Баскетболдың техникалық тәсілдерін оқыту әдістері диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ
Кіріспе .............................................................. 3
І тарау.................................................................6
1.1. Баскетбол ойынының пайда болу тарихы......................6
1.2. Баскетбол бойынша өткізілген Қазақстандық және халықаралық турнирлер..........................................................13
1.3. Доп беруге оқыту методикасы.......................................21
ІІ-тарау ..............................................................49
2.1. Баскетбол ойынының тәртібі мен түрлері.................... 49
2.2. Баскетболшылардың дайындық құралдары........................................59
2.3. Баскетболшылардың спорттық жаттықтыру жақтары.......................62
ІІІ-тарау .............................................................74
3.1. Баскетболдан жарыстарды ұйымдастыру және өткізу......................74
Қорытынды ........................................................79
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ..........................................80
Қосымша ..............................................................78
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 81 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Кіріспе .............................................................. 3
І тарау.................................................................6
1.1. Баскетбол ойынының пайда болу тарихы......................6
1.2. Баскетбол бойынша өткізілген Қазақстандық және халықаралық
1.3. Доп беруге оқыту методикасы.......................................21
ІІ-тарау ..............................................................49
2.1. Баскетбол ойынының тәртібі мен түрлері.................... 49
2.2. Баскетболшылардың дайындық құралдары........................................59
2.3. Баскетболшылардың спорттық жаттықтыру жақтары.......................62
ІІІ-тарау .............................................................74
3.1. Баскетболдан жарыстарды ұйымдастыру және өткізу......................74
Қорытынды ........................................................79
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ..........................................80
Қосымша ..............................................................78
Кіріспе
Баскетбол (ағылш. Basket – тор және boll – доп
Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістердің дұрыс орындалуы
Зерттеу объектісі: Спортшылар мен жасөспірімдерге баскетболдың техникалық тәсілдерін
Зерттеу пәні : Келешек баскетболшыларды , дене шынықтыру пәнінің
Зерттеу мақсаты: Жасөспірімдерге еліміздегі ең таралған спорт түрі
Зерттеу міндеттері:
әр спортшыға қажетті мүмкіндіктері арқылы баскетболдын техникалық тәсілдерін оқыту;
баскетболшының жеке дара қасиеттері мен қабілеттерін ашу;
Зерттеудің ғылыми болжамы: Ұсынылып отырған әдіс тәсілдерді жасөспірімдерге баскетболды
Зерттеу көздері: Шетелдік , Қазақстандық спортшылар , баскетболшылардың еңбектері.
Зерттеу әдістері : Зерттеу мәселесі бойынша психология ,
Зерттеудің практикалық мәні : Зерттеу барысында жинақталған материалдарды спортшыларға
Зерттеу кезеңдері:
зерттеу мәселесі бойынша материалдар жиналды;
зерттеу нәтижелері жүйеге келтірілді;
сараптама жасалды;
Диплом жұмысының құрылымы : Диплом жұмысы кіріспеден , үш
1.1 БАСКЕТБОЛ ОЙЫНЫНЫҢ ПАЙДА БОЛУ ТАРИХЫ
Баскетболдың даму тарихы.Баскетбол ағылшын тілінен аударғанда»basket»себет және»boll»доп деген сөзді
Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет
Майя және кейінірек ацтек құдайшыларды бұл ойынды өз тілінде»Пок-то-пок»деп
Сонымен қатар1603жылы Дитрих Брусьтың салған суретінде де қазіргі баскетболға
1950 жылы ерлер арасында әлем 1-шілігі өткен,1953 жылынан бері
Баскетболдың этимологиясы ( баскет – себет, болл – доп)
1898жылы командалардың алғашқы кәсіпқойлық тұрғыдағы бірлестігі –Ұлттық баскетбол лигасы
1923жылы Францияда әйелдер арасындағы халықаралық кездесу тұсауын кесті. Оған
Ал, Ресейде баскетбол 1906 жылы қалыптасты. Сол жылдары Петербор
Ал, АҚШ-тың әйелдерден құралған баскетбол командасы 1992 жылғы сәтсіздіктен
1.2. Баскетбол бойынша Қазақстандық және халықаралық турнирлер
