Экономиканың бәсекеге қабілеттілігі курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ - www.topreferat.com.kz
КІРІСПЕ 3
1 Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің теориялық негіздері
1.1 Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің маңызы мен рөлі 6
1.2 Экономиканың бәсекеге қабілеттілік ерекшеліктері 9
1.3 Шетел экономикасының бәсекеге қабілеттілік тәжірибесі
15
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ БАСЫМ БАҒЫТТАРЫН
ТАЛДАУ
2.1 Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігінің қазіргі жағдайы 19
2.2 Қазақстанда бәсекеге қабілетті ауыл шаруашылығы мен азық-түлік өндірісін басқару жағдайын талдау
25
3 ЭКОНОМИКАНЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Мемлекеттің бәсекеге қабілетті өнім өндірудегі механизмдерін жетілдіру 26
3.2 Экономиканың бәсекелестік басымдықтарын қамтамасыз етудегі мемлекеттік шаралар 32
ҚОРЫТЫНДЫ
39
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
42
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 42 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
КІРІСПЕ 3
1 Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің теориялық негіздері
1.1 Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің маңызы мен рөлі 6
1.2 Экономиканың бәсекеге қабілеттілік ерекшеліктері 9
1.3 Шетел экономикасының бәсекеге қабілеттілік
15
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ БАСЫМ БАҒЫТТАРЫН
ТАЛДАУ
2.1 Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігінің қазіргі жағдайы
2.2 Қазақстанда бәсекеге қабілетті ауыл шаруашылығы мен азық-түлік
25
3 ЭКОНОМИКАНЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУ
3.1 Мемлекеттің бәсекеге қабілетті өнім өндірудегі
3.2 Экономиканың бәсекелестік басымдықтарын қамтамасыз
ҚОРЫТЫНДЫ
39
ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
42
КІРІСПЕ
Ғылыми жұмыстың өзектілігі. Мемлекеттің экономикалық жетістігін анықтау үрдісінде
Тәуелсіздік алған жылдары Қазақстан Республикасы экономиканы қай бағытта
Қазақстан экономикасын барынша бәсекеге қабілетті етудегі мемлекеттің рөлін
Отандық экономика әдебиеттерінде мемлекеттің немесе аймақтың бәсекеге қабілеттілік
Ғылыми жұмыстың мақсаты - Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігін
Белгіленген мақсатқа қол жеткізу үшін келесідей міндеттер қойылды:
- «бәсекеге қабілеттілік» және «экономиканың бәсекеге қабілеттілігі» түсініктерінің
- экономиканың бәсекеге қабілеттілігін көтерудің мәні мен мазмұнын
- ұлттық бәсекелестік басымдықтарын қамтамасыз етудегі мемлекеттің ролін
- экономиканың бәсекеқабілеттілігін көтеру шараларының ерекшеліктерін анықтау;
- мемлекеттің бәсекеге қабілетті өнім өндірудегі механизмдерін жетілдіру
- Қазақстан экономикасын бәсекеге барынша қабілетті етудің жолдарын
Зерттеу пәні: Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы
Зерттеу объектісі ретінде Қазақстан экономикасының анағұрлым бәсекеге қабілетті
Жұмыстың ғылыми жаңалығы Қазақстан Республикасындағы экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің
- бәсекеге қабілетті өнім өндірудің механизмдері көрсетіліп, оларды
- бәсекелестік қабілеті бар аграрлық өндіріс қалыптастыру бойынша
мемлекеттік реттеудің экономикалық әдістері анықталған;
экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттырудың жолдары айқындалды.
