Бейнелеу өнері үйірме жұмыстарында ағаштан ұлтық қолөнер арқылы оқытудың әдістемесі диплом жұмысы
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
кіріспе ......................................................................................................... 3
1 бейнелеу өнеріне баулудың педагогикалық
негіздері ......................................................................................... 6
1.1. Бейнелеу өнеріне баулудың психологиялық және
педагогикалық талаптары ................................................................ 6
1.2. Бейнелеу өнері сабақтарында қолөнер бұйымдарын
жасауды үйрету сабақтарының мазмұны ..................... 13
2. Бейнелеу өнері үйірме жұмыстарында ағаштан ұлтық
қолөнер арқылы ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ ............. 15
2.1. Ағаштан бұйымдар жасауды оқушыларға
үйрету арқылы оларды ұлттық қолөнерге баулу ............... 15
2.2. Бейнелеу өнері сабақтарын мұғалімнің
жоспарлауы .................................................................................... 17
2.3 Құрастыруға арналған материалдарға сипаттама ......... 21
2.4 Ағаштан қобыз жасау технологиясы ............................... 34
ҚОРЫТЫНДЫ ................................................................................ 44
Пайдаланылған әдебиеттер ........................................ 46
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Жұмыс көлемі: 43 бет
Пәні: Соңғы қосылған дипломдық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
кіріспе ......................................................................................................... 3
1 бейнелеу өнеріне баулудың педагогикалық
негіздері ......................................................................................... 6
1.1. Бейнелеу өнеріне баулудың психологиялық және
педагогикалық талаптары ................................................................
1.2. Бейнелеу өнері сабақтарында қолөнер бұйымдарын
жасауды үйрету сабақтарының мазмұны .....................
2. Бейнелеу өнері үйірме жұмыстарында ағаштан ұлтық
қолөнер арқылы ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ .............
2.1. Ағаштан бұйымдар жасауды оқушыларға
үйрету арқылы оларды ұлттық қолөнерге баулу ...............
2.2. Бейнелеу өнері сабақтарын мұғалімнің
жоспарлауы ....................................................................................
2.3 Құрастыруға арналған материалдарға сипаттама .........
2.4 Ағаштан қобыз жасау технологиясы ...............................
ҚОРЫТЫНДЫ ................................................................................ 44
Пайдаланылған әдебиеттер ........................................ 46
КІРІСПЕ
Жастарға кәсіптік білім беру, кәсіби бағдар беру мәселелерін оқу
Бүгінгі күнгі білім беру саласы қызметкерлерінің алдындағы мәселе -мектеп
Халыққа білім беру мекемелері әрбір оқушыны білімді, тәрбиелі, еңсесі
Бабаларымыздың ғасырлардан келе жатқан өнер салаларын зерттеп, іздену, әрі
Нарықтық дәуір тұсындағы өмір талаптарынан көріп отырғанымыздай, қолөнердің өмірімізден
Өнердің қайсы түрі болмасын өз ерекшелігіне сай жүйелі үйренуді,
Соның ішінде қолөнер түрлеріне баулуға қатысты, оны оқытуды жүзеге
Мектеп оқушыларының психологиялық және жас ерекшеліктері туралы А.А.Давыдов, Қ.Б.Жарықбаев,
Ұлттық қолөнердің бір саласы сазды аспаптарды зерттеген ғалымдар Сарыбаев
1989ж.), БейсенбекұлыО. "Сазды аспаптар сыры" (А.:"Ана
тілі",1994ж.) атты еңбектерінде әр түрлі музыкалық аспаптардың
жекелеген бөлшектеріне қажетті материалдар, оларды сақтау, оның ішінде қазақ
Осы еңбектерді зерделей келіп, біз ұлттық өнер түрлерін, оның
Жоғары сынып оқушыларын ұлттық қолөнер бұйымдарын жасауға үйрету арқылы
1.бейнелеу өнеріне баулудың педагогикалық негіздері
Бейнелеу өнеріне баулудың психологиялық және педагогикалық талаптары
Мұғалімге оқыту процесінің логикалық және писхологиялық-педагогикалық заңдылықтарын, оның жалпы
Принцип (латын сөзі - бастапқы, негізгі) - басшылыққа алатын
Жалпы дидактика мәселелеріне педагогика тарихында, оның ішінде, оқыту принциптеріне
Біздің қазақ халқының мәдениеті мен ағарту тарихынан көрнекі орын
Оқыту (дидактикалық) принциптері дидактиканың тарихи мұрасына ғылыми талдау жасау
Қағидалар жүйесі дидактикада бір-бірімен өзара тығыз байланыста және бірлікте
- оқытудың ғылымилық, жүйелілік және бірізділік қағидасы;
- оқытудың ғылыми құрылу қағидасы.
