Қазақстан Республикасының ақша нарығының теңдестігі жағдайы курстық жұмыс
Мазмұны
Кіріспе
1.1 Ақша нарығының жалпы түсінігі, мәні мен мазмұны
1.2 Ақшаның шығу тегі, мәні, қызметтері
1.3 Ақша нарығы туралы түсінік және оның функциясы
1.4 Ақша сұранысы, қасиеттері және ерекшеліктері
2 Ақша ұсынысының үрдісі. Ұлттық банктің ақша айналысын басқаруы
2.1 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының дамуы
2.2 Ұлттық банк және ақша базасы
3 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының құрылымы мен қаржылық құралдары
3.1 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының жетілдіру жолдары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 24 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе
1.1 Ақша нарығының жалпы түсінігі, мәні мен мазмұны
1.2 Ақшаның шығу тегі, мәні, қызметтері
1.3 Ақша нарығы туралы түсінік және оның функциясы
1.4 Ақша сұранысы, қасиеттері және ерекшеліктері
2 Ақша ұсынысының үрдісі. Ұлттық банктің ақша айналысын
2.1 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының дамуы
2.2 Ұлттық банк және ақша базасы
3 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының құрылымы мен қаржылық
3.1 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының жетілдіру жолдары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Курстық жұмыстың тақырыбы «Қазақстан Республикасының ақша нарығының теңдестігі
- ақша нарығы экономиканың дамуындағы алатын рөлін көрсету
- ақша нарығын дамытудағы мемлекет тарапынан жүргізілетін несиелік
- ақша нарығындағы субъектілердің қызметін несиелеудің тәжірибелік мәселелерін
- ақша нарығын жетілдіруге байланысты ұсыныстар мен тұжырымдар
1 Ақша нарығының жалпы түсінігі, мәні мен мазмұны
1.1 Ақшаның шығу тегі, мәні мен қызметтері
Ақшаның ежелгі заманда пайда болды. Олар тауар өндірісінің
Әрбір ерекше тауар міндетті түрде тұтыну құны ретінде
Алғашқы қауымдық құрылыс кезінде бір тауардың басқа бір
Тауар өндірісінің дамуы барысында кездейсоқ айырбас жиіленді. Жалпы
Тауар өндірісінің өсуіне байланысты неғұрлым жиі айырбасталатын тауар-барлық
Тауар айналысының тарихи эволюциялық даму процесінде жалпы құндық
«Капитал» сөзінің шығуы да малменен байланысты, өйткені ескі
Солтүстік халықтары ең бірінші тауар ретінде айырбас үшін
Бақалшақ ақшалар тауар ақшалардың ең бір тұрақты формасы
Әлемде әр түрлі «экзотикалық» ақшалар болған. Каролин аралдары
Өнер мен жер игерушілердің бөлінуімен эквиваленттің жетілуі жалғасты.
Жалпы эквивалент ретінде металдар да пайдалана бастады. Ежелгі
Металл ақшаларының артықшылығы, олар-біркелкі, төзімді, ұсақталынады, және т.б.