өндіріс тиімділігін арттыру мақсатында және экономикалық
қауіпсіздікті нығайту үшін аграрлық өндірістегі салық салудың тәжірибесі
агроөнеркәсіптік кешенінің даму стратегиясының негізгі бағыттары;
Арттыру жолдарын айқындау барысында экономиканы әртараптандыруды және оның
Зерттеудің әдістемелік және теориялық негіздері ретінде бәсекеге қабілеттілік
Ғылыми жұмыста ресми статистикалық мәліметтер, мерзімдік баспа
Экономикалық зерттеулердің жалпы-ғылыми әдістері мен тәсілдері қолданылды: монографиялық,
Жұмыстың құрылымы мен көлемі. Ғылыми жұмыс 40 бет
Жұмыстың бірінші бөлімі экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің
Екінші бөлімде Қазақстан Республикасындағы экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің
Үшінші бөлім экономиканың бәсекеге қабілетті өнімдерін мемлекеттік реттеу
Жұмыстың қорытынды бөлімінде қарастырылып отырған мәселеге қатысты тұжырымдар
1 Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің теориялық негіздері
1.1 Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің маңызы мен рөлі
Нарықтық экономикада әрбір тауар өндіруші өзінің шығаратын өнімдерінің
Қазақстан Республикасы «Бәсекелестік туралы» Заңында: «бәсекелестік – дербес
Ең алдымен, обьекттің және субъекттің бәсекеге қабілеттілігі ұғымын
Бәсекеге қабілеттілікті түсіндіру ерекшелігін бірнеше деңгейде қарастырайық:
─ мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігі
─ аймақтың бәсекеге қабілеттілігі
─ өнеркәсіптің бәсекеге қабілеттілігі
─ өнімнің бәсекеге қабілеттілігі
Әр түрлі деңгейдегі бәсекеге қабілеттілік түсінігінің арасында ішкі
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі көп жағдайда кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігін,
Фатхутдинов Р.А. өзінің еңбегінде барлық деңгейдегі бәсекеге қабілеттілікті
Біздің көзқарасымыз бойынша, бәсекеге қабілеттіліктің барлық деңгейінің екіжақты
Бірақ, бір деңгейдің обьектісінің бәсекеге қабілеттілігі басқа деңгейдің
Сурет 1 - Әр түрлі деңгейдегі бәсекеге қабілеттіліктің
Өнімнің, өнім өндірушінің бәсекеге қабілеттілігін және салалық бәсекеге
Жалпы түрде, мемлекеттік бәсекеге қабілеттілікті еркін бәсеке жағдайында
Жалпы алғанда, өнімнің бәсекеге қабілеттілігі бірнеше маңызды қасиеттерге
бәсекеге қабілеттілік – салыстырмалы шама, яғни ол ұқсас
ол динамикалық шама, яғни уақытқа байланысты өзгереді, тауардың
әрбір тұтынушының жеке талғамы әрбір өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне
бәсекеге қабілеттілік нақты, яғни ол өнімнің белгілі бір
бәсекеге қабілеттілікке әсер етуге болады, ол оның құндылығын
Осы жағдайларға байланысты бәсекеге қабілеттілік жүйелі түрде, уақытқа
М. Портердің «Халықаралық бәсеке» атты еңбегінде қалыптасқан теориялық
Сурет 2 –Ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің даму сатылары
Өндіріс факторлары негізіндегі бәсеке.
Аталған сатыда іс жүзінде барлық ұлттық салалар әлемдік
Осындай экономикада ел ішіндегі фирмалар арасындағы бәсеке қарапайым
1.2 Экономиканың бәсекеге қабілеттілік ерекшеліктері
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің деңгейі әр текті және әр
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін анықтайтын факторларды екі негізгі топқа
Объективті факторлар өндірушіге тікелей (сапа деңгейі) немесе жанама
Осы жіктеуге ұқсас, өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін
Эндрогендік факторлар өндірістік кәсіпорынның мүмкіндіктерін сипаттайды және өнімнің
Экзогендік факторлар - әлемдік нарықтың немесе импорттаушы мемлекеттің
Тауардың өмірлік цикліне байланысты бәсекеге қабілеттіліктің факторлары екі
өнімді дайындау мен өндіру барысында пайда болатын факторлар
өнімді нарықта өткізу үдерісіне әсер ететін факторлар –
А. Трубилин бәсекеге қабілеттіліктің факторларын сыртқы, сапалық және
Екінші топ факторларын қазіргі қолданыстағы стандарттар, мөлшерлер, ұсыныстар
Бәсекеге қабілеттілікке әсер ететін үшінші топтағы факторларға өнімнің
Әлемдік тәжірибеде өнімнің бәсекеге қабілеттілігі келесі факторлармен анықталады:
өнім сапасының нарықтың және нақты тұтынушының талабына сай
сатып алуға, жеткізуге кеткен шығындармен;
тұтынушыға тиімді уақытта жеткізу жағдайымен;
кәсіпорынның нарықтағы беделімен және сенімді әріптес болатындығы туралы
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі 3 – суретте көрсетілген негізгі
міндет - өнімді қандай мақсатқа пайдаланатынын, оның функционалдық
жоғары сапа – бағалық емес бәсекеде үлкен мәнге
баға – тауар құнының ақшалай көрінісі. Өнімге деген
Төменде аталған үш факторды кешенді түрде қарастырған жөн.