Оқытудың ғылымилық қағидасы.
Ғылыми білімдердің шеңбері үнемі кеңи береді. Шамамен алғанда әрбір
Оқудағы көрнекілік. Мектептегі сабақтарда көрнекілікке қойылатын талаптарды XVII ғасырда
Ян Амос Коменский балаларды оқытуда мына жағдайды ең бағалы
туғызып білдірген жөн: көруге болатынды көзге көрсет, естуге болатын
Қазақстандағы педагогикалық ой-пікірдің тарихында ұлы ағартушылардың, қазақтың алдыңғы қатарлы
Абай өзінің шығармаларында ақыл-ойды дамытып, шын ғылыми білім алудың
Оқуда көрнекілікті қолдану арқылы оқушылардың білімі нанымды, дәлелді болады,
Балалар әрқашан да оқылатын нәрсе - заттармен қолма-қол тікелей
Топшылау қорытындыларды ұғыну және меңгеру оқушылардың белсенділігін туғызатын әңгімелесу,
Шынында да, оқуда көбінесе көзбен көру арқылы қабылдау кең
Ұлттық қолөнер бұйымдарының негізгі міндеттері - болашақ мүғалімдердің оқушыларды
Мектепте оқу – тәрбие жұмысының сапасын жақсартып, оқушыларға жан-жақты,
- сабақтың көрнекілігін анағұрлым арттырып, оқу материалын оқушылардың тиянақты
- оқушыларды қазіргі заманғы өңдірістің, техниканың және
ғылымның жетістіктерімен түсінікті, өте реальды тұрғыда таныстырады;
- елімізде білім беру жүйесін қайта құрудың талабына сай
- жастарды өткен дәуірдің тұрмысымен, болашақта жоспарланып отырған ғылым
таныстыруда мұғалімге жәрдемші құралдардың бірі бола алады;
- мұғалімнің оқыту әдістері мен тәрбие беру формаларын байытып
- жас ұрпаққа эстетикалық, көркемдік, интернационалдық, достық тәрбие берумен
- оқушылардың өз бетінше жұмыс істеу дербестігін арттыруда, табиғатқа,
Мектептің өмірмен байланысын нығайту туралы және елде халыққа білім
Мектептің өмірмен байланысын нығайту жэне халыққа білім беру жүйесін
Оқыту процесін жетілдіру бағытында педагогикалық ізденулерде біршама жұмыстар атқарылуда.
- қазіргі педагогикалық, әдістемелік оқулықтарда педагогикалық процесті сипаттауда дидактикалық
- нақты бұйымның өзінің педагогикалық процеске қатынасы туралы анық
Егерде нақты бұйымның өзін студенттердің педагогикалық шеберлігіне ықпал етуші,
Еңбекке даярлаудың міндеті - оқушыларды психологиялық тұрғыда өнерге даярлау,
1.2. Бейнелеу өнері сабақтарында ағаштан ұлттық қолөнер бұйымдарын жасауды
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің қабылдаған Бейнелеу өнері
Ер балалар үшін Сәндік қолданбалы өнердің элементтері негізінде материалдарды
2. Бейнелеу өнері сабақтарында қазақтың салт-дәстүрлерімен таныстыру арқылы ОҚЫТУ
2.1. Ағаштан бұйымдар жасауды оқушыларға үйрету
Қағаз бетіне ең алдымен жасалынатын бұйымның жалпы көрінісін, алдыңғы
Нәзік ойма әшекейлер үшін кәдімгі ағаш ұстасының аспаптары керек.
Ұсақ тесіктерді шегемен бұрғылап немесе бұрандалы бұрғымен бұрғылап теседі.