Әрине, металдар бұған дейінгі ақша формаларын бірден ығыстырып
Ақшаның әрбір қызметі ақшаның тауар айырбастау процесінен туындайтын,
Ақша құн өлшемі ретінде. Құнның өлшем қызметі тауар
Ақша құн өлшемі қызметін идеалды, оймен ойлау арқылы
Тауар бағасын өлшеу үшін қолма-қол ақшаның болуы қажет
Ақша түрінде көрінетін тауардың құны, оның бағасы болып
Құн өлшемі және баға масштабы ретіндегі ақша қызметтерінің
Алғашында баға масштабы АҚШ қазынашылығымен алтынның тройск унциясында
Қазіргі уақытта алтын тауарға тікелей айырбастамайды және бағалар
Ақша айналыс құралы. Ақша айналыс құралы қызметінде тауарларды
Айналыс құралы ретінде ақша қызметтерінің ерекшеліктері мыналар:
тауар мен ақшаның қарама-қарсы қозғалысы;
оны идеалды ақшалар емес, нақты (қолма-қол) ақшалар орындайды;
ақшаның бұл қызметінде тауарларды айырбастау өте тез орындалатын
Ақша айналыс құралы қызметін атқаратын болғандықтан, айналыс қажеттілігі
Егер ақшаның айналыстағы массасы тауар массасынан көп болса,
Ақша төлем құралы. Тауар айналысы ақша қозғалысы мен
Ақшалар төлем құралы ретінде тек қана тауар айналысында
тауарларды және қызметтерді төлеуге байланысты міндеттемелер;
еңбек ақы төлеуге байланысты міндеттемелер;
мемелекетке қатысты қаржылық міндеттемелер;
банктік қарыз, мемелекеттік және тұтыну несиесі бойынша борыштық
сақтандыру міндеттемелері;
әкімшілік-сот сипатындағы міндеттемелер және басқалары.
Ақша – қорлану және қазына жинау құралы ретінде.
Дүниежүзілік ақша қызметі. Тауар шаруашылығының кеңеюі, шаруашылық байланыстардың
1.2 Ақша нарығы туралы түсінік және оның функциясы
Шаруашылық жүргізуші субъектілердің қаржылық қызметінде, яғни олардың ағымдағы
Жалпы эквивалент осы аталған ерекшеліктерге ие болғандықтан тауар-эквиваленттен
Осылайша, тарихи ақша тауарлардың жалпы әлемінен бөлініп, ең
Осы тауар айналымын бұлайша бөлуге ақшалай қатынастардың дамуы,
Ақша бастапқыда әртүрлі ұлу қабыршағы, мал мүлік және
Несиелік ақшаның ең алғашқы тарихи түрі вексель. Ол
ХІV ғасырдың соңында алтын монометаллизм жағдайында банкир векселі
ХVІ-ХVІІ ғасырларда қолма-қол ақшасыз есеп айырысу қолданысқа ене
Бүгінгі таңда тәжірибеде тауарлар алтынмен емес, қағаз-несие ақшасына
Ақшаның салыстырмалы жаңа формасы девиздер-халықаралық есеп айырысуда қолданылатын
Бүгінгі таңда ұлттық, ішкі мемлекеттік айналымдардың және мелекеттік
-төлем функциясы-опперацияларды жүзеге асыру процесінде оған қатысушылардың арасындағы
- коммерциялық несиелеуді қамтамасыз ету-ақшалай міндеттемемен, яғни вексельмен
- есеп функциясы және т.б.
Ақша сұранысы, қасиеттері және ерекшеліктері
Ақша-төлем немесе халықаралық айырбас құралы.
Ақша сұранысын талқылағанда біз оны нақты баланстарға сұраныс
1) Нақты ақша сұранысы баға деңгейі өскен кезде
2) Атаулы ақша сұранысы баға деңгейімен бірдей артады.
Өзгерістер байқалмаған жағдайда төмендегіше айтамыз. Егер баға деңгейдегі
Жинақталған тәжірибеге сүйене отырып, ақша сұранысының нақты баланс
Теориялық тұрғыдан алғанда, ақша сұранысы қызметі өзекті мәселенің
Ақша сұранысын айқындайтын негізгі үш себеп бар. Табыстағы
Сөйтіп, төмендегі үш теория Кейнстің ақша ұстаудағы үш
- Келісімдер мотиві, мұнда ақша сұранысы әрдайым төлем
- Сақтық аргументі: ақша сұранысы күтпеген кездейсоқтыққа тап
- Жалдаптық дәлел: жеке адамдар қолындағы активтер мен
Келісімдер мен сақтық дәлел туралы сөз болғанда, біз
Ақша сұранысын талқылағанда 2 тұжырымға сүйенеді:
- монетарлық;
- кейнстік.