2008 жылы Индонезияның Медан қаласында 18 жасқа дейінгі қыздар
Шынында да, Жаңа Зеландияда жағдайымыз Мәз болған жоқ. Алдымен
ЧЕМПИОНАТТЫҢ ҚОРТЫНДЫСЫ
Орын Команда Ойын Ұтыс Ұтылыс
АҚШ 9 9
Грекия 9 6
Хорватия 9 7
Австралия 9 7
Аргентина 9 5
Пуерто Рико 9 5
Канада 9 4
Франция 9 3
Литва 8 5
Испания 8 4
Египет 8 2
ҚАЗАҚСТАН 8 1
Жаңа Зеландия 5 2
Ангола 5 1
Сирия 5 0
Чемпионаттың үздік сұр мергендері
Орын Аты-жөні Командасы Соққан добы Орта есеппен
Пуарто Рико 216 24
Қазақстан 188 20
Хорватия 155 19,4
Египет 152 19
Жаңа Зелландия 75 18,8
«Астана жолбарыстары» баскетбол командасы қатарынан төртінші жыл Қазақстан чемпионы
1.Вагонное дэпо
2. «Қазақтелеком» АО
3. «Аксесс Энерго » ЖШС
4.( Ленин заводы ) Петропавл ауыр машина жасау зауыты
5. «Петропавл СУ » және 6 ҚIIБ
Алматыда баскетболдан әйелдер командалары арасында Қазақстан чемпионатының 2-ші тур
Қазақстандағы АҚШ елшілігі бұл жобаға 83 мың доллар қаржы
Алман Намазбеков ,демалушыОлар өздерінің уақытын бос өткізбей , біздің
Бейбіт Иембердиев ,демалушыОлар бізді жаттықтырды кеше ,ал кешегінің нәтижесі
1.3. Доп беруге оқыту методикасы
Баскетбол ағылшын тілінен аударганда «basket» себет жане «ball» доп
Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдер бөлім мен топ
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардыңқорғаны мен шабуылда нәтижені әрекеттерін қамтамассыздандырып,команда ішінде
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасымен әдісінің тарихи даму қортындсы.Уақыт
Ойынның белсенді түрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
Қазіргі уақытта белгілі бір шарадағы тактика әдістердің дұрыс орындалуы
Адам ойын үрдісі кезінде жоғары эмоционалды жүктелген және үлкен
Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды иемден отырып,өз бетінше үнемі
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи дамуы
Ойынның белсенді түрде қазіргі заман техниканың алуан түрлілігіне алып
Барлық ойын барысында баскетболшы кенеттен болатын,әр түрлі әрекет орындауға
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі әректтерін қамтамассыздандырып,команда
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи даму
Ойынның белсенді тұрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
Жұлқыну-тез шапшаңдау.Жұлқұнудың көмегімен қарсыласынан жұлып алу және бағытты өзгерту
Қосымша қадам-қимыл бағыты бойынша бірінші тұратын аяғы баскетболшының тік
Секіру-барлық үйлесімді тәсілдерменбірге қолданылады және оның еш қарсы әрекетсіз
Екі аяқпен жұлқына секіру тік тұру негізінде орындалады.Секіріс сәл
Аялдау-бұл әдіс,бір шама ауысуды тақтатуға мүмкіндік береді,яғни қарсылыс топтың
Секіру аялдау.Алаңнан денені итергенен кейін келесі жерге түскендегі жүгіріс
Бұрылыстар арқылы ойыншы допты қарсылысынан қорғап қала алады және
Допты билел техникасы.
Допты билеу техникасының қабылдануына тосып алы,қолға беру,допты басқару және
Тосып алу-баскетболистің допты басқару тәсілі.Сәтті тосып алу басқа тәсілдердің
Екі қолмен тосып алу.Допты алу үшін қолдарды жарты шар
Қолдар ертерек иелгіндіктен доп қолға тигенде ұрылмауды керек.
Бір қолмен тосып алу.Бұл тәсіл екі қолмен тосу мүмкіншілігі
Қолдан-қолға беру-ойыншылардың бір-бірімен бірлесіп әрекет қылуына және допты торға
Қолдан-қолға беруді тпотастыруды оның алдынғы қалпына байланысты.Негізінде 3 құрылым
а) Негізгі қалыптағы доп иықтан биік жерде тосылады.Бұл жағыдайда
Екі қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру қарсыластың белсенді қарсы әрекетінің
ә)Бастапқы қалыпта қол шынтақ бүгілген қалыпта допты ұстап тұрады.Қолдан-қолға
б)Бастапқы қалыпта доп белден томенгі қалыпта болады және беріліс
Екі қолмен төменен қолдан-қолға.Доп кең ашылған саусақтар арқылы жанынан
Лақтыруға. Лақтыруға дайындалу және кәрзенкеге дәл тию ойын мақсатын
Кәрзеңкеге лақтыруды берілістің барлық тәсілдері иен орындауға болады.Ең көп
Секіріп лақтыру.Секіре лақтыру қандайда болса тәсілмен орындалады.Секіру үшін ойыншы
Лақтыру үшін бастапқықалыпқа екі жолымен шығуға болады:
1)Ойыншы бел тұсындағы добымен тік тұрады.Содан кейін,секіріп допты бастапқы
2)Ойыншы тік тұрып допты ұстап лақтыруға негізгі қалыпта тұрады,содан
Жүргізу(басқару)-допты ұзақ ұстай алаңды соққылау.Егер доп ұзақ қолда тұрса,жүгіру
Қарапайым басқаруда доп қайтадан көтерілгенде белге дейін не жоғарыға
Допты иелену және қарсы әрекет техникасы.
