ҚАЛАУДАҒЫ ОПЕРАЦИЯЛАР ЖҮЙЕЛЕРІ, ҚҰРАЛ-ЖАБДЫҚТАР
Операциялар жүйелілігі. Қалау процестері жұмыс операцияларынан тұрады. Оның орындалу тәртібі төмендегідей: жұмыс ретін белгілеу;
кірпіштер мен қатарлардың дұрыс қалануын қамтамасыз ететін кермежіптерді тарту, қабырғаларға кірпіш жеткізу және төсеу: жәшіктегі ерітіндіні күрекпен араластыру; қабырғаға ерітінді әперу және оны сыртқы көрнекі қалаудың бетіне төсеу; сыртқы көрнекі қалауды салу; ерітіндіні ішкі көрнекі қалауға төсеу; ішкі көрнекі қалауды салу; аралықты толтыру; төселген қалау қатарларының дұрыстығын тексеру. Көрнекі қатарларды төсеудің жүйесі, ондағы байланыстыру жүйесіне және еңбек ұйымдастыру әдісіне байланысты басқаша болуы да мүмкін.
Құрал-саймандар мен тетіктер. Қалау процесі кезінде әрбір жұмыс операциясы белгілі бір саймандармен атқарылады. Олардың негізгілері сылақ қалағы. Араластырғыш күрек, қырлауыш шағын қайла-балға.
Қалақ (ГОСТ 9533-81) – ағаш сапты болаттан жасалған күрек; ерітінділерді тегістеуге, тік жіктерді ерітіндімен толтыруға және артық ерітіндіні қырып алуға арналады.
Ерітіндіге арналған күрек (ГОСТ 3620-70) қабырғаға ерітінді әперу және оны жаймалап төсеу үшін қажет. Сондай-ақ ерітіндіні күрекпен араластыру және аралықтарды толтыру жұмыстары да күрекпен атқарылады.
Қырлауыштың көмегімен (ГОСТ 12803-76) жіктерге дөңес немесе
ойық формалар (пішін) жасайды.
Шағын қайла-балғаны (ГОСТ-11042-83) кірпіш сындыру үшін пайдаланады.
Қырғыш швабровка ауа өткізгіш жолдарды жік арасынан аққан ерітінділерден тазарту үшін, сондай-ақ жіктердің арасына ерітіндімен толтыру және тегістеу үшін қажет. Болат сабы бар қырғыш щвабровканың төменгі фланцтары арасына көлемі 140х140х10 (12 мм) резеңке пластина бекітілген, оны жұмыс органы деп атайды.
Қалаудың сапасын тексеріп-өлшейтін саймандар: тіктеуіш, рулетка, жиналмалы метр, деңгей өлшегіш, түзеткіш, бұрыштама, кермежіп арқылы тексереді.
Тіктеуіштер (ГОСТ 7948-80) тік қабырғаларды, аралық қабырғаларды, діңгектер мен қалау бұрыштарын тексеру үшін қызмет етеді. Массасы 200…400 г тіктеуіштер арқылы үстіңгі қатарлардың және бір қабат аралығындағы қалауды, ал массасы 600…1000 г тіктеуішпен – биіктігі бірнеше қабат ғимараттың сыртқы бұрыштарының қалауын тексереді.
Құрылыстағы деңгей өлшегіш (ГОСТ 9416-83) қалаудың көлденең және тік жазығын өлшеу үшін қолданылады. Деңгей өлшегішінің сырты — алюминий қоспасынан жасалған, өлшегіштің ұзындығы 300, 500 немесе 700мм. Өлшегіштің сыртына әйнектен жасалған екі түтікше-ампулалар (1) және (2) бекітілген. Оларға қатпайтын сұйық толтырылған, сондықтан да оның ішінде кішкене ауа көпіршігі болады. Көлденең ұстаған жағдайда көпіршік жоғары көтеріліп ампула бөліктерінің нақ ортасына барып тоқтайды. Көпіршіктің қалыптан солға немесе оңға жылжуы өлшегіш орнатылған жазықтың көлденең деңгейінің дұрыс еместігін көрсетеді және оның көлденең еңістігі неғұрлым көп болған сайын көпіршік те қалыптағы ортадан көбірек ауытқиды. Түтіктер екі бағытта орналасқандықтан, өлшегіш арқылы тек көлденең ғана емес, тік жазықты да өлшеуге болады.