Классиктер ақша сұранысын мына теңеу арқылы түсіндіреді:
МV=PҮ
М - айналымдағы ақша көлемі;
V - ақша айналымының жылдамдығы;
P - баға деңгейі;
Ү - өнім шығару көлемі
Сандық теория тұрғысынан ақшаға сұраныс екі мотивке негізделеді.
Мәміле жасау үшін керекті ақша көлемі: тауар жиынының
Сұраныстық 2-мотиві сақтық мотиві бойынша сұраныс деген атқа
Дж. Кейнс ақша сақтаудағы үшінші мотивті-жалдаптық мотивті бөліп
Жалдаптық сұраныс кезінде ақша қаржы активтерін сату және
і
0
0
(б)
Сурет 1 - Ақша сұранысы
а-трансакциялық, ә-жалдаптық, б-жалпы
Классикалық және кейнстік тұжырым ақша сұранысында келесі фактор-
- табыс көлемі Ү;
- пайыз мөлшерлемесі І.
Классикалық теория ақша сұранысын табыспен, ал кейнстік керісінше
Инфляция факторын жою үшін ақшаға нақты сұраныс көрсеткішін
1(б)-суретінде жалпы ақшаға сұраныс қисығы трансакциондық және
Ақша сұранысы-нақты балансқа сұраныс, оның саны емес, сатып
Сонымен қатар, ақша сұранысы теориясына, оның қасиеттері мен
Ақша сұранысы қызықты мәселе, ол өз зерттелуінің жалғасын
1.4 Ақша ұсынысының үрдісі. Ұлттық банктің ақша айналысын
басқаруы
Басқа да нарық секілді, ақша нарығында да ақшаға
Ақша ұсынысы (М) екі қосындыдан тұрады: 1) Банк
МS=C+D
Қазіргі замандағы банк жүйесі-жеке резервті жабумен байланысты жүйе.
Несие мультипликаторы-коммерциялық банктер жүйесі шеңберіндегі төлем құралдарының эмиссиялық
Қосымша ақша ұсынысының жалпы түрі жаңа депозит пайда
Ақша ұсынысының жалпы үлгісі Орталық банк рөлін ескере
Ұлттық банк-заңды төлем құралын, яғни банкноттарды шығаруға эмиссиялық
Ұлттық банк банкноттар мен тиындардың қажетті мөлшерін анықтайды,
Қазақстан Республикасында шығарылған банкноттар мен тиындардың атаулы құрылымы,
Валютаны өзгертуге тек қана Қазақстан Республикасы Парламентінің құқығы
Ұлттық банк Қазақстан Республикасының валютасын шет ел мемлекеттерінің
Қолма-қол ақшаның айналымы олардың банк кассасына үздіксіз оралып
Қазақстан Республикасында ақша банкноттарын өндіру және коммерциялық банктерге
Эмиссия-мемлекет тарапынан банкноттардың, тиындардың, бағалы қағаздардың шығарылуы. Ол
Қолма-қол ақша түріндегі эмиссия-айналысқа банкноттар мен тиындардың қосымша
2 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының дамуы
2.1 Ұлттық банк және ақша базасы
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі – Үкіметтің бас банкірі,
Негізгі Ұлттық банк унитарлық банк болып табылады.