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторларды техникалық, экономикалық
Техникалық факторлар тауардың техникалық – конструкторлық сипатын, оның
Сурет 3 – Бәсекеге қабілеттіліктің кешенді үш факторы
Экономикалық факторлар өнімді өндіруге кеткен шығындармен, оның бағасымен,
Әлеуметтік – ұйымдастырушылық факторлар тұтынушылардың әлеуметтік құрылымын, олардың
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін факторларды бір топ
Бағалық факторларға тауарды сатып алу бағасын (жеңілдіктерді, төлеу
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін бағалық емес факторларға:
Бағалық емес фактор нарыққа ұзақ уақыт өнім шығарып
Сурет 4 – Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін анықтайтын факторлар
Бұл факторлардың әрбірі, тиісті дәрежеде өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігіне әсер ететін ішкі факторлар кәсіпорынның
өндірістің техникалық деңгейі;
өндірісті ұйымдастыру деңгейі;
өндірістік шығындар;
шикізаттың, материалдардың және басқа да өнімге қажет заттардың
әлеуметтік – психологиялық жағдайлар;
кәсіпорынның жарнамалық және ұйымдастырушылық қызметі (өнімді сату кезіндегі
өнімнің патентті – құқықтық қорғалу дәрежесі мен халықаралық
Кедергінің биіктігі мынадай факторлармен анықталады:
Жаңа бәсекелестер
Жеткізушілердің
саудаласу қабілеті
Клиенттердің
саудаласу қабілеті
Тауар
ауыстырғыштар
қаупі
Сурет 5 – Бәсекелестік тұжырымдамасы .
1. Экономикалық ауқымы. Әдетте нарыққа алғаш шыққан ұйымдар
2. Тауар маркасының танымалдылығы. Нақты тауарды тұтынушылар тауарлардың
3. Жаңа салаға шығумен байланысты тіркелген шығындар (жаңа
4. Жаңа негізгі қорларға арналған шығындар, көптеген жағдайларда
5. Тауар қозғалысы жүйесіне кіру. Осы саладағы дәстүрлі
6. Жабдықтаудың салалық жүйесіне кіру. Бұл салада тауарды
7. Өнімнің осы түрін өндіру тәжірибесінің жоқтығы, осының
8. Саладағы кәсіпорындардың өздерінің мүдделерін қорғауға бағытталған мүмкін
1.3 Шетел экономикасының бәсекеге қабілеттілік тәжірибесі
Нақты ұлттың бәсекеге қабілеттілігі өнеркәсіптің жаңалықтарды өндіріске енгізу
Қазіргі әлемдік ауқымдағы бәсеке өсіп отырған экономикалық жағдайда
Ұйымдардың ұлттық құндылықтарындағы, мәдениетіндегі, экономика құрылымындағы және тарихи
Елдің бәсекеге қабілеттілігі М. Портердің пікірінше «Бәсекеге қабілеттілік
Сонымен, бәсекеге қабілетті экономика бірқатар айрықша сипаттамаларды иеленеді
Халықаралық нарықта мемлекеттің бәсекелік басымдықтары детерминант жиынтығын анықтайды,
Факторларға жағдайлар. Білікті күш немесе инфрақұрылымның болуы сияқты
Сұраныс жағдайы. Салалық өнім немесе қызметке арналған ішкі
Ұқсас және қолдаушы салалар. Аталған елде халықаралық деңгейдегі
Орнықты стратегия, құрылым және бақталасу. Елде компанияларды құру,
Бұл факторлар компаниялардың пайда болатын және бәсекелесуді үйренетін
Сурет 6 – Елдердің бәсекелік артықшылықтар детерминанттары
Егер елдің ішінде қалыптасқан жағдай жақсы ақпараттар ағымымен
Бәсекеге қабілеттілікті көтеру үшін индустриялық негізді құру, экономиканы
Аймақтағы өндірілетін өнім мен қызметтің бәсекеге қабілеттілігін арттыру
ДСҰ-ға кіруде, Қазақстанда өндірілетін тауарлар мідетті түрде халықаралық
Жалпылай таңылған көзқарас бойынша ішкі бәсеке – бұл
Кесте 1 – Жапониядағы кейбір өнеркәсіп салаларындағы бәсекелес
Техника атаулары Компаниялар саны Техника атаулары Компаниялар саны
Ауа кондиционерлері 13 Мотоциклдер 4
Дыбыс жазу құралдары 25 Музыкалық инструменттер 4
Автомобильдер 9 Персоналды компьютерлер 16
Фотоаппараттар 15 Жартылай өткізбелер 34
Автомагнитофондар 12 Тігін машиналары 20
Көміртегі жіптері 7 Кеме құрастыру 33
Құрылыс құралдары 15 Болат 5
Көшірмелер 14 Синтетикалық жіптер 8
Факс – аппараттар 10 Теледидарлар 15
Үлкен компьютерлер 6 Жүк машиналары мен автобустарға резеңке