Допты иелену тәсілдеріне қағып алу,жұлып алу және қалқаннан секіргенде
Бұл тәсілдердің ерекшіліктері қарсы әрекеттің тәсілінің таңдауы,оның атқарылу уақыты,әрекет
Қағып алу-қорғаныс техникасының ең белсенді тәсілдерінің бірі.Ол қарсы шабуыл
Жұлып алу.Егер қарсылас допты ұстап тұрып айналып жатқанда жұлып
Өзіне қарайжұлқу арқылы жұлып алу.Ойыншы допты екі жағынан ұстап
Допты секіру кезінде ал.Бұл тәсіл өте маңызды және өте
Тартып алу.Бұл тәсілді ойыншы орнында допты ұстап тұрғанда немесе
Алдынан тосу.Бұл тәсіл лақтыруға қарсы қолданатын тәсіл.Допты лақтырып жатқан
Тойтарыс беру.Бұл тәсіл допты тосуға немесе басқау болмағанда қолданылады.Доптың
Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған сурет
Майя және кейінірек ацтек құдайшыларды бұл ойынды өз тілінде»Пок-то-пок»деп
Сонымен қатар1603жылы Дитрих Брусьтың салған суретінде де қазіргі баскетболға
1891ж Джеймс Нейсмит 1-ші рет ойынның негізгі пинціптерін құрастырды,олар
Бұл пинциптері төмендегідей:
- Қолмен доп ойнауға болады,бірақ допты ұстап жүгіруге болмайды:
- Екі команданың барлық ойыншылары қай уақытта,қандай қалыпта болсын
- Екі команда да алаңның бір бөлігінде бола алады:
- Ойыншылар бір-бірінің денесіне қай жері болмасын тиісуге болмайды.
- Допты тастайтын орын көлденең жерде және белгілі бір
Баскетбол ойыны өте жылдам тарай бастады және бұл ойынды
1932 ж Халықаралық баскетбол федерациясы құрылды.1935 ж Женевада 1-ші
1938 жылынан бастап әйелдер 1-шілігі өте бастады.Италия командасы 1-ші
1950 жылы ерлер арасында әлем 1-шілігі өткен,1953 жылынан бері
1936 ж Берлинде өткізілген олимпиадалық ойындарда ерлер арасында АҚШ
Ойын тактикасы
Ойын техникасының үйрету методикасы.
Ұйретуді дұрыс ауысудан сонымен қатар тосуды,беруді,лақтыруды,жүргізуді үйретуден бастау керек.
Ауысу.Ауысуды үйретуге әр тәсілдер.Бірінші тоқтап-тоқтап жүгіру,содан кейін секіру мен
Жүгіру.Жүгірудің табиғи дағдыларды қолдана отырып жүгіру техникасына алаңдап тоқтауды
Шабуылдау техникасы.
Доппен орындалатын әрекеттерді үйретуден бұрын оның серпінді қасиеті мен
Үлгі жаттығулары:
1)Допты қолдан-қолға ауыстыра отырып,оған тимей,денені айналдыра жүру
2)Доп арқада,екі қолда орындалады.Допты бастан асырып,алға лақтырып,сонда тосып алу.Егер
3)Еңкейіп,допты қолға ұстап,аяқтардың арасынан өткізіп алға қарай лақтырып алдынан
4)Допты өкшелерінің арасында қысып ұстап,доппен бірге секіріп,оны аяқпен жоғарыға
Тосып алу.Допты дұрыс ұстап қалу,тоқтатуды үйрену үшін келесі жаттығуларды
1)Ойыншы қолын сзып тұрып білезігін доптың үстінде деп елестету
2)Дәл солай,бірақ отырып,қолды доптың үстіне қойады.Осы жерден көтеріп қолға
3)Алдағыларды қайталап,допты қолдан түсіреді, ол қайта көтерілгенде білезікті дұрыс
Қолдан-қолға беру. Алғаш болып кеуде тұстан екі қолымен беу
1)Сапқа тұру.Допты жұп-жұп болып бір-біріне беру.
2) Допты бір саптан 2-ші сапқа иректеп кезекпен беру.
3)Дәл солай, тек допты берген соң оқушы қарсы алдындағының
4)Екі сап қарама-қарсы түрады: доп әр саптан кезекпен беріледі.
5)Ортаға біреуді қойып, барлығы дөңгеленіп тұрады.1-ші доп ортадағы ойыншыға
6)Екі сапқа түзеледі.1-ші жүгіріп шығып допты тосады, сөйтіп оны
Допты беруді үйрету кезінде алаңнан ұшып көтерілген допты ойыншының
1)Допты алаңға ұрып, сол мезетте сол аяқпен алға қадам
2)Дәл солай, тек аялдамай,2-ші қадам жасау керек.
Лақтыру. Лақтыруда оның далдігі маңызды. Жақсы техникалық дайындықтың басқа
1)Саптан жүгіріп шығып,допты кәрзеңкеге салғандай елестетіп кәрзеңкенің үстіне секіру.
2) Ұйретуші допты ұстап қолын созып тұрады.Ойыншы жер келіп
3)Дәл алдағыдай,тек үйретуші допты беріп жатқан кезде тастай салады.
Орташа және қашықтықьан лақтыруды басында бір нүктеден бастау керек.Әр
Айып сызығын баспай бастапқы қалыпта тұрып көздеу.