Ұлттық банкінің қаржылық жылдағы пайдасы сол жылға сатқызылатын
Ондай шығындарға: активтер амортизациясы оның ішіндегі банкноттар мен
Пайданың жарғылық, резервтік және басқа қорлардан тұрғаннан қалған
Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің негізгі міндетті – Қазақстан
Сонымен қатар Қазақстан Республикасының Ұлттық банкісіне мынадай қосымша
- Қазақстанның экономикалық даму және оның дүние-жүзілік экономикаға
- ақша-несие және банк жүйесінің тұрақтылығын қамтамасыз етуге
- банктің және басқа несиелік мекемелердің қызмет реттейтін
Ұлттық банкі жұмысының негізгі бағыттары: елдегі несиелік ресурстары
банк ісін лицензиялау, ақша-несиелік реттеудің актілерінің формаларын талдау;
банк ісін бақылау және қадағалау;
елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын жасау;
ғылыми-зерттеу және аналитикалық жұмыстар жүргізу;
валюталық операцияларды жүргізу ережелерін және тәртібін жасау, біркелкі
Ұлттық банкінің басқару құрылымы мен қызметін ұйымдастырудың басқа
Ұлттық банкі өзінің қызметтерін орындауы үшін басқарады, директорат,
- мемлекеттік ақша-несиелік саясатын жасайды;
- Ұлттық банкі шығаратын, бактер ісіне қатысты нормативтік
- Парламент бекіткен тұжырым негізінде бакноттар мен монеталардың
- Ұлттық банкінің банктерімен және ҚР-ның бюджеттімен операциялар
- ҚР-ның валюталық айырбас бағасын анықтау тәртібін белгілейді;
- Сыртқы резевтерде сақтауға алатын сыртқы активтер типтерін
- Ұлттық банкінің жұмысы туралы есеп береді, жылдық
- Ұлттық банк туралы Ережені, Ұлттық банк құрлымын
- банктер және олардың филиалдары үшін экономикалық нормативтері
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің қызметтері мен операциялары.
Ұлттық банк ҚР-ның ұлттық банкі туралы Заңға сәйкес
- айналастағы ақша массасының көлемін реттеу жолы мен
Ол банктерге несие беруге банктерің қарыз қанталы нарығындағы
- Қазақстан Республикасында ресми мөлшерлемелерді өзгерту арқылы банктік
- Қазақстан Республикасында информациялық процесстерді ақша-несие реттеуі әдістермен
- Қазақстан Республикасында есеп айырысу тәртібін, жүйесін және
- Қазақстан Республикасында валюталық реттеу мен валюталық бақылауды
- банкі ісі, есеп, есеп айырысу, сату және
- бақылау және қадағалау функцияларын қамтамасыз ету үшін
- егер зағды актілермен басқалары қарастырылмаса, Қазақстан Республикасының
- Ұлттық банкіге жүктелген функцияларды жүзеге асыруға көмектесетін
- қолма-қол банкноттар мен монеталарды есепке алу, сақтандыру,
- Қазақстан Республикасы банктерінің жиынтық балансын құрады және
- ішкі және сыртқы активтер бойынша болжамды есептер
- ақшалай қаражаттарды есепке алуда қате кеткенде немесе
- Қазақстан Республикасындағы банктер жүйесіне кадрларды дайындауға қатысады.
Банктік қызметті қадағалау және оны реттеу. Қазақстан Республикасының
Пруденциалдық нормотивтерді және басқа да банктердің орындауы міндетті
Банктердің орындалуы міндетті ережелері мен басқа да нормативті
- Банк қызметтерін тексеру;
- Банктің қаржылық жағдайын сақтандыру жөнінде ұсыныстар беру;
- Бар кемшіліктерді жою жөнінде міндеттеме хатты талап
- Ұлттық банкінің бұйрық хаты және т.б. шектеу
- Банкті ашудан бастап, рұқсатты қайтарып алуға деңгейге
Банктік қызметтерді реттеудің экономикалық әдістеріне ұлттық банкінің айналыстаға
Банктік тараптың қызмет етуіне жалпы жағдай жасауға және
Банк қызметтерін заңға сәйкес реттейді;
Ақша-несие жүйесінің тұрақтылығын ұстап тұру мақсатында банк қызметтерін
Банктердің шұғыл қызметіне араласпайды. Коммерциялық банктер өз қызметі
Қазіргі коммерциялық банктер – бұл тікелей кәсіпорындарға, ұйымдарға,
Коммерциялық банктер мынандай белгілеріне байланысты жіктеледі:
1) Жарғылық капиталының қалыптасуына қарай:
Мемлекеттік;
Акционерлік;
Жеке;
Пай қосу арқылы (жауапкершілігі шектеулі серіктестік);
Аралас (шетел капиталымен қатысуымен).