Автожүктемелер 8 Жүк машиналары 11
Станоктар 5 Жазу машинкалары 14
Микротолқынды құралдар 5 Видео магнитофондар 10
Соңғы қорытындыдан шығатыны нақты елдер белгілі бір салалардағы
Бәсекелестік қабілетті анықтайтын факторлар: экономикалық әлеует пен экономиканың
Бәсекеге жоғары қабілеттілік мына жағдайлармен сипатталады: жоғары экономикалық
Дүниежүзілік рынокта сыртқы экономикалық байланыстар мемлекеттердің саясатымен анықталады,
2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУДАҒЫ БАСЫМ
2.1 Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігінің қазіргі жағдайы
Әлеуметтік-экономикалық дамуды, отандық технологияларға негізделген Қазақстанның жаһандық бәсекеге
Тиімді ғылыми-технологиялық дамуды қамтамасыз ету үшін алдымен ғылыми,
Қазан төңкерісіне дейінгі Қазақстан экономикасына көшпелі мал шаруашылығы
Қазақстан өнеркәсібінің дамуындағы маңызды кезең ХХ ғ. 20–40
Қазақстанның КСРО құрамында болған кездерінде елдің өнеркәсібін қалыптастыруға
Бұл салаға капитал салымы – 83,6%-ды, соның ішінде
Қазақстан индустриясының 93% орталықтан басқарылып, жұмсалынған капиталдың 70%
Елдің өнеркәсібі негізінен КСРО кезіндегі бүкіл одақтас республикалардың
Қазақстанның Ресеймен салыстырғанда төртінші және бесінші технологиялық укладты
Қазіргі таңда өңдеуші салалардың құрылымы көп укладты, соның
Дамыған елдер бесінші ТУ-мен қатар алтыншы ТУ (биотехнология,
Қазіргі таңда Қазақстанның барлық өңірлерінде өндіріске халықаралық стандарттарды
37 шаруашылық субъектілерінде, Маңғыстау облысында 62 кәсіпорында сапаның
2004 жылы ҚР Статистика бойынша агенттігі аймақтық органдармен
ұйым мәртебесін өсіру (44%);
инновациялық өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру (36%);
қоғамға және ұйымға қатысты әлеуметтік жауапкершілік (34%);
пайданы өсіру (20%);
сұранысты арттыру, инновациялық өнім айналымын және өткізуді арттыру
төтеп беруді қамтамасыз ету (13%) [55, 85б].
Зерттеу кезінде ұйымдардың ғылыми-техникалық күш-қуатына, олардың зерттеу базасына,
Жаһандық техникалық-экономикалық даму үрдістеріне қосылу бірқатар алғышарттардың болуын
Кесте 2 – Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыруға кері
№ Қазақстанның бәсекеге қабілеттілігін қалыптастыруға кері әсер етуші
1 2
әлемдiк экономикаға ықпалдасудың әлсiздiгi және отандық өндірушілердің шетелдік
біржақты шикізат өндірісіне бағыттылығы;
өңдеушi өнеркәсiп өнiмдiлiгiнiң төмендiгi, өндіріс салаларының шығындық сипаттылығының
кәсіпорындардың жалпы техникалық және технологиялық артта қалушылығы, негiзгi
ғылым мен өндіріс салалары арасындағы тығыз байланыстың жоқтығы,
жаңа технологияларды лицензиялау деңгейінің төмен болуы, интеллектуалды меншік
экономиканың өңдеушi секторларына инвестициялар салуға отандық қаржы институттары
2 – кестенің жалғасы
1 2
инфрақұрылымға қарсы саясаттың монетарлы құралдарына көп көңіл бөлу,
банктердің экономикаға инвестиция салу белсенділігінің төмендігі;
бизнестің іскерлік белсенділігінің төмендігі
Ескерту – Зерттеушілердің еңбектерінің негізінде автормен құрастырылған.
Қазіргі таңда әлемдік экономиканың жаһандануы барысында Қазақстан экономикасы
2-кестеде сипатталынған ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігіне кері әсер
Қазақстанда ғылыми сыйымды технологияларды халықаралық рынокқа шығаруда да
Кесте 3 – Дүниежүзілік бәсекеге қабілеттілік және оның
Елдер Дүниежүзілік бәсекелік индексі Макроэкономика Рынок тиімділігі Өндіріс
Қазақстан 56 10 44 51 51 56 66
Ресей 62 33 60 66 43 60 74
Әзірбайжан 64 17 81 56 82 78 76
Украина 78 74 80 86 48 69 90
Армения 82 71 104 81 80 88 86
Грузия 85 93 86 82 76 87 106
Малдова 86 67 92 88 73 85 96
Тәжікстан 96 96 108 94 98 103 102
Қырғызстан 107 117 114 109 79 102 122
Ескерту – [28, 38 б.].