Дәл алдагыдай,тек бастапқы қалыптан бұрын допты алаңға 2-3 рет
Дәл алдағыдай,тек лақтырмай тұрып дем тартып,яғни ішке ауа жинап,оны
Допты алып жүру.Басында допты жай ұрып жүріп басқаруды үйретеді.Алғашқы
1.Ойыншы 1-ші орында тұрып допты жерге ұрып,оны дұрыс тосуды
2.Допты бір қолмен,екі қолмен кезек-кезек ұрып үйренеді.Үйренуші допты дұрыс
а)Сапқа тұрып белгілі жерге дейін допты жүгірте отырып барып
ә)Оң мен сол жақтарда орналасқан кедергілерді айналып өту.
б)Допты тоса сала жүгіру.
в)Секіріп жүріп допты жүргізу.
Қорғаныс техникасы.
Үйренушілер доп қолдарында болғанда әдістерді орындағылары келеді,ол допты иелену
Қағып алу.Бірінші орында тұрған ойыншының қағып алуға үйретеді,кейін қимылдағы
Жұлып алу.Үйрету дұрыс қағып алудан басталады.Үйретуші түсіндірген соң ойыншылар
Лақтырғанда жауып алу.Лақтыру кезіндегі жаттығулармен қатар үйретіледі.Алғашында өте жай
Қағып алып кету.Алғашында допты қолдан қолға беру кезінде қағып
Қорғаныс тактикасы
Команданың қорғану әрекеттері үйренуге қиындау келеді.
Жеке әрекеттер. Қорғанудың сәтті нәтижесі жеке әрекеттердің сәттілігінен байланысты.Әр
1.Жұппен сапқа тұру.Шабуылшы бір сызықты қарсы сызыққа қарай допты
2.Жұппен сапқа тұру.Шабуылшы допсыз бір сызықтан қарсы сызыққа өтуге
3.Жұппен сапқа тұру.Шабуылшы доппен кәрзенкеге бет бұрады.Қорғаушы кедергі болады.
Топтпса әрекеттесу.Шабуыл үшін қолданылатын барлық әрекеттестіретін жаттығулар қайта қосылу
Командалық әрекеттестік.Басында байытылған қорғанудың жүйесі үйретіледі.Үйрету жеке қорғанудың жүйесінен
Жеке қорқау. Дайындық кезінде келесі нәрселерге,кезеңдерге көңіл бөлу керек.Қорғайтын
Зоналық қорғау.Басты міндет-ойда болғандай өз жерінде уақытында жету және
1)Алаңның бірінші жартысында кәрсенкеге лақтырусыз дайындық ойыны жүргізіледі.Үйретушінің бұйрығымен
2)Ойын үш команда арасында өтеді.Екеуі қорғауға тұрады.Үшінші кәрзенкенін біреуіне
Қорытынды
Әр түрлі қимылдарды түрлі қарқында,бағытта,түрлі жылдамдықпен орындай отырып,адамағза жүйесінде
Адам ойын түрдісі кезінде жоғары эмоциялды жүктеме және үлкен
Балалар және үлкендер қажетті дағдыларды имене отырып,өз бетінше үнемі
Орталық Американың ежелгі халықтарының доп ойынының көрінісі салынған суреті
1938 жылдан бастап әйелдер 1-шілігі өте бастады.Италия командасы 1-ші
1950 жылы ерлер арасында әлем 1-шілігі өткен,1953 жылдан бері
1936 жылы Берлинде өткізілген Олимпиядалық ойындарда ерлер арасында АҚШ
1976ж Монреалда әйелдер арасында КСРО құрама командасы чемпион атанды.
Допты бір-бірне беру волейболдағы негізгі техникалық әдістердің бірі. Допты
Қос қолмен жоғарыдан беру. Бұл негізгі тұрыс қалпында атқарылады.Бір
Шынтақтан бүгілген қол беттің алдыңғы жағында ұсталады.Қолдың саусақтары доптың
Қимыл тізенің жауырынан басталып , сонан кейін жауырын мен
Қашықтығына және біиіктігіне қарай доп беру әртүрлі болады.Қашықтығы жөнінен
Жоғарыдан берудың бір түрі допты секіріп беру болып табылады.
Допты бір-біріне беру
Доп беруге оқыту бастапқы қалыпты дұрыс игеруден басталады. Ойыншы
Доп беруге оқытудағы алғашқы жаттығу негізгң тұрыс қалпын қабылдап,
Ойыншы негізгі тұрыс қалпынан допты әріптесіне лақтырады.
Допты төбеге лақтырып барып, әріптеске беру.
Әріптесі допты лақтырған соң кері қайтару.
Екі адам болып әртүрлі қашықтықта бір-бірінен доп беру.
Доп беру кезінде болатын түрлі негізгі қателіктер
Ойыншы негізгі тұрысты қабылдамай, аяқты тік ұстап доп береді.
Доптың омыраудан, іштен берілуі – қолдың төменгі жағдайда болуы.