Нәзік әшекейлеуді – жонып кесу деп айтады, өйткені оның
Қобыз жасау технологиясы төмендегі ретпен жүргізіледі:
Қылқобызды халық шеберлері біртұтас шауып жасаған. Қылқобыздың жаңа түрін
ағаш материалдарын үйеңкі, қайыңның түбінен, долана, өрік, алма, емен
түйе, бұзау терісінен жарғақ (тері қақпақ) жасау
ішек пен ысқыны ту биенің құйрығынан дайындау.
Қобыздың шанағын құрастырып та жасайды.
Соңғы кездері екі ішекке тағы бір ішек қосылды. Үш
Төменде қобыз жасаудың технологиялық қартасы үлгі ретінде беріліп отыр.
Қылқобыздың жасалу технологиясы.
Рет саны Жұмыстың атқарылу кезеңдері Жабдықтар, аспаптар мен құрылғы
мойынтұғыр мен өкшетұғыр прима-қобыздың көлеміне сәйкес жасалынады
мойынтұғыр мен өкшетұғыр қалыпқа бекітіледі.
тақтайшалар жұқа тілініп, дайындалады ұзындығы 40 см, биіктігі
ол тақтайшалар доғалана иіледі. электр қондырғыда
иілген тақтайшалардан шанақшалар кесіп алынады ара,сызғыш
шанақшалар қалыптағы мойынтұғыр мен түйметұғырға алма кезек желімделеді.
шанақша қырларының түйіскен жерлеріне желім жағылады желім
резеңке баумен қатты шандылады да, бір тәулік кептіріледі.
шанақшалар қалыптан бөлек шығарып алынады.
шанақтың ішкі жиегіне, төменгі жағынан орта буынға дейін екі
шанақтың іші тазартылады. құм қағаз
шанақтың дөңгелек бетінің ішкі жақ жиегіндегі көмкерме жапсырылады
шанақтың жіңішке буынына емен, қайың, жаңғақ сияқты ағаштардан кергіш
мойын жасалады (қобыздың басы мойынмен бірге жонылады). сүргі
мойын мойынтұғырға отырғызылады. желім
шанақтың бетіне жіңішке буыннан төмен қарай алдын ала
желім
шанақтың жоғары дөңгелек бетіне ағаш қақпақ орнатылады. Ағаш қақпақ
қобыздың бет бейнесі бойынша ағаштан жасалған қақпақ жабылады.
шанақтың сыртқы ернеуі көмкеріледі. желім
сырты кедір-бұдыр, артық ағаштар мен
желімнен тазартылады құм қағаз
қызыл, қоңыр немесе сары түсті бояуды 2-4 рет
әр боялған сайын құмқағазбен тегістеп отырады құмқағаз
аспапқа арналған сары түсті лак бірнеше рет жағылады лак
түйме, құлақ, бастырғы орнатылады желім
ішек тағылады
тиек қойылады
бұрауы келтіріледі.
2.2. Бейнелеу өнері сабақтарын өтуде қобыз жасауды ұзақ мерзімді
Мектепте қазақтың салт-дәстүрлерімен таныстыру сабақтарын өтуді белгілі бір бұйымның,
Реті Жұмыстың атқарылу кезеңдері Жабдықтар, аспаптар мен құрылғы тетіктер
1 Материал таңдау қарағай, көктал, жиде, жаңғақ
2 Таңдаған материалдарды өлшеу сызғыш, метр
3 Қажетті өлшемде кесу ұзындығы 40 см, биіктігі 6
4 Шаблон көмегімен белгі салу шаблон
5 Сыртқы пішімін аралау ара, сүргі
6 Шауып ретке келтіру шот
7 Жону, қырнау қашаулар, шыны айна
8 Сыртқы бөлігін тазалау құм қағаз
9 Ішкі бөлігін шабу шот
10 Ішкі бөлігін қашап өңдеу қашаулар
11 Ішкі бөлігін тазалап өңдеу құм қағаз
12 Құрастыру желім
13
Өң беру, әрлеу бояу, лак
Оқыту мазмұнында көрсетілгендей, Бейнелеу өнері бағдарламасына сәйкес 9 сынып
оқушыларды мектепте ағаш ұсату өнеріне баулуға бағытталған білім беруді