М. Портердің пікірінше «елдің әл-ауқат жағдайы мирас болып
Портер моделінде бәсекелік артықшылықтары қатарындағы Қазақстан үшін қазіргі
Ал сапалы өмір суру деңгейі материалдық және материалдық
Сурет 7 – Бәсекеге қабілеттілікті арттыру факторлары
Портердің «бәсекелік ромб» үлгісін пайдалана отырып, бәсекеге қабілеттілікті
Сонымен, өндірістік жүйенің тиімді жұмыс жасауы үшін ол
құрылым болуы тиіс, яғни жүйенің барлық бөлімдерінің өзара
Сондықтан да, осындай мақсатты анықтау үшін өндірістік жүйенің
2.3 Қазақстанда бәсекеге қабілетті ауыл шаруашылығы мен азық-түлік
Көп салалы экономика қалыптастыру және нарықтық қатынастарды дамыту
Қазақстан агроөнеркәсіптік кешені ауыл шаруашылығы өнімдері мен азық-түлік
Дегенмен, ауыл шаруашылықты жүргізудегі экономикалық механизмнің жетілдірмегенінен ең
Елдің бәсекеге қабілеттілік индикаторы бірінші кезекте, азаматтардың өмір
Бәсекелестік орта ішкі және сыртқы нарықтарда қалыптасатын болғандықтан
Өнімдердің бәсекелестік қабілеті елеулі дәрежеде өнімдердің өзіндік құнынан
Тиімділікті кешенді бағалау өндірістік күштердің болуынан, оны пайдалануға
Талдау нәтижелері агроөнеркәсіптік өндіріс тиісті деңгейде дамымай отырғанын
Қазақстаның жалпы көлемінде (2003-2009 жылдары) Солтүстік өңір 68,2%
Шығындар көлемі – 75,1%, сатылған ауыл шаруашылығы өнімдері
Ауылдағы халықтың жан басына өндірелетін ет деңгейі Солтүстік
Өсімдік шаруашылығы өнімдерінің рентабельділік деңгейі Солтүстік өңір бойынша
3 ЭКОНОМИКАНЫҢ БӘСЕКЕГЕ ҚАБІЛЕТТІЛІГІН АРТТЫРУ ЖОЛДАРЫ
3.1 Мемлекеттің бәсекеге қабілетті өнім өндірудегі механизмдерін жетілдіру
Қазақстанда тәуелсіздікке қол жеткізілгелі бері бірталай жүйелі реформалар
Бұл жетістіктерге жету жолында бірнеше стратегиялық құжаттар қабылданды.
Елде бірталай даму институттары құрылды. Әуелі Қазақстанның даму
Отандық шикізаттық емес өндірісті дамыту үшін ең алдымен
Бұл істе соңғы жылдары біршама істер атқарылды. Бұрын
Қазіргі кездегі негізгі мақсат жаңа инновациялық кәсіпорындардың жетіліп
Постиндустриалды кеңістікте технологиялық прогресстің маңызды факторларының бірі –
Біздің алдымызда бәсекеге қабілетті өнім өндіру және оны
Денсаулық сақтау мен білім беру саласының бәсекеге қабілеттілігін
Ғылымды дамытудағы мақсаттар қаржылық қамтамасыз етуді арттыруды, салаға
Елбасы Жолдауында елімізде қазіргі заманға лайық академиялық орталықтар
Экономиканың бәсекелестігі тек қана жұмыс күшінің біліктілігінде емес
Бәсекеге қабілеттілікті арттырудың пәрменді шараларының бірі мемлекет пен
Қазіргі уақытта мемлекеттік билік пен бизнес жаңа жағдайды
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Назарбаевтың әр жылға арналған Жолдауына
Бірақ та, осы жағдайға байланысты мемлекет пен
Қазақстан Республикасының 2012 жылы елдің бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз
1.Бизнес-ортаны жақсарту, қаржы секторын нығайту, сенімді құқықтық ортаны
2.Отын-энергетикалық кешенді, металлургия, химия және құрылыс өнеркәсібін, ауылшаруашылығы
3.Білім беру және денсаулық сақтау жүйелерін жетілдіруге инвестициялар
4.Әлеуметтік қорғаудың жетілдірілген жүйесін құру және елдің тұрғын
5.Ұлтаралық келісімді, қауіпсіздікті, халықаралық қатынастардың тұрақтылығын қамтамасыз ету.
Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспарының
Сонымен жоғарыда айтқанымыздай, біздің елімізде қазіргі дағдарыс кезінің
Қазақстан Республикасының үдемелі индустриялық-инновациялық дамуының 2010-2014 жылдарға арналған
Орта мерзімді кезеңдегі негізгі теңгерімді экономикалық өсу инвестициялық
Кесте 4 - 2010 – 2014 жылдары
Көрсеткіштер ж ы л д а р:
2010 2011 2012 2013 2014
1 2 3 4 5 6
Тұтыну 101,0 102,2 102,9 103,3 103,7
оның ішінде жеке 101,2 102,0 102,8 103,2 103,5
мемлекеттік 101,0 102,8 103,5 103,7 104,0
Инвестициялар 101,1 103,4 103,8 104,4 105,1
Тауарлар және қызметтер экспорты 104,9 102,5 102,8 102,3
Тауарлар және қызметтер импорты 103,9 102,6 103,3 102,8
Ескертпе – [49] көз негізінде құрастырылған
Тиісінше алдағы орта мерзімге арналған фискалдық саясат мемлекеттік
2010 – 2014 жылдары нақты ЖІӨ-нің өсу қарқынының
Орта мерзімді кезеңде әлемдік тауар нарығында бағалардың артуы
2010 жылы ағымдағы шот дефицитінің ЖІӨ шаққандағы тапшылығы
Болжамдар бойынша 2014 жылы ЖІӨ халықтың жан басына
Сурет 8 - 2010 – 2014 жылдарға арналған
Қалпына келтіру және алдағы уақытта тұрақты экономикалық өсу
Үкіметтің жоспары бойынша 2015 жылға таман ішкі жалпы
- экономиканы әртараптандыруды және оның бәсекеге қабілеттігінің
- экономиканың басым секторларын дамытудың әлеуметтік тиімділігін күшейту
- индустрияландыру үшін қолайлы орта жасау;
- экономикалық әлеуетті ұтымды аумақтық ұйымдастыру негізінде экономикалық
- экономиканың басым салаларын дамыту процесінде мемлекет пен
Елді 2010 – 2014 жылдардағы үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту
3.2 Экономиканың бәсекелестік басымдықтарын қамтамасыз етудегі мемлекеттік
Уақыт өте келе нарықтың дамуы және күшеюімен қатар
Мемлекеттің ұлттық бәсекелестік басшылықтарын қамтамасыз етудегі ролі оның
Оның өзгеруі мына көрсеткіштермен сипатталады: ЖҰӨ өсуінің қарқындылығы,
Сурет 9 - Экономиканың бәсекелестік басымдықтарын қамтамасыз
Дамыған батыс елдерінің ұлттық экономикасының бәсекеге қабілеттігін басқару
Ресурстық бәсекелік артықшылықтырды жоғарылату тек өңдеудің жоғары дәрежелі
Шикізат секторы тікелей мемлекеттік қолдаудан аз тәуелділікте, соның
Салалардың ресурстық артықшылықтар қатынасындағы Үкіметтің саясаты мыналардан көрінеді:
-Салаларды тікелей субсидиялаудан;
-Төлем кризисінен өтуге және өндірушілердің айналым капиталын қайта
-Экспорттық жеткізілімдердің шарттарын реттеу туралы әріптес мемлекеттердің үкіметімен
-Сыртқы сауда шарттарының өзгерісіне икемді тауарлардың қорғалып тұрған
-Табиғи монополияларды реттеу және тұтынушылардан шығынның өсуін ұстап
Экономиканың шикізат бағытының приоритеттерін сақтау туралы шешілуі міндетті
1. Экономикадан тыс жағымсыз әсерлерді нейтрализациялау және экономикалық
2. Инвестициялық экономикалық өсуге көмектесу саясатына біртіндеп өту.
Қазақстанның болашақтағы экономикалық өсуі үшін экономиканың шикізат пен
-Мемлекеттік меншікті қайта құрылымдау;
-Қазақстан экономикасындағы ішкі бәсекені ынталандыру және монопольді факторларды
-Икемділікті көтеруге мүмкіндік беретін қызмет көрсету сферасын жекешелендіру.