Доптың алақанда тиюі – саусақтардың бос ұсталуы.
Доптың бір бүйірден немесе бастан асырыла берілуі – доптың
Жоғарыдан доп беруді жетілдіруге арналған жаттығулар
Допты төбеге, содан соң әріптеске беру
Допты жерге соғып, оның астына шығып барып әріптеске беру
Алаңның бүйір сызықтарын жағалай отырып, допты екі адам болып
Үш және тқрт адам болып бір-біріне доп беру.
Колоннаға тұрып бір-біріне доп беріп, содан соң саптың артына
5-ші жаттығудағыны, бырақ қарсы саптың соңына барып тұру.
Колоннаға болып тұрып, тор арқылы бір-біріне доп беру.
Допты 6-шыдан 3-ші, сонан соң 4-ші аймаққа және 4-шіден
Тордың бойымен 2-шіден 4-ші аймаққа ұзаққа өарсы доп беру.
8-ші жаттығуды қайталау, допты 6-3-2-6 аймақтарға беріп доптың бағытымен
Екі-үш адам болып допты отырып беру.
Допты екі адам болып секіріп беру.
Допты ойынға қосу
Допты қарсы жаққа беру – бұл допты ойынға қосудың
Допты ойынға қосу ережеде көрсетілген талаптарға сай атқарылады. Допты
Допты ойынға қосу үшін төменднгілер талап етіледі
Бастапқы қалыпта дұрыс тұру
Допты дұрыс көтере лақтыру
Допты тиісті жеріне белгілі күшпен соғу
Соққы білек тұсында бекітілген саусақтардың күшімен атқарылуы керек
Соққаннан кейін қол доптың артынан ілесе өозғалады.
Допты ойынға төменнен тік қосу
Төменнен тік беру деген сөз доптың астынан соғылуына байланысты
Допты ойынға қосу үшін ойыншы допты беретін жерге орналасады.
Допты ойынға қосудың бұл түрінде допты дұрыс көтере лақтырудың
Допты ойынға төменнен тік қосу аса қауіпті емес, бірақ
Допты ойынға төменнен бір бүйірлей қосу
Ойыншы допты бергенде торға бүйірмен тұратын болғандықтан осылай аталған.
Бұл тәсіл ойынды үйренудің алғашқы кезінде пайдалануға аса қолайлы.
Допты ойынға жоғарыдан тік қосу
Мұнда ойыншы бетін торға берңп тұрады да,доп жоғарыдан соғылады.
Допты ойынға қосудың бұл түрі кез келген спорттық разядтағы
Допты ойынға жоғарыдан бір бүйірлей қосу.
Бұл тәсіл төменнен бір бүйірлей қосу сияқты жүзеге асырылады,
Қолды артқа қарай сермеу соғу қимылына қарағанда едәуір жаяу
Жоғарыда аталған допты ойынға қосудың тқрт түрінен басқа да
Оң қолмен төменнен шира беру кезінде ойыншы торға оң
Допты ойынға қосуға үйреті методикасы
Оның әр түрін оқытып , үйретуде төмендегідей реттік сақталады.
Жоғарыдағы сәттерді үйренген соң допты ойынға қосуды тұтастай жүзеге
Бастапқы қалыпты игеріп, допты ойынға қосу ишарасын жасау.
Допты лақтырып , соғуға ыңғайланып қолды кері сермеу.
Екі адам болып алаңға көлденең бағытта допты ойынға қосу.
Допты қабырғаға беру
5.Допты қысқа қашықтықтан тор арқылы беру.
6. Допты алаңның белгілі бір жерлеріне беріп , ойынға
7. Допты ойынға белгіленген жерден қосу.
Допты ойынға қосқанда кездесетін негізгі қателіктер
1.Бастапқы қалыпты дұрыс қабылдамау ( аяқтың тік болуы
2. Допты дұрыс лақтыру ( бастан асыра, бір бүйірге
3. Допты боссаусақтармен соғу.
4. Допқа қолдың дәл тимеуі ( ойыншы допты бақылап
Допты ойынға қосу тәсілдерін жетілдіруге арналған
Жаттығулар
Алаңның сыртқы сызығына қарай доп беру
Алаңның алдынғы жағына доп беру
3.Алаңның белгілі аймағына доп беру.
4. Допты ойынға қатесіз қосу санына жарыс.
5. Допты ойынға қосудың түрлі тәсілдерін кезектеттірк атқару.