2) Операцияларының түрлеріне қарай:
әмбебап, яғни экономикалық барлық салаларына бірдей және кең
маманданған, яғни бір ғана салаға қызмет көрсететін банктер;
3) Аумақтық белгісіне қарай:
халықаралық;
мемлекетаралық;
ұлттық;
аймақтық;
4) Салалық белгісіне қарай қарай:
өнекәсіптік банктер;
сауда банктері;
ауыл шаруашылық банктер;
құрылыс банктер;
басқа;
5) Филиалдар санына қарай:
филиалсыз;
көп филиалды.
Ақша базасы – Ұлттық банк шығаратын ақша. Оған
Міндетті резервтер – бекітілген нормативке сәйкес Ұлттық банктегі
Артық резервтер дегеніміз-банктердің Ұлттық банктегі корреспонденттік шотта қаражатының
Ол ақша несие саясатының құралдарын пайдалану мен іске
2.2 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының құрылымы мен қаржылық
Қазақстан Республикасы аумағында ақша нарығының қаржылық құралдарымен мынандай
Ең алдымен айналысы түпкі қорытындысында нарқтағы тауарлардың айналымын
Қолма-қол ақша мен төлеу заңды төлем құралы болып
Біздің елімізде вексель бағалы қағаздарға жатпайды ол «Қазақстан
Ұстаушының төлем карточкасын алғанын айғақтайтын құжатқа қойған
Бүгінгі таңда тәжірибеде тауарлар алтынмен емес, қағаз-несие ақшасына
Келешектегі ауыл шаруашылығы өнімдерін кепілмен шығаратын ауыл шаруашылығы
Төлем карточкасын беру кезінде мыналармен келісім шарт жасалады:
- төлем карточкасын берудің шарты;
- оны пайдалану арқылы төлемді жүзеге асырудың шарты;
- төлем карточкасын беру туралы келісім шарттың негізінде
- төлем карточкаларын алу және шектеу шарты;
- тараптардың құқығы мен міндеттемелері;
- тараптардың жауапкершіліктерін қамтитын келісімшартар.
3 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының жетілдіру жолдары
Ақша нарығы елден макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізуге және
Ақша нарығы - бұл ақша айналысын реттеу мақсаты
Қазіргі жағдайдағы қазақстандық экономикада ақша нарығын реттеу сұрақтарының
Біздің көзқарасымыз бойынша, қайта қаржыландыру жүйесінің жақсы дамуының
Ұлттық банктің есептік ставкаларының өзгеруі ақша нарығындағы жағдайларды
Әлемдік тәжірибеде Ұлттық банктің ақшалары арасында тұрақты өзара
Ұлттық банктің несиелері банктік ресурстар көзі болып табылады,
Ал қазіргі кезде ақша нарығының жалпы бағыты ставка
Нарықты экономикасы дамыған елдерде макроэкономикалық реттеу салаларында жеткілікті
Ақша нарығын iске асыру мақсатында Қазақстан Ұлттық
1) қарыздар беру;
2) депозиттер қабылдау;
3) валюталық интервенциялар;
4) Қазақстан Ұлттық Банкiнiң қысқа мерзiмдi ноталарын шығару;
5) мемлекеттiк және басқа да бағалы қағаздарды сатып
6) коммерциялық вексельдердi қайта есепке алу;
7) Қазақстан Ұлттық Банкi Басқармасының шешiмi бойынша басқа
Мемлекеттiк және басқа да бағалы қағаздарды сатып алу
Қазақстан Ұлттық Банкi жүзеге асырылатын ақша нарығы шеңберiнде
Қазақстан Ұлттық Банкi ақша нарығының қабылданған бағдарларына сәйкес
Жалпы алғанда еліміздің ақша нарығын жетілдірудің негізгі бағыттары
- ақша нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ету;
- ақша нарығын максималды түрде ықшамдау;
- ақша ставкаларын төмендету мақсатында, салық прессингін әзірлеу.