оқушыларды ағаш ұсату өнеріне баулуға қатысты олар алған білімдерді
оқушыларды ағаш ұсату өнеріне мектепте баулу барысында оқушылармен тәрбие
оқушылар атқаратын жұмыстардың ішінде оқушыларды ағаш ұсату өнеріне баулудың
Аталған талаптар қазіргі кездегі жетістіктер дәрежесіндегі өндірістің негізгі бағыттары
Бүгінгі күні мектеп жағдайында 9 сынып оқушыларын көркемдік өнеріне
сыртқы факторлар: біз бүгінгі күні куә болып отырған дүние
ішкі факторлар: еліміздегі білім беру саласындағы түбегейлі өзгерістер мен
Бейнелеу өнері бағдарламасына сәйкес 9 сынып оқушыларын ағаш ұсату
біріншісі:
а) оқушыларды көркем өнерге баулу барысында орындалатын жұмыс мазмұны,
ә) оларды меңгеру үшін оқушыларды ағаш өңдеуде қолданылатын еңбек
екіншісі:
а) оқушыларды ағаш ұсату өнеріне баулуда қолданатын техникалық және
Осы білімдер мен икемділіктер жиынтығы дидактикалық талаптарға сай болуы
Оқушыларды ағаш ұсату өнеріне баулу бірінші сыныптан басталады. Әрине,
Олай болса, ұлттық өнерге бейімдеуді оқушыларды ағаш ұсату өнері
Бейнелеу өнері сабағының бағдарламасына сәйкес 9 сынып оқушылары қолмен
Мектеп шеберханасында өткізілетін Бейнелеу өнері сабақтарында «Оқушыларды ағаш ұсату
Құрастыруға арналған материалдарға сипаттама
Сіз егер дүкеннен қобыз немесе домбыра сатып алсаңыз, қобызыңыздың
Себебі, біріншіден, ол аспап сапалы материалдан жасалмаған; екіншіден,
Білікті аспап жасаушы өзіне қажетті материалдардың қыр-сырын, ішкі ерекшелігін,
Атап айтқанда, қобыз бүтіндей қайың, жаңғақ, алма, өрік ағаштарынан
байланысты.
Пайдаланылатын ағаштың өң-түсі оның сыртқы бояуы, жалтырлығы және кескінімен
Кескін аспаптың сыртын әрлеуде үлкен роль атқарады. Қолмен сызғандай
Ағаш ылғалдылығы да шеберлердің назарында болуға тиіс. Аспап бөлшектері
Сазды аспап жасалып біткеннен кейін кептіру мүлдем дұрыс емес.
Ағаш түсі музыкалық аспаптар жасауда да маңызды роль атқарады.
Ағаш ылғалдылығы да шеберлердің назарында болуға тиіс. Аспап бөлшектері
Аспап жасалып біткеннен кейін кептіру мүлдем дүрыс емес. Өйткені,
а) тығыздығы жоғары ағаштар
қызылтал және сексеуіл;
ә) тығыздығы орташа ағаштар — сағызқарағай, қайың, шамшат, шегіршін,
б) тығыздығы төмен ағаштар — қарағай,
самырсын, терек, жөке, тал, қандыағаш т.б.
Музыкалық аспаптар көбінесе соңғы екі топқа кіретін ағапггардан жасалады.
Ағаштың ендігі бір физикалық қасиеті — дыбыс өткізгіштігі. Құрылысшы
Ал музыка аспаптарын жасаушы шеберге ағаштың дыбысты неғұрлым тез
Дыбыс ағаш діңінің бойымен тез тарайды. Егер ағаш ылғал
Музыка аспаптарын жасаушы жас ұста ағаштың сыртқы күштерге қарсылық
Ағаштың мықтылығын — созу, сығу, ию арқылы білуге болады.
Мықты ағаштар музыка аспаптарының бас, бетқақпақ, кергіш, қүлақ, тиек
Қаттылығына қарай ағаштар үш топқа бөлінеді:
I. Жұмсақ ағаштар — қарағай,
II. Қатты ағаштар — сібір сағыз қарағайы, қайың, шамшат,
III. Өте қатты ағаштар —
қызылқайың, шамшат, қызыл ағаш.
