Тығындау бұйымдары
Ұңғыларды тығындауға арналған цементтер және басқа байланыстыратын заттарды тығындау бұйымдары деп атайды.
Тығындау цементі – байланыстырып тұратын заттар қоспаларынан (портландцемент, шлак, ізбес тас, пластмасса және т.б), минералдық (кварцтық құм, асбест, саз, шлак және т.б) немесе органикалық (целлюлоздық өндірісінің қалдықтары және т.б) берік цементті тасқа айналып қататын суға ерітуден немесе басқа ерітінді сұйықтығымен ерітуден соң пайда болуға көмектесетін қоспалардан тұратын өнім.
Еру сұйықтығына қарай келесі тығындау ерітінділерін ажыратады: су, су-эмулсиондық (сулы мұнайлы), мұнай цементі (дизельді отын, шекті керосин, сусыз мұнай және т.б), қатып қалу уақыты бойынша – 40 мин. кем қатып қалу уақытымен тез арада қататын; жеделдетіп қатыратын (40 минуттан 1 сағ. 20 минутқа дейін), қалыпты қататын (1 сағ. 20 минуттан 2 сағатқа дейін), баяу қататын (2 сағаттан аса).
Ұңғыларды цементтеу үшін тығындау портландцементтің әртүрлі сортын пайдаланады, олардың көрсеткіштерін техникалық жағдайларға қарай анықтайды.
Тығындау цементтерінің артықшылықтары: қатудың баяу басталуымен; жоғары беріктілікпен сол сәтке сәйкес қатудың жеделдеп басталуы; ұстап қалу және қатудан соң төмен өткізгіштігі; үлкен ағымдылығымен; жоғары тығыздылығымен.
Сынау температурасымен қолдану шарттарына қарай тығындау цементтерінің үш класын ажыратады:
а) 22±2оС сынау температурасымен «салқын» ұңғыларға арналған (ХЦ);
б) 75±3оС сынау температурасымен «ыстық» ұңғыларға арналған (ГЦ);
в) жоғары температуралар ұңғыларға арналған (ВЦ), олар өз кезегінде бірнеше топтарға бөлінген (100, 120, 150, 170 және 200оС дейін).
40оС забойдағы температурасы кезіндегі ұңғыларды цементтеу үшін «салқын» ұңғылар үшін тығындау цементін пайдаланады, 75 оС температура кезінде – «ыстық» ұңғыларға арналған тығындау цементі, 75 оС жоғары температура кезінде – аса терең ұңғыларға арналған арнайы цементтер.
Цементті ерітінділердің ұстап қалу мерзімдері және ыстық және салқын ұңғыларға арналған цементті тас үлгілерінің беріктілігі туралы деректер V.ІІ кестесінде берілген.
V.ІІ кестесі
Цементті ерітіндінің ұстап қалуының басталуы жылжымалық шығыны мен ерітінді қоюлануымен сипатталады. Ұңғыдағы цементті ерітінді қатуына су-цементті қатынасы, былғау дәрежесі, су, мұнай және газ болуы және құрамы, температура мен қысымына байланысты.
Су цементті қатынасы – судың массалық мөлшерінің құрғақ цемент массалық мөлшеріне қатынасы (В:С). Ұңғыларды цементтеу үшін 0,4-тен 0,5 дейін сулы цементті қатынасы бар тығындау ерітіндісін қолданады.