6, Допты ойынға күрделі жағдайларда қосу ( доп ойынға
2.1 Баскетбол ойының тәртібі
Мини –баскетбол.Бұл ойын түрінің ережесін 1950 жылдың басында Американдық
2.2. Баскетболшылардың дайындық құралдары
3.1Дене тәрбиесі жаттығулары
3.2Арнайы жаттығулар
3.3жалпы дамыту жаттығулар
3.4 Жарыс жаттығулары
Дене тәрбиесі жаттығулары негізгі құрал болып табылады, өйткені ол
Дене тәрбиесі жаттығулары
Арнайы дене тәрбиесі міндеттерін орындауға арналған, көп рет қайталанған
Жаттығуларды топтау
Дене тәрбиесінде және спорт тәжірибиесінде өте көп мөлшелде дене
Дене тәрбиесі жаттығуларын тарихи қалыптасып қалған белгі бойынша топтау.Бұл
Дене қуаты қасиеттерін дамыту бағыты бойынша топтау:а) күш-жылдамдығы жаттығулары,
Жаттығуларды білім беру мақсатына қарай топтау:а )негізгі жаттығулар. Сабақтың
Негізгі жаттығуларды үйренуге керек дене қуаты қасиеттерін дамытатын жаттығулар
Дененің бұлшық еттерін дамытатын жаттығулар.Қолдың бұлшық еттеріне, кеуде бұлшық
Қозғалыс құрылысына байланысты топталған жаттығулар :а)циклді жаттығулар (жүру, жүгіру,
Жаттығуларды күш қарқынына қарай топтау :а) өте жоғарғы қақынмен
қосымша амалы
Табиғи күштер(күннің қызуы, судың, ауаның температурасы, атмосфераның қысымы т.б.)
Дене тәрбиесі үрдісінде табиғи күштер жаттығуларды қолайлы жағдайда орындау
Дене тәрбиесінің бір қосымша амалы- гигиен.алық факторлар. Бұл амалдың
Дене тәрбиесі үрдісіне кірмейтін тәсілдер.Олар:еңбек гигиенасы, тамақтану, демалыс режимдері,
Дене тәрбиесі үрдісіне кіретін тәсілдер. Бұған марафонды жүгіру кезіндегі
Ауа - температура ортасы. Оларға жүзу бассейндері, су
Ауаны аэронизациялау – спортшылар дем алып жатқан жердің ауасына
2.3.Баскетболшылардың спорттық жаттықтыру жақтары
Спорттық жаттықтыруларының негізгі бөлімдері
Спорттық жаттықтырулары дене қуаты дайындығы, техникалық, тактикалық, психологиялық және
Дене қуаты дайындығы.Спорттық жаттықтырудағы дене қуаты дайындығы спортшының ағзасының
Техникалық дайындық дегеніміз – жарыс жаттығуларын орындауды жоғары деңгейде
Техника-ол ойынның тәсілі ,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі әрекеттерін
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи дамуы
Ойынның белсенді түрде қазіргі заман техниканың алуан түрлілігіне алып
Жіктеу-ол белгідегі барлық әдістер мен тәсілдерді бөлім мен топ
Бұрын осындай барлық белгінің санына қозғалыстың кинематикалық және динамикалық
Ауысу техникасы
Барлық ойын барысында баскетболшы кенеттен болатын,әр түрлі әрекет орындауға
Техника-ол ойынның тәсілі,ойыншылардың қорғаныс пен шабуылда нәтижелі әректтерін қамтамассыздандырып,команда
Қазіргі заман техникасы-ол күрестің формасы мен әдісінің тарихи даму
Ойынның белсенді тұрде дамуы қазіргі заман техникасының алуан түрлілігіне
Жұлқыну-тез шапшаңдау.Жұлқұнудың көмегімен қарсыласынан жұлып алу және бағытты өзгерту
Қосымша қадам-қимыл бағыты бойынша бірінші тұратын аяғы баскетболшының тік
Секіру-барлық үйлесімді тәсілдерменбірге қолданылады және оның еш қарсы әрекетсіз
Екі аяқпен жұлқына секіру тік тұру негізінде орындалады.Секіріс сәл
Аялдау-бұл әдіс,бір шама ауысуды тақтатуға мүмкіндік береді,яғни қарсылыс топтың
Секіру аялдау.Алаңнан денені итергенен кейін келесі жерге түскендегі жүгіріс
Бұрылыстар арқылы ойыншы допты қарсылысынан қорғап қала алады және
Допты билел техникасы.
Допты билеу техникасының қабылдануына тосып алы,қолға беру,допты басқару және
Тосып алу-баскетболистің допты басқару тәсілі.Сәтті тосып алу басқа тәсілдердің
Екі қолмен тосып алу.Допты алу үшін қолдарды жарты шар
Қолдар ертерек иелгіндіктен доп қолға тигенде ұрылмауды керек.
Бір қолмен тосып алу.Бұл тәсіл екі қолмен тосу мүмкіншілігі
Қолдан-қолға беру-ойыншылардың бір-бірімен бірлесіп әрекет қылуына және допты торға
Қолдан-қолға беруді тпотастыруды оның алдынғы қалпына байланысты.Негізінде 3 құрылым
а) Негізгі қалыптағы доп иықтан биік жерде тосылады.Бұл жағыдайда
Екі қолмен жоғарыдан қолдан-қолға беру қарсыластың белсенді қарсы әрекетінің
ә)Бастапқы қалыпта қол шынтақ бүгілген қалыпта допты ұстап тұрады.Қолдан-қолға
б)Бастапқы қалыпта доп белден томенгі қалыпта болады және беріліс
Екі қолмен төменен қолдан-қолға.Доп кең ашылған саусақтар арқылы жанынан
Лақтыруға. Лақтыруға дайындалу және кәрзенкеге дәл тию ойын мақсатын
Кәрзеңкеге лақтыруды берілістің барлық тәсілдері иен орындауға болады.Ең көп
Секіріп лақтыру.Секіре лақтыру қандайда болса тәсілмен орындалады.Секіру үшін ойыншы
Лақтыру үшін бастапқықалыпқа екі жолымен шығуға болады:
1)Ойыншы бел тұсындағы добымен тік тұрады.Содан кейін,секіріп допты бастапқы
2)Ойыншы тік тұрып допты ұстап лақтыруға негізгі қалыпта тұрады,содан
Жүргізу(басқару)-допты ұзақ ұстай алаңды соққылау.Егер доп ұзақ қолда тұрса,жүгіру
Қарапайым басқаруда доп қайтадан көтерілгенде белге дейін не жоғарыға
Допты иелену және қарсы әрекет техникасы.
Допты иелену тәсілдеріне қағып алу,жұлып алу және қалқаннан секіргенде
Бұл тәсілдердің ерекшіліктері қарсы әрекеттің тәсілінің таңдауы,оның атқарылу уақыты,әрекет
Қағып алу-қорғаныс техникасының ең белсенді тәсілдерінің бірі.Ол қарсы шабуыл
Жұлып алу.Егер қарсылас допты ұстап тұрып айналып жатқанда жұлып
Өзіне қарайжұлқу арқылы жұлып алу.Ойыншы допты екі жағынан ұстап
Допты секіру кезінде ал.Бұл тәсіл өте маңызды және өте
Тартып алу.Бұл тәсілді ойыншы орнында допты ұстап тұрғанда немесе
Алдынан тосу.Бұл тәсіл лақтыруға қарсы қолданатын тәсіл.Допты лақтырып жатқан
Тойтарыс беру.Бұл тәсіл допты тосуға немесе басқау болмағанда қолданылады.Доптың
Әрбір спорт түрлерінде жаттығу техникасы әр түрлі болып келеді.
Төзімділікті керек ететін спорт түрлерінде техниканы жетілдіру қимыл, қозғалысты
Техникалық дайындық кезінде спортшылар мынандай талаптарды орындауы керек:
Техника нәтижелігі
Тиімділігі
Тұрақтылығы
Бейімділігі
Экономиялығы
Тактикалық дайындық дегеніміз – жарыс кезіндегі жеңіске жету үшін
Тактикалық дайындық екі кезеңнен тұрады:
Спорттық күресті жүргізу жодарын өз мүмкіншілігіне, қарсыластарының ерекшеліктеріне, жарыс
Осы жоспарды спортшының жарыстағы мүмкіншілігіне байланысты амалдар менжолдар арқылы
Тактикалық дайындықты дұрыс іске асыру үшін төмендегідей міндеттерді орындау
Қазіргі кездегі өзі айналысып спорт түрінің тактикалық тәсілдер негізін
Өтетін жарыстың ережелерін, шарттарын, қарсыластарының мүмкіншіліктерін зерттеу
Мықты спортшылардың тактикалық тәжірибиесімен таныстыру
Жарыстың тактикалық жоспарын жасау
Тактикалық тәсілдерді, олады орындау жолдарын тәжірибе жүзінде меңгеру.
Қарсыласына психологиялық басымдылық көрсете алу шеберлігін қалыптастыру, оны ыңғайсыз
Өткен жарысты талдау, тиімді тактикалық әрекеттерді жетілдіру.
Тактикалық дайындық кезінде мынандай әр түрлі жолдар қолданылады: алдын
Спортшының жарыс кезінде, жарыс жаттығуларын орындау кезінде кездесетін психологиялық
Психолгиялық дайындық екі бөлімнен тұрады:
Жалпы психологиялық дайындық. Ол спортшыны спортпен жүйелі түрде айналысуға,
Арнайы психологиялық дайындық. Жарысқа қатысуға дайындайтын бұл арнайы дайындық
Теориялық дайындық әдісі-спортшыларды дайындаудың заңдылықтарын, олардың әдістемелерін үйрену. Теориялық
Теориялық дайындық бағдарламасы мынандай бөлімдерге бөлінеді:
Дене мәдениеті мен спорттың Қазақстанда дамуы, қазіргі жағдайы.
Спорт түрінің пайда болуы, дамуы, қазіргі жағдайы
Дене жаттығуларының адам ағзасына әсері.
Спортшының гигиенасы, тамақтану, шынығу, қүн тәртібі туралы мағлуматар.
Дәрігерлік бақылау, өзін өзі бақылау, жарақаттарды болдырмау, емделе білу
Спорттық жаттықтырудың негізгі әдістемелері.
Спортшының жалпы және арнайы дене қуаты дайындығы.
Спортшының техникасы, тактикасы және оларды жетілдіру әдістері
Спорттық жаттықтыруды жоспарлау
Спорт түрінен өткізілетін жарыс ережесі.
3.1.Баскетболдан жарыстарды ұйымдастыру және өткізу.
Спорттық жарыстардың маңызы. Оқу-жаттықтыру процесіндегі жарыстар орны. Жарыстарды доспарлау.
Жетекші ұйымдарда жарыстарды дайындау. Жарыстарды ұйымдастыруда және өткізуде қоғамдық
Жарыстарды топтау: негізгі, қосымша, топталған, жаппай-үгіттеуші.
Жарыстарыды жүргізу тәсілі: айналу, шығу арқылы және аралас. Ойынның
Баскетболшыларды жаппай разрядқа даярлау процесін ұйымдастыру және басқару
Оқушылар және студенттер, жұмысшылар және қызмет етуші жастар –
Баскетбол – жұмыстан тыс уақытта тұрғындарды сауықтыру және тәрбиелеу.
Баскетболшылардың бастапқы дайындық тобында, оқу-жаттықтыру тобында, баскетбол бойынша
БЖСМ, ОБЖМҰЖ үлгілі, келешегі бар балаларды жергілікті және аймақтық
БЖСМ балаларды іріктеу міндеттері. Іріктеу процесін ұйымдастыру. Іріктеу принциптері:
Балалар, жеткіншектер, жасөспірімдердің жас ерекшеліктері. Спорттық жаттықтыруды жоспарлау кезінде
Оқытудың әдістер мен балаларды, жеткіншектерді, жасөспірімдерді жаттықтырудың, құралдары, міндеттері.
Жас ерекшелігіне қарай жұмысты жоспарлау. Жүктеме нормасы. Спорттық лагерь
Жарыс процесіндегі командаға жетекшілік ету
Жарыс процесіндегі дұрыс жетекшілік жасау маңызы.Болатын жарысқа дайындалу. Болашақ
Жарыста шартты сигнал беру арқылы командаға жетекшілік ету, минуттық
Өткен жарысты талдау. Талдаудың Талдаудың түрлері мен тәртібі. Ойын
Жарақаттың алдын алу жолдары
Оқу-жатықтыру процесін дұрыс ұйымдастыру – жарақаттың алдын алудың бірден
Жарақаттың пайда болуы мүмкіндігі:
Оқу-жаттықтыру сабақтарындағы және жарыстарда ережені бұзудан;
Жарыс болатын жердің, инвентарьдың, өткізу жағдайының талапқа сай келмеуінен;
Спорттық киімі мен аяқ киімінің сәйкес келмеуінен;
Оқу сабақтары, жаттығуларды дұрыс өткізбеуден;
Айналысушылардың денсаулығын дәрігерлік бақылаының ережесі бұзылуынан; жағымсыз метеорологиялық жағдай.
Спорттық жарыстар – бұл дене тәрбиесінің аса нәтижелі түрлерінің
Жарыс түрлері
Жарыстардың міндеттеріне қарай ойындар бөлінеді: жолдасу және күнтізбелік жоспар
Жолдасу жарыстар – бұл ресми кездесулерге жатпайтың ойындар. Жаттықтыру
Календарлық жарыстар – 1 жылға жоспарланып және құрастырылған ереже
Біріншілік – жылына бірақ рет өткізіледі. Бұл жарыстарда үздік
Кубок ойналатын жарыстардың мақсаты, не дәуір көп командаларды қатыстырып
Матч кездесулер – спорттық жарыстардың күнтізбесінде қарастырылып, дәстүрлі жағдайда
Бақылау кездесулердің өткізу мақсаты – командалардың алда болатын жарыстврға
Классификациялық жарыстар өткізілуы – командалардың және жеке қатысушылардың спорттық
Іріктеу жарыстар – ірі жарыстарға қатысуға мүмкіндік алатын командаларды
Бір күндік жарыстар (блитц-турнир)-мейрам күндеріне жоспарланат. Жарысты тез өткізу
Қортынды бөлім
Баскетбол командалық спорттық ойын,оның мақсаты қарсыластың торын қолмен доп
Қолданылған әдебиеттер тізімі
1. Бабаев С.Б., Оңалбек Ж.К. Жалпы педагогика, ЖШС «Нұр-пресс»,2005
2. Базарбегі Т. Бастауыш мектептегі дене тәрбиесі – Алматы;
3. Газимова Х. Шынықсаң шымыр боласың. – Бастауыш мектеп.
4. Дене мәдениеті – оқушыларды оқыту мен тәрбиелеу жүйесінде.
5. Дене тәрбие жүйесінің мазмұны мен негіздері. //Ұлт тағылымы.
6. Дене шынықтыру және спорт психологиясы пәні бойынша тесттік
7. Жеке тұлғаның рухани дамуындағы дене мәдениетінің рөлі //«Шоқан
8. Қуаныш Т.Ш. Дене тәрбиесінің ілімі. Алматы, 2005.
9. Танекеев М.Т. Қазақстандағы дене тәрбиесі. Алматы, 2001.
10. Уанбаев Е. Дене тәрбиесінің негіздері. – Алматы, 2001.
Физкультура и Спорт, 1988.-350с. 5. Баскетбол: Учебник
2
