк кәсiпорын)
Факторинг
компаниясы
(бакнтiң факторинг бөлiмi)
Коммерциялық банктердің тартылған қаражаттары
Депозиттік емес қаражаттар
Депозиттік қаражаттар
Орталық банктің несиесі
Мерзімді депозиттер
Басқа банктерден алынған несиелер
Талап етуге дейінгі депозиттер
Жинақ салымдары
Коммерциялық банктер
Салаларға несиелер беру
Салымдардың дамуы мен бәсекеге қабілеттілігіне нарықтық баға беру
Депозиттер
Басқа да коммерциялық банктер
