Халықтың тәрбиелік дәстүрлері реферат
Халықтың тәрбиелік дәстүрлері.
Бала тәрбиесіне,жалпы адам тәрбиесіне терең мән беріп,оның сәтті қағидалары мен ережелерін жасағандардың бірі-қазақ халқы.Оның тәрбие-тәсілдері мен тәжірибелері өте көп.Халықтың ғасырлар бойы жасаған зор еңбектерінжазып шығу үлкен еңбек,қыруар жұмыс.Оның бәрін қамти алмасақ та,сол жұмыстың бір тамшысы ретінде ұлттың тәрбие ісіндегі сәбилік кезден-ес біліп,ер жеткенге дейінгі салт-дәстүр,әдет-ғұрып үлгілері мен өнегелері баланың өсу жолымен беріліп отыр.
Құрсақ тойы(дәстүр).Жас келіншектің екі қабат болғаны белгілі болса,оның абысындары мен қайын сіңлілері сол үйге оңаша құрсақ тойын жасатып,аман-сау босануына тілек білдіреді.Қазақ ғұрпы бойынша бала біткен келіншекті «күмәнді», «аяғы ауыр», «ішінде көжесі бар» деп тұспалдап айтады.
Қазанжарыс-әйел босанар сәтте басқа әйелдер қазанға жеңіл-желпі тамақ істеп,оны босанатын әйелден бұрын пісірмек болып жарысады.Халық ұғымы бойынша туатын бала «қазан жарысқа қатысып» одан бұрын өмірге келуге тырысады деп түсінген.
Сүйінші. «Сүйінші келініңіз келеді деп,Әдеппен қол қусырып сәлем берді» ( «Наурызбай-Қаншайым») жырынан «»).Қуанышты хабар жеткізуші адам Сүйінші, сүйінші деп келеді.Мұндайда қуанышты үй иесі қалағаныңды ал дейді.Немесе оған риза болатындай сыйлық ұсынады.Бұл шын қуанудың,ризалықтың белгісі.Сүйінші сұраудың да,оның сүйіншісін алудың ешқандай ерсілігі жоқ.
Шілдехана. «Сәрсенбай зор қуанышты болып, шілдеханаға қанша қыз-бозбала жиып... баланың есімін Жамал қойып еді» (м.Дулатов).-«Аманжол Атекем ауылына шілделікке кеткен» (С.Көбеев).Кей жерлерде шілделік деп атайды. Жаңа туған нәрестенің құрметіне жасалатаын ойын-сауық, жиын, той.
Мұнда «балаңыздың бауы берік болсын» дегендей құтт
Жұмыс түрі: Реферат
Пәні: Соңғы қосылған рефераттар
Жұмыс көлемі: - бет
-----------------------------------------------------------------------------------
РЕФЕРАТТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Халықтың тәрбиелік дәстүрлері.
Бала тәрбиесіне,жалпы адам тәрбиесіне терең мән
Құрсақ тойы(дәстүр).Жас келіншектің екі қабат болғаны
Қазанжарыс-әйел босанар сәтте басқа әйелдер қазанға
Сүйінші. «Сүйінші келініңіз келеді деп,Әдеппен қол
Шілдехана. «Сәрсенбай зор қуанышты болып, шілдеханаға
Мұнда «балаңыздың бауы берік болсын» дегендей
Шашу. –қуаныш айғағы ретінде жасалатын салтанатты
Қалжа. « Менің сорлы шешеме қалжа
Тымаққа салу. Ел арасында «шала туып
Бесікке салу. «Әлди-әлди ақ бөпем, Ақ
Айыр қалпақ киісіп,
Ақырын жауға тиісіп,
Батыр болар ма екенсің?
Бармақтатын майысып.
Түрлі ою ойысып,
Шебер болар ма екенсің?
Таңдайларын тақылдап,
Сөзіңді жұрт мақұлдап,
Шешен болар ма екенсің?...
Тыштырма . Сәбиді бесікке салар кезде
Иткөйлек. (ғұрып ) –ырымшыл халқымыздың баланы
Қырқынан шығыру. Қазақ халқының ғұмырында жеті,
Тұсаукесер. «Тұсауыңды кесейін, Күрмеуінді шешейін» («Тұсаукесер»
«Қаз-қаз балам, қаз балам,
Қадам бассаң мәз болам.
Тағы, тағы баса ғой,
Тақымыңды жаз, балам.
Қаз баса ғой, қарағым,
Құтты болсын қадамың!
Сүндет той-жалпы мұсылман дініндегі елдерде бар.Сүндеттеудің
Қалау.Біреудің жақсы малына, затына , мүлкіне
Тоқым қағар. «Ертең ұлы дүбірге
Бата.Ақ тілеудің белгісі-бата.Ол кез келген жерде
1.»Сырым батыр жас кезінде батасын алайын...
Бедеуің беліңдегі байлаулы болсын,
Қазаның ошақтағы қайнаулы болсын,
Есігің ашық болсын,
Қабағын жазық болсын,
Сонда ағайынның кетпес қасыңнан,
Жақыныңа бұрмай төрені түзу бер,
Сонда қаумалаған халқың кетпес қасыңнан.
Мұндай баталар талапты, халықты сүйген, ер-азаматтарға
2. «Дастарқаның мол болсын, Абыройын зор
3. «Бақ берсін, бас берсін, өміріңе
4.Теріс бата. Бұл бата аталғаны болмаса
Базарлық-алыс сапарға, саяхатқа, сауда жолына шыққан
Байғазы-балалардың,жастардың жаңа киімі,заты үшін берілетін ақшалай,заттай
Көгентүп (көгендік)-бір-біріне жақын туыс, ілік, жұрағат
Жеті ата. «Жеті атасын білген ұл
Жасау. «Көрсін деп жиылған жұрт тамашасын,
Құда түсу. «Итбай Тұрлығұлға құда түсіп
Қыз танысу. «Күйеу келтір, қыз ұзат
Шарғы.Ұзатылған қыз өзіне тетелес сіңлісіне басына
Қынаменде-« Қынаменде жар-жар мен беташар бар,
Тойбастар. Тойдың кешкі ойынын өлеңмен бастайды.
Жар-жар. Ұзатылатын қыз тойында қыз-жігіттер тобы-кететін
Алып келген базардан,
Қара насыр, жар-жар-ау.
Қара мақпал сәукеле
Шашың басар, жар-жар-ау,
Мұнда әкем қалды деп
Қам жемеңіз, жар-жар-ау,
Жақсы болса қайны атаң,
Орнын басар, жар-жар-ау,
Қыз былай деп жауап қайтарады:
Есік алды қара су
Майдан болсын,жар-жар-ау,
Ақ жүзімді көргендей
Айнам болсын жар-жар-ау,
Қайын атасы бар дейді-ау,
Осы қазақ жар-жар-ау
Айналайын әкемдей,
Қайдан болсын жар-жар-ау!
Жар-жар негізінен күлкіге, әдеп-ғұрыпқа, тәлім-тәрбиеге негізделген.
Беташар. Жаңа түскен келінді беташар
Келін келді, көріңіз,
Көрімдігін беріңіз.
Анау-мынау демеңіз,
Түсін айтып қойыңыз,-
деп бастаған әнші жігіт жас келіннің
Беташар тойдың басы, әрі сәні, жас
Енші. «Оған бай қалың беріп, қатын
Босаға майлау. Жастар жеке отау құрғанда
Қыз ойнақ . «Бір күні қызойнаққа
Бастаңғы. Жастар бастаңғы деп аталатын бас
Ат тергеу. Халық дәстүрінде адамға құрмет