Ағаштың қаттылығы тығыздығы мен ылғалдылығына байланысты. Музыкалық аспап, көбінесе,
Ағаштың тағы бір қасиеті — оның көлемі мен тұрпатының
Мысалы, ағаш өте құрғақ ауада, немесе ыстық жерде жиырылады
Мынадай нәрсеге оқушылардың назарын аударайық: бір ағашқа шеге қақсаңыз
Егер қайта суырмақ болсаңыз міндетті түрде бірінші тақтайдағы шегеге
Көптеген аспаптардың шанағы ағаштардың осы қабілетіне сүйене жасалады. Қайың,
Жаңғақ сарғыш, қоңыр, қара, ақ түсті болып келеді. Кескіні
Ал қызыл ағашты біздің өнеркәсіп орындарымыз көбінесе шетелдерден алдырады.
Арша — негізінен биік тауларда, күнгейлі беткейлерде өседі. Аршаны
саналған. Айта кететін жәй, бұл ағашты алыстан іздемей-ақ республикамыздың
өндіріс орындары пайдаланбай келеді.
Қарағаш — сулы жерлерде, орманда өседі. Ұзындығы әр өңірде
Тобылғы — қызыл, күрең түсті болып келеді. Желтоқсан, қаңтар,
Қазақтар тобылғыдан асатаяқтың сабын, дауылпаздың таяқшасын жа-саған. Тобылғы айтарлықтай
Тасжарған ағашы тасты жерде өседі. Биіктігі 4-5 метрден аспайды.
Қазақтың ұлттық музыка аспаптарын жасауда басқа материалдар сияқты металл
лайық ағаш кесетін машиналар да металл түрлерінен жасалады.
Ұлттық музыка аспаптарының металл бөлшектерін, сондай-ақ ішек түрлерін күні
Қатардағы музыка аспаптарының бірі — шаңқобыз түгел темірден жасалады.
Музыка аспаптарына металдың бәрі бірдей жарай бермейді. Сондықтан да,
Қылқобыз, асатаяқ, шыңдауыл, шаңқобыз, дауылпаз, дабыл түрлеріне темір сылдырмақтар
Асатаяқтың басындағы сылдырмақтар кепшік сылдырмақтарынан басқа болады, дауылпаздың құрсаулары
Қазақ халқының тұрмыс-салтына, соның ішінде музыка аспаптарына жылқы, қой,
Ал музыка аспаптарына қолданылатын тері жүні қырылмайды, жас кезінде
Қыл да музыка аспаптарын жасау кезінде көп пайдаланылады. Ол
Музыканттар жылқы қылының жұмыр және қырлы түрлерін алдын-ала талдап
Таулы аудандарда өсетін жылқылар жал-қүйрықты келеді. Олардың қылы қайратты,
Тірі жануардың қылында энергия мол, тартылыс күші көп. Оның
Бояулар және оларды алу тәсілдері.
Рауғаш бояуы. Таулы өңірде, шалғынды жерде "өсетін рауғаштың тамырын
Қына бояуы. Жазық та, тасты да жерлерде қына көп
шығады.
Рауғаш бояуы мен қына бояуын қосса тағы бір "өңді"
Тал бояуы. Тау талының қабығын сыдырып алып, әбден қуратып
Жоса бояуы. Күнгей жердің топырағы қызыл, керіш болып келеді.
Музыка аспаптарын шығаратын өндіріс орындарында қазір синтетикалық бояулар пайдаланып
Әсіресе, анилин бояулары кең қолданылады. Анилин бояулар үш топқа
а) целлюлоза талшықтарын әрлейтін бояулар. Бұл тікелей жағу арқылы
ә) қазіргі әрлейтін бояулар. Мұндай бояулар спиртте тез ериді.
б) қышқылдық бояулар. Мұндай бояулар ашық та таза түсті
Өндіріс орындарында бояудың басқа да түрлері пайдаланылады. Олар туралы
Лак. Химиялық өнеркәсіптің дамуы нәтижесінде лак көптеп шығарылып келеді.
Әр кепкен сайын аса майда құммен тазартылып, қайтадан лак
Қазіргі уақытта лак түрлері көп-ақ. Олардың бәрі бірдей музыка
Политура. Бұл сарғыш түсті сұйық зат. Лакқа қарағанда көбірек
Өндірістік үлгідегі политура екі немесе үш сағатта кебеді. Бұнымен
Политура — материалдың ыстық пен суыққа төзімділігін артты-рады. Музыка
Лак және политура материалдары құйылған ыдыстың сыртында қалай қолдану
Желім. Музыка аспаптарының барлық бөлшектері желіммен ұста-тылады. Қазіргі уақытта
Соңғы уақытта музыка аспабына ыстыққа да суыққа да төзімді
Желім дайындау тәсілдері.