Соңғы жылдары әлемдік нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттерде
- тұрақты қаржы базасында бар мүлік салықтарының рөлін
- салықтарды төлеумен есептеудің тәртібін жүзеге асыратын
- шаруашылық субъектілерінің нақты шығындарымен олардың өндірістік қызметімен
- жеке тұлғаларға салынатын табыс салығын жетілдіру;
- инфляциялық процесс есебі мен қаржы жүйесін талдау;
- қаржы нарығына еркінділік принципін дамыту.
Сонымен айта кету керек, көп мөлшердегі негізгі сомалар
Ақша нарығын тұрақтандыру үшін мынадай шаралар қабылданатын болады:
Біріншіден, ол қарапайым және ерекше артықшылығы бар акцияларды
Қазіргі таңда банктер берген қарыздардың 35,6%-ы құны айтарлықтай
Екіншіден, стресті активтер қоры құрылды. Стресті активтер қорының
Ақша нарығының құрамы, яғни қаржылар мен бюджетке төленетін
Қорытынды
Сонымен қорыта айтқанда, ақша дегеніміз-тауардың жалпы эквива- лентінің
Сөйтіп, ақшалар ертеден адамзаттың пайда болуымен қатар өмір
Экономикалық категория ретінде ақшалар өндіріс және бөлу процесінде
Ақшаның өзінде, сондай-ақ олардың қызметтерінде жылдар бойы өзгерістер
Ақша нарығында бюджетаралық қатынастар өте маңызды орын алады.
- бюджет ақша нарығының звенолары арасында кірістер мен
- аймақтық бюджет кірістерінің деңгейін жоғарлату;
- жасанды түрде қалыптасатын аймақтық бюджеттердің демеу қаржы-сын
Сонымен қатар, қазіргі кезде теориялық және практикалық мәселелер
Сонымен, қорыта айтқанда ұсынып отырған осы бағыттарды ақша
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Автономов В. С. Экономика для школьников / В.
Айбезитов Н. Ақша нарығын ұйымдастыру / Алматы, Экономика,
Аяпова Ж. М., Арынов Е. М. Іскер адамның
Бердалиев К. Б. Қазақстан экономикасын басқару негіздері /
Елемесов Р. А. Государство и рынок /
Ихданов Ж. О. Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті мәселелері
Қабдиев Д. Қ. Экономикалық саясат. Лекциялар / Д.
«Қазақстан – 2030» даму стратегиясы.
Мейірбеков А. Қ. Қаржы экономикасы /
Міржақыпова С. Н. Банктегі бухгалтерлік есеп / С.
Осипова Г. М. Экономикалық теория негіздері / Г.
Сахариев С. С. Жаңа кезең – экономикалық теориясы
Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер / Ғ. С.
Смағұлова Г. С. Аймақтық экономиканы басқару мәселелері.
Ілиясов Х., Қаржы: жоғарғы оқу орындарына арналған оқулық
Кіріспе 3
1 Ақша нарығының жалпы түсінігі, мәні мен мазмұны
1.1 Ақшаның шығу тегі, мәні, қызметтері 4
1.2 Ақша нарығы туралы түсінік және оның функциясы
1.3 Ақша сұранысы, қасиеттері және ерекшеліктері 10
1.4 Ақша ұсынысының үрдісі. Ұлттық банктің ақша айналысын
12
2 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының дамуы 14
2.1 Ұлттық банк және ақша базасы 14
2.2 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының құрылымы мен қаржылық
18
3 Қазақстан Республикасындағы ақша нарығының жетілдіру жолдары
20
Қорытынды 23
Қолданылған әдебиеттер тізімі 24
Мазмұны
8