Түзеткіш деп көлденең қиығы 30х80 мм, ұзындығы 1,5-2 мболатын сүрленген рейканы немесе арнайы жасалған ұзындығы1,2 мдюралюминийден жасалған рейканы айтады. Дюралюминий рейкамен қалаудың беткі жағын тексереді.
Ағаш бұрыштама 500х700 мм қаланатын бұрыштардың тік бұрыштарын өлшеу үшін қолданылады.
Керме жіп – жуандығы3 ммширатылған жіп, оны көрнекі қалау кезінде қатарлағышпен қағылған белгінің (маяктар) арасына тартып байлайды. Керме жіпті қалау қатарларының түзулігін және көлденең жазықтығын, сондай-ақ горизонталь жіктердің біркелкі қалыңдығын қамтамасыз ету үшін пайдаланады.
Көрнекі қалау кезінде әрбір төселетін кірпішті қалай орналастыру керектігін тас қалаушы керме жіптің көмегімен анықтайды.
Тас қалаушының құрал-саймандары түгелдей арнайы қапшықта сақталады. Оның көлемі 350х260х100 мм.
Ағаш қатарлағыш – бұл көлденең қиығы 50х50 немесе 70х50 мм және ұзындығы 1,8. ..2 м дейін болатын рейка (1). Әрбір77 ммсайын бөліктерге (белгілер) бөлінген, оның өзі қалау қатарының қалыңдығына сәйкес келеді.77 мммөлшерге кірпіштің биіктігі (65 мм) мен жіктердің қалыңдығы (12 мм) кіреді. Қатарлағыш қалаудың қатарларын белгілеу үшін терезе мен; есіктің төменгі және жоғарғы ойықтарын, маңдайшаларын, аралық, бөлгіш қабырғаларды және басқа да ғимарат элементтерін анықтау үшін қолданылады.
Қатарлағышты қабырғаның сыртқы бетіне орналастырғанда, қалау қатары көрсетілген жағын ғимараттың ішіне (тас қалаушыға) қарайтындай етіп орнатады. Қатарлағышты көлденең планкасы бар қапсырма тұтқа тәрізді П-ға ұқсайтын болат бекіткіштер арқылы қалауға ұстатады. Оның өзі былай істеледі. Қалау кезінде биіктігіне қарай әрбір 6…8 қатардан кейін горизонталь жіктерге бірінің тұсына екіншісі келетіндей етіп қапсырма-тұтқаларды енгізеді. Қапсырма-тұтқалар қабырғаға үшкір ұштары және көлденең планкалары арқылы кіруі тиіс (Б-Б аралығы). Екінші қапсырма-тұтқаның үстіне бір-екі қатар кірпіш төселген соң, тұтқаға қатарлағышты кіргізіп, оны ағаш сынамен (3) бекітеді.
Қатарлағышқа керме жіп байланады да, қалау жұмысы соған қарап жүргізіледі. Керме жіпті қосарлы тұтқа көмегімен (А-А аралығы) бекітеді немесе орнын ауыстырады, ал қосарлы тұтқаның өзі керме жіпті тартылуы кезінде қатарлағыштың рейкасына бекиді, нәтижесінде тұтқа
мен қатарлағыш арасы жымдасады, жіпті тұтқаның доғал басына байлайды.
Қатарлағышты аласа сатыда тұрған тас қалаушы сыналарға тиіспей-ақ қапсырма-тұтқаларымен қоса суырып алады. Ол үшін қабырғаның
тік жазықтығына қарай еппен ырғау керек. Ерітіндінің құрсауынан босаған қапсырма-тұтқаларды қалаудың горизонталь жігінен суырып алады және қатарлағышты осылармен қоса жоғары жылжытады.
Қатарлағышты, сондай-ақ бұрыштама кесіндісі 60х60х5 мм болатын металдан да жасайды. Қатарлағыштың бұрыш қырына әрбір77 ммсайын тереңдігі3 ммбелгі-бөліктер салады немесе керме жіп байлауға арналған тесіктер салады.