Технологиялық артықшылықтарды қарқынды қолдауға көшу, бір жағынан шикізат
Нарықтық құрылымның бар болуы және оның нарықтық бәсеке
Сыртқы әсер факторы анықталмаған факторды құрайды, яғни энергоресурстардың
Осының есебінен, ұлттық экономиканың бәсекеқабілеттігін жоғарылату мен дамытудың
І нұсқа реалистік-консервативтік болжам қағидасынан шығады, яғни оның
ІІ нұсқа алдағы жылдардағы дамудың ішкі және сыртқы
Экономика өсу факторларының ауысу уақытында экономикалық саясаттың жедел
Мемлекеттік құрал мен дамуды басқару мүлтіксіз қажет. Классикалық
Соңғы кездері шаруашылық жүргізудің нарықтық жүйесіндегі өндіріс саласындағы
Экономиканың шикізаттық бағытынан ойысудың, оны әртараптандырудың алғашқы қадамдары
Стратегия үш кезеңге бөлінді: 1 кезең – 2003-2005
Бірінші кезеңде (2003-2005 жылдар) одан әрі технологиялық дамудың
Екінші кезеңде – 2006-2010 жылдарда өнеркәсіпті жаңарту жөніндегі
«Қазақстанның 30 корпоративтік көшбасшысының» негізгі миссиясы ұлттық экономиканы
Мәселен, Қарағанды облысында «АрселорМиттал Теміртау» АҚ-да құны 153,9
Ал құны 113 млн. еуро тұратын «Sillicium Kazakhstan»
Ақтөбе облысында «Восход» кенішінде «Восхол-Ориел» ЖШС-ның хром рудалары
Ал биылғы 2010 жылы «Тараз металлургиялық зауыты» ЖШС-ның
Көрсеткіштері онша жоғары болмаса да, бұрынғы бағдарламаларды тиімсіз
Іске қосылған жобалардың саны бойынша аймақтар арасында Ақтөбе
2009 жыл Қазақстанды индустриялық дамытудың жаңа кезеңі болды.
Көрсеткіштер ж ы л д а р:
2010 2011 2012 2013 2014
Тікелей шетел инвестицияларын реттейтін ережелердің бизнеске әсері 100
Тікелей шетел инвестициялары мен технологиялары 103 102 101
Инвесторларды қорғау индикаторы бойынша DoingBusiness» рейтингінде Қазақстанның
Елдің бәсекеге қабілеттілігі бойынша Дүниежүзілік Банк индексін 67
Кесте 5 – Дүниежүзілік экономикалық форумның Жаһандық бәсекеге
Ал инновациялық даму жайына келетін болсақ, Қазақстан бұл
Сондай-ақ «Астана – жаңа қала», «Ақтау теңіз айлағы»,
ҚОРЫТЫНДЫ
Ғылыми жұмысты жазу барысында бізге төмендегі қорытындылар мен
1. Отандық және шетелдік ғылыми әдебиеттерде бәсекелестікке қабілеттілік
2. Алға қойылған мақсаттарды, бәсекелестікке қабілеттілікті анықтаудың маңызды
3. Қазақстан Республикасы үшін экономикалық тұрғыда бәсекеге барынша
4. Бәсекеге қабілеттілік критерийлері талданып, қазіргі кезде дүние
5. Әлемдік бәсекеге қабілеттілік жылнамасында атап көрсетілген Қазақстан
6. Еліміздің инновациялық әлеуетіндегі ЖІӨ-гі ғылымның үлесі өте
7. Бүгінгі дүниежүзілік технологиялық даму үрдісі жаңа саты
8. Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілеттігін көтеру үшін келесі
Бәсекеге қабілеті бар аграрлық өндіріс қалыптастыру үшін баға,ең
9. Аграрлық өнімнің бәсекеге қабілеттілігі интенсивті технологиялар және
Бәсекеге қабілетті ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру барысындағы салық
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
. Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі даму
2. Брылев А. Конкурентоспособность сельскохозяйственной продукции. // АПК:
3.Қазақстан Республикасының «Бәсекелестік туралы» Заңы // Егемен Қазақстан,
4.Царькова С.В. Методологические аспекты исследования конкурентоспособности переходной экономики
5. Фатхутдинов Р.А. Конкурентоспособность: экономика, стратегия, управление. Серия
6. Емельянов С. Международная конкурентоспособность производителей: факторы, определяющие
7. Портер М.Э. Международная конкуренция./ Пер. с англ.
8. Шеховцева Л.С. Конкурентоспособность региона: факторы и метод
9. Парахина В.Н., Парахин К.А. Конкурентоспособность региона как
10. Яшева Г.А. Как оценить конкурентоспособность товара. //
11. Трубилин А. Конкурентоспособность – главный фактор эффективного
12. Нурмаганбетов К.Р. Рыночное регулирование производственно – хозяйственной
13. Портер М.Э. Конкуренция. – М.: Издательство Дом
14. Баймуратов У. Национальная экономическая система. Алматы,
Ғылым, 2000.
15. Что представляет собой ISO//Менеджмент качества, 2003.
16. Келимбетов К. Основные направления экономической политики до
Акбердин Р.З. Основы экономики предприятия в условиях рынка.
Часть 3. Учебное пособие. М.: ГАУ, 1994.
