XX ғасырдың басындағы қазақ мәдениеті
XX ғасырдың бас кезіндегі қазақ халқының мәдениеті ғасырлар бойы дамыған, өзіндік тарихи ерекшеліктері бар. 1905-1907 жылдардағы революциялық қозғалыс, таптық күрестің шегінуі және қайтадан өрлеуі де қазақ мәдениеті салаларының жаңа мазмұнда қарқышдап дамуына әсер етті.
XX ғасыр басынан Қазан революциясына дейін Семейде, Оралда, Орынборда, басқа Қазақстанның қалаларында кітап басып шығару нақты қолға алынды. Орыс географиялық қоғамының Батыс Сібір, Түркістан бөлімдері, Семейдегі Орынбордағы бөлімшелері Қазақстан жерінде әр түрлі ғылыми жазбалармен қатар, көпшілікке түсінікті әр түрлі мазмұндағы басылымдардың шығуына қамқорлық жасады. Қазақ зиялары Ш. Құдайбердіұлының, М. Дулатұлының, С. Дөнентайұлының, А. Байтұрсынұлының шығармалары XX ғасырдың басында жарық көрді. Өз заманында халық арасында ерекше құрметке ие болған., Сұлтанмахмұт Торайғыровтың «Шәкірт олы», «Алтын аяқ», «Адасқан өмір» т.б. өлеңдері мен поэмаларында сол кезеңнің өмір жағдайлары, қазақ аулының өміріндегі өзгерістер сипатталады. Халық арасында кең таралған Бейімбет майлиннің «Шұғамың белгісі» Спандияр Көбеевтің атақты «Қалың малы» өмір шылдығын халық тағдырын сипаттауда мауызыл жоғалтпаған тамаша туындылар.
XX ғасыр басындағы ұлттық әдебиеттің аса белгілі әкілдерінің бірі – Шәкәрім ұлы Абайдың талантты шәкіртті. Шәкәрім араб, парсы, түрік тілдерін жетік меңгерген орыс тілін де жақсы білген. Шәкәрім тек Қазақстан ғана өлкесінде кең белгілі болған тамаша ақыл.
Жасымнан жетік білдім түрік тілін,
Сол тілге аударылған барлық білім.
Ерінбей еңбек еттім, еңбек жалды,
Жарқырап қараңғыдан туып күшім, —
Деген осы шумақтың өзі Шәкәрімнің ой – парасатылық биік, білім деңгейінің тереудігін аңғартады.
Жамбыл Жабаевтың жасынан қалыптасқан ақылдық өнері айтыстардан шылдалып, біртіндеп әлеуметтік бағыт алғаш. Шолжар топ өкілдерінің жемқорлығын мінеуде, сқөзбел түйреп, оларды халық алдында әшкеремуде Жамбыл Жабаевтың поэзиялық талабы ерекше.
