Ілияс Жансүгіров
Ілияс Жансүгіров қазақ совет әдебиеті тарихында сатира жанрының негізін қалап,фольетон, сықақ әңгіменің шебер қаламгері атағына ие болған сатирик-жазушы. Кеңсешіл-бюрократты ащы ажуа, сайқымазақ еткенде. «Бюрократтың жастау болса бұйра шашы болады, кәрілеу, болса қасқа басы болады. Желіндеген жирен биедей буаз портфелі балады. Тақылдаған таяғы, сықырлаған аяғы болады» деп сипаттайды.
Сол сияқты оның әзіл, сықақ өлеңдері де әрі көркем, әрі өткір кеяеді. Мысалы, миллионер болып, алтыатар асынып қайтқан баласын көрген әкесін ақын былай сөйлетеді:
Мықыныңды мықшитқан
Мынауың не беліңде?
Үлпершек пе, үйрек пе?
Тіккен бе өзін теріге?
Құдағи байғұс құнттап,
Жіберген шығар келінге.
Ақынның сатиралық шығармаларының өзі бір төбе. Жас өспірім балалар әдебйетін дамытуға да оның қосқан улесі аз емес.
I. Жансүгіровтың аударма саласындағы ақындық өнері де орасан зор. Ол еңбегі оның өз творчествосының кен құлаштап, шарықтап өсуіне де игі әсер етті. Орыс және дүние жүзі. классиктерінің: Пушкин, Лермонтов, , Некрасов,. Гете, Гейне, Виктор Гюго шығармаларын, орыс совет акын жазушыларынан: М. Горький, В. Маяковский, И. Уткин, Д. Бедный, М.Голодный,А.Жаровтардың таңдаулы шығармаларын, қазақ тіліне шебер аударып, қазақ, совет поэзиясының асыл қазынасын онан сайын байытып кетті.
Ілияс Жансүгіров – асыл сөзден алтын сарай соғып қалдырған, өлмес, өшпес, өмір тапқан ұлы ақын.
Қарар ма еді, әлде көкте жұлдыз болсам,
Ілер ме ед, кәмшәтына құндыз болсам.
Оймақтай аузына жұтылар ем,
Ашыған ашығыма қымыз болсам.
Қос ішекте тербетілген ынтық арман, күйші көңіліндегі арпалыс, гүлдің мазмұны міне осындай. Ал, енді бұл күйді тыңдап отырған Ханша қандай күйде екен десеңші?
Тарттырып іші пісіп күй тыңдады,
Күй шіркін ылпылдады, бипыңдады.
Күйшінің ауруы күйден туған,
Жыбыршып ханыша да құтыңдады.
Япырым-ай, неткен жігіт күйі тәтті?
Күй бар ма екен күйігі мұңша қатты.
Өмірдің бар қызығы домбыра екен,
Жалмап жеп жүрегімді қайда тартты?
Соғады кейде суық, мұздың күйі,
Мұз жапқан қарлы Алатау құздың күйі,
Осы-ақ қой жаза басып жаңылмасам,
Толғанған жар сағынып қыздың күйі.
Не болды, ауырдым ба, жындандым ба?
Жоқ әлде түңіліп жауып ұрлармын ба?
Төсіме құл басымен шықса мынау,
Сүйекке кетпес таңба ұрмаймын ба?