Рыночная экономика Казахстана: проблемы становления и развития. Институт
Оразалы Сабден. Рыночная экономика. Астана. «Ғылым», 2002.
Попов Е., Крючкова О. Ценообразование: методы установления цен
2
Мемлекеттің бәсекеге қабілеттілігі
Кәсіпорынның бәсекеге қабілеттілігі (саланың, аймақтың)
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі
факторлар
шарт
факторлар
шарт
факторларр
шарт
Жаңартпалар енгізу негізіндегі бәсеке
Байлық негізіндегі бәсеке
Инвестиция негізіндегі бәсеке
Өндіріс факторлары негізіндегі бәсеке
Міндеті
Бәсекеге қабілеттілік
Баға
Сапа
Ықпал етуші факторлар
Ішкі факторлар:
-өндірістің техникалық деңгейі;
-өндірісті ұйымдастыру деңгейі;
-өндірістік шығындар;
-шикізат пен материалдардың және басқа да өнімге қажет
-әлеуметтік - психологиялық жағдайлар;
-кәсіпорынның жарнамалық және ұйымдастырушылық қызметі;
-өнімнің патентті – құқықтық қорғалуы және халықаралық стандарттарға
Сыртқы факторлар:
- Мемлекеттегі саяси -экономикалық жағдай мен саясат;
-Орналасқан аймақтың экономикалық мүмкіндігі;
-Нарықтың монополиялану дәрежесі;
-Ғылыми – техникалық және инновациялық жетістіктер;
-Нарықтағы тұтынушылар талғамы;
-Халықтың әл – ауқаты;
-Табиғи ортаның жағдайы;
-Экономикалық қатынастарды реттейтін заңдылықтар, нормативтік, құқықтық құжаттар;
-Мәдени орта;
-Елдегі демографиялық ахуал және басқа да жағдайлар.
Өнімнің бәсекеге қабілеттілігі
Тұтынушылардың талғамы
Әлеуетті бәсекелестер
Саладағы бәсекелестер
Жұмыс істеп тұрған фирмалар арасындағы бәсеке
Жеткізушілер
Клиенттер
Ауыстырғыштар
Орнықты стратегия, құрылым жәнет бақталасу
Сұраныс жағдайы
Факторларға жағдай
Ұқсас және қолдаушы салалар
Инновациялық серпіліс нүктелері:
биотехнология;
нанотехнология
ядролық технология;
ғарыштық технология;
бәсекеге қабілеттілік идеясы
Бәсекелік артықшылық:
табиғи ресурстар;
адам ресурстары;
ғылыми-зерттеу әлуеті;
қаржы ресурстары;
инфрақұрылым.
Бәсекеге қабілеттілікті арттырудың құраушылары
Ұйымдастырушылық фактор:
инновациялық процестерге білікті маман-дарды тарту;
шығармашылық және іс-керлік белсенділікті арттыру;
зияткерлік меншік объек-тілерін коммерциаландыруды ұйымдастыру.
инновациялық мәдениетті қалыптастыру
Сұраныс жағдайы:
талаптары жоғары және ерекше қажеттіліктерге ие жергілікті
инновацияларға деген сұраныстың болуы;
кәсіпкерлердің иннова-циялық жобаларының сапасына қойылатын талап-тардың жоғары болуы.
Бәсеке мен стратегиялық даму жағдайы:
ивестициялық ахуал;
бәсекелестердің болуы және бәсеке еркіндігі.
инвестициялық-инновациялық саясат;
ұлттық экономиканың негізгі салаларының техно-логиялық әлуеті.
Институционалдық фактор:
заңнамалық механизмдерді жетілдіру;
ғылыми-техникалық зерт-теу мекемелерін және олар-дың материалдық базасын кеңейту;
даму институттары қыз-меттерінің тиімділігін арт-тыру;
инновациялық дамуды мемлекеттік қолдау жүйесін жақсарту.
Экономиканың бәсекелестік басымдықтарын қамтамасыз етудегі мемлекеттік шаралар
құқықтық-нормативтік базаны жетілдіру
құқықтық қызмет көрсету
ақпараттық қамтамасыз ету
нарықтық экономиканың тиімді институттарын дамыту
қаржылық қолдау механизмін құру
Экономиканың басымдықты салаларын анықтау және оларды дамыту мақсатында
-отандық өндірушілерді қолдау, протекционистік саясатты жүргізу
шет ел инвестицияларын тарту
сыртқы экономикалық қызметті қолдау механизмін құру
өнімнің бәсекеге қабілеттілігін арттыру
өнім сапасын арттыру
инновациялық қызметке қолдау көрсету
өндіргіш күштерді ұтымды орналастыру жүйесін құру