Казеин желімі. 30 г казеин ұнтағы 100 мл суда
Егер казеин болмаса кәдімгі сүзбеден де жасауға болады. Ол
Ағаш желімі. Ағаш желімін біркелкі етіп майдалайды да, суда
Сұйық желім. 4г қант, 1 г сөндірілген әк 12
Органикалық желім. 1 г органикалық шыны(плексиглас) 10 г қосхлорлы
Целлофан желімі. 6 г крахмал, 10 г хлорлы мырыштың
(цинк) қанық ерітіндісімен араластырылып, қыздырылады да, суығанда 20 мл
Целлулойд желімі — ацетон немесе амилацетон. Целлулойдты өзара желімдеу
Тері мен картонды желімдейтін желім. 10 г ұсақталған ағаш
Тері мен металды желімдейтін желім. 100 г ағаш желімі
Станокқа түрлі белгі, мөр, марка, т.б. жазу үшін тауық
Металл желімі. Металдарды өзара біріктіру үшін газды немесе электрлік
Музыка аспаптарын қоймаларда, сауда орындары мен дүкендерде сақтау ережелері:
1) Музыка аспаптарын сақтайтын қойма іші таза,
2) Қойманың ішінде жерден бір метр биіктікте жасалған сөре
3) Музыка аспаптары әр
4) Музыка аспаптарын сақтайтын жерде су немесе тұтанғыш заттар
Музыка аспаптарының қабы болмаған жағдайда арнайы материалмен орап ыстыққа
Музыка аспаптарының қосалқы бөлшектерін (қүлақ, тиек, ішек
т.б.), керекті материалдарын арнайы кішкене сандықшаға нөмірлеп сақтау керек.
7) Ішекті аспаптардың (домбыра, қобыз, шертер, жетіген) ішектерін тұрақты
Музыка аспаптары әсіресе қыс күндері
Пайдаланылмай көп тұрған музыка аспаптарын шаң басады. Ондай жағдайда
Ағаштан қобыз жасау технологиясы
Қобыз — қазақ халық музыка аспаптарының үлкен бір тобы.
Қазақ қобызын алғаш жасаған Қорқыт ата делінеді. Бұл жөнінде
Бұл аңыздардан қазақ халқының қобызға, қобыз музыкасына деген ілтипаты,
Егер нақты тарихи деректерге жүгінсек, қобыздың пішіні, ойналуы ғасырлар
Қобыз жөнінде еліміздің ғалымдары да аса құнды пікірлер айтты.
Бірінші, халықтың сұлулықты сүйетін ой-санасы бойынша, аққудың даусы —
Екінші, аққу — қазақтардың ерекше қадірлейтін киелі құсы, оны
Екі ғалымның пікірі де үлкен шындықтан туындап отыр. Шындығында
қобыз үні еріксіз жаныңды баурап, әдемі әсерге бөлейді, тыңдай
Жоғарыда аталған ғалымдар пікірінің уақыт өткен сайын бағасы мен
Аспаптанушы Болат Сарыбаев бірінші болып қобыздың шертермен ұқсастығын дәлелдеп
Қобыз деген атау жөнінде де әр түрлі пікір айтылып
Бұл тұжырымнан біздің аңғарғанымыз — қобыздың көшпелілердің төл аспабы
Болат Сарыбаев қобыз, қобза, қобуз, комуз, комус деген атаулардың
Ал енді бұл сөзді ғалым Есмағамбет Исмайлов былай талдайды.
Айтылғандарды саралай келе қобыз сөзінің түркі тектес халықтарға, оның
Қобыз түрлері. Қылқобыз. Ішегі қылдан тартылған қобызды әр қобызшы
Көкірек күйін шертетін, арман тілегін әуенге қосып, сезім иірімдерін
«...Неге қайғырып отырсың, хан жігіт? Әр кезде келгенімде, сен
Қазақ даласына Ислам діні енгеннен кейін қобыз бірте-бірте бақсы-балгерлердің,
Әлкей Марғұлан бұл жөнінде былай дейді: «...Өзбек хан заманында
Содан бері бақсылар азғындап, кішірейіп, өзінің ұлы бейнесін өзгертіп,
Қылқобыз бақсыларға Октябрь революциясына дейін қызмет етіп келді. Академик
Мінеки, осындай бақсылар қылқобыздың нағыз гүлденер шағында кері тартып,
XIX ғасырда Қанқожа, Досжан, Дүкен, Өтеболат қылқобыз күйін жоғары
композиторлықтың жаңа мектебін ашты. Оның «Тоғыз тарау Кертолғау», «Ықлас
Қылқобыздың даңқын совет дәуірінде асқақтатып әкеткен Жаппас Қаламбаев (1909—1969)
Қылқобыздың жасалуы. Қылқобызды халық шеберлері үйеңкі, қайыңның түбінен, долана,
Қылқобыздың жаңа түрін жасау кейінгі кезде қолға алынды. Бүгінгі
Үш ішекті қобыз. Қобызды дамыту соңғы 50-60 жыл бойына
Үш ішекті қобыз арқылы қазақ ыспалы аспаптары дүние жүзіне
а) бұл аспапта скрипка және басқа да классикалық аспаптарға
арналған шығармаларды ойнау мүмкін емес;
ә) «Прима» деп аталғанымен, бұл негізгі қобызға арналып жазылған
б) примаға лайықталған шығармаларды ойнау қиын болды. Себебі мұнда
Міне, осындай олқылықтар үш ішекті қобызды одан әрі жетілдіру
Төрт ішекті қобыз. Қобыздың мелодиялық, техникалық мүмкіндіктерін одан әрі
Бұл қобыз сондай-ақ прима, альт, бас-қобыз, контрабас болып төрт
Республика шеберханаларында, Осакаровка фабрикасында жаппай қобыз жасап шығару ісі
Прима-қобыз. Үңділігі, дыбыс қамту, оркестрге қосылу мүмкіндіктері және көлемінде
Теріқақпақ сол күйінде қалдырылды. Сонымен қатар, дыбыс бояуы өзгеше.
Альт-қобыз: прима-қобыздан сәл үлкендеу, ал үні сәл төмен. Бұл
Бас-қобыз. Дыбыстық ауқымын арттыру оркестрге лайықтап жасау мақсатынан туған
Бұл эксперименттік жұмыстың нәтижесінде бас-қобыз виоленчельге өте ұқсас болып
Дегенмен, бас-қобызға әлі де болса қайта көңіл аударып, қобызда
Контрабас қобыз. Мұның айырмашылығы пішінінің көлемінде,
ішегінің жуандығында, ысқышының ұзындығында ғана.
Бас қобыз бен контрабас қобыз бөлшектерін құрастыру. Бұл екі
Барлық аспаптарды құрастыру үшін қалып пайдаланылатыны сияқты бас-қобыз бен
Шанақтың бүйір беттері дайындалады:
а) біртекті бук, қайың, жаңғақ ағаштан жұқа тақтай тілініп
ә) тақтайды мұқият тегістеп, сүргілейді, тазартады;
б) иық, орта буын иіндері жеке кесіліп алынып, болмаса
Иық, орта буын иіндері қалыпқа отырғызылып, бір-біріне және түйметұғыр
Мойын дайындалады да, ол тұғырға біріктіріліп желімделеді. Шанақтың астыңғы
а) қалыңдығы 3,5-4,0 мм,
ә) арнаулы қысқыш құралдармен екі жағынан сыналап ұстап қысып
б) әбден кепкеннен кейін қысқыш
в) ортасынан бастап кеулеп жонылады.
Ортасы 5-7 мм қалындыққа жеткізгенше алынады. Екінші бетінің шетжиегі
г) құмқағазбен майда етіп тазартылады, әбден тегістеледі.
Бүйірбеттің ішкі жиегіне көмкерме салынады. Астыңғы бет бүйірбетке желімделеді
Бұл кезде бетқақпақ қарағайдан дайындалады. Бұл да астыңғы бетті
ҚОРЫТЫНДЫ
Біздің дипломдық жұмысымыз жастарды еңбек ете білуге тәрбиелеу –
Еліміз егемендік алғаннан бастап біз ұлт байлығы – халқымыздың
Біздің диплом жұмысымызда ұлттық қол өнер туындылары арқылы, тап
Бейнелеу өнері сабақтарында жоғарғы сынып оқушыларына қазақтың сазды ұлттық
Материалдарды көркем өңдеу шеберханасында оқушылар ағаштан көркем бұйым –
Осы диплом жұмысының нәтижесі мектеп мұғалімдеріне әдістемелік көмекші құрал
Бүгінгі мектеп оқушыларын егеменді еліміздің, болашақ қоғамымыздың бәсекеге сай
Біздің пікірімізше, бұл іздену жұмысымыз, педагогикалық жоғары оқу орындарының
Дегенмен, осы диплом жұмысы бейнелеу өнері пәні бағдарламасында қарастырылған
Пайдаланылған әдебиеттер
Н. Ә.Назарбаев. «Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару
Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін мектептерінің
тұжырымдамасы. Қазақстан Республикасы жалпы білім беретін
мектептер, білім мазмұнының
Республикалық баспа кабинеті, 1995. - 32 бет.
Жалпы білім беретін мектептер оқушыларын еңбекке оқыту
мен тәрбиелеу тркырымдамасы. Алматы: Республикалық баспа
кабинеті. 1993. - 23 бет.
Қазақстан Республикасында
стандарты. Алматы, 1998.
Жалпы білім беретін және кәсіптік
негізгі бағыттары. Алматы, 1984.
Жарықбаев Қ., Қалиев С. Қазақ тәлім-тәрбиесі. (Оқу құралы).-Алматы,1995.
Жарықбаев Қ.,Қалиев С. Халық педагогикасының тағылымдары.
Х.Арғынбаев. Қазақ халқының қолөнері: Ғылыми-зерттеу еңбек.-Алматы,1987.
Маргулан А.Х. Казахская юрта и ее убранство. М. 1964.
Муканов М.С. Казахские домашние художественные ремесла. Алматы,1979.
Аймауытов Ж. Шығармалары. Алматы,1989.
Қазақ совет энциклопедиясы.1-12 томдары.Алматы,1972-1978.
Сарсенбаев Н.С. Обычай, традиции и общественная жизнь. Алматы,1974.
«Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы». Алматы, 1999
Ағаш өңдеу 7 класс. Арнайы оқулық, Алматы 1978 жыл.
О.Жәнібеков. “ЭХО”. Москва, 1988.
А.Х. Маргулан, “Казахское народное прикладное искусство” Алматы: “Өнер”,
С.Қасымов “Қазақ халқының қол өнері”. Алматы: Қазақстан баспасы.- 1969.
Ө.Жәнібеков. “Культура казахского ремесла” Алматы,1982.
Нұртаев О., Қ.Ералин “Бейнелеу өнерінің сабақтары 1 класс”.
Шымкент, 1992.
Ержанова С. Қолөнерге баулу. “Қазақстан мектебі”. 1997.№ 2
Суранбаева Н. Халық өмірімен етене өмір. “Қазақстан мектебі”.1992,
Әбдуалиева Ш. Шілтер - көне өнер. “Қазақстан мектебі”,
Қәкенұлы Ж. Киелі өнер. “Зерде”, 1990 № 11.
Төленбаев С., Өмірбекова М. Қазақтың ою-өрнектері. Алматы: “Қазақстан”,1992.
Арғынбаев Х. Қазақ халқының қолөнері. Алматы, “Кітап”, 1993.
Марғулан Ә. “Қазақтың сәндік өнері” Алматы,1977.
Мұханов М.. Казахская юрта. Алматы, Өнер , 1984.
Позднякова Г., Синенский Н. Казахский сувенир. Алматы: Өнер, 1976.
Джанибеков У. Культура казахского ремесла. Алматы: Өнер, 1982.
Хворостов А.С. Декоративно-прикладное искусство в школе. М.;
Просвещение, 1979.
Мектептегі технология ж. 2003-2006 жж.
С.Қасиманов "Қазақ халқының қолөнері" (А.,1977ж.)
Ә.Тәжімұратов "Шебердің қолы ортақ" (А.,1977ж.)
Шақырақ үй-тұрмыс энциклопедиясы (А., 1989 ж.)
Нәлібаев А. “Ағаш ою” (А.: “Өнер” 1994)
Қасиманов С. “Қазақ халық өнері” (А.: “Өнер” 1995 ж.)
Әмірғазин Қ. “Қазақ қолөнері”(А.: “Дайк Пресс” 1996 ж)
2
2
