Фосфор элементі курстық жұмыс
Жоспар
І кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Фосфор..........................3
2.2 Фосфордың өттектің қосылыстары.................4
2.3 Табиғатта таралуы………………………………………..6
2.4 Фосфордың алынуы мен қолданылуы............9
2.5 Фосфордың қасиеттері.............10
2.6 Фосфордың оксидтері және қышқылдары.......12
2.7 Фосфор тыңайтқыштары...........18
2.8 Фосфордың сапалық анализі................22
III Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 24 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
І кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
2.1 Фосфор..........................3
2.2 Фосфордың өттектің қосылыстары.................4
2.3 Табиғатта таралуы………………………………………..6
2.4 Фосфордың алынуы мен қолданылуы............9
2.5 Фосфордың қасиеттері.............10
2.6 Фосфордың оксидтері және қышқылдары.......12
2.7 Фосфор тыңайтқыштары...........18
2.8 Фосфордың сапалық анализі................22
III Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Қоршаған табиғи ортада зиянды қалдықтардың түзілуінің негізгі көздерінің бірі
Фосфор және фосфор өнімдерін шығаратын өндіріс орындарынан атмосфераға тасталынатын
Фосфор
Табиғатта таралуы және алынуы. Химиялық активтігі азотқа қарағанда жоғары
Біздің елімізде фосфор кендерінің бай қоры бар. 1924 ж.
Фосфорды арнаулы пештерде өте жоғары температурада фос-фориттен немесе апатиттен
Ca3(PO4)2 + 3SiO2 = 3CaSiO3 + P2O5
Реакцияның екінші сатысында фосфор (V) оксиді көмірмен то-тықсызданып фосфорға
Р205 + 5С° = 2Р + 5СО
Бұл екі сатыны біріктіріп реакцияның жиынтық теңдеуін жазамыз:
Ca3(PO4)2 + 5Co + 3SiO2 = 2P° + 5CO
Фосфор бірнеше аллотропиялық түр өзгерістер тұзеді, оларға ақ, қызыл
Қызыл фосфор кызғылт қоңыр түсті болады, ақ фосфор ауа
Қара фосфор ақ фосфорды 200°С температурада (12 000 атм
Фосфор химиялық қасиеттері жағынан өте актив элементтердің қатарына жатады.
Фосфор күшті бейметалдармен әрекеттесіп оңай тотығады, мысалы ол оттегімен
4Р + 3О2 = 2Р2О3; 4Р
2Р + 3С12 = 2РС13; 2Р +
Фосфор тотықтырғыш кышқылдармен, пассив металдардың ион-дарымен әрекеттесіп ортофосфор қышқылына
Р° + 5HNO3 = Н3РО4 + 5NO2 + Н2О
2Р + 5H2SO4 = 2HРО4- 5SO2+ 2H2O
Р° + 5AgNO3 + 4Н2О = Н3РО4 + 5Ag
Фосфор сілтілермен әрекеттесіп диспропорцияланады:
4Р° + 3NаОН + 3Н2О = 3NН2РО2 + 3РН3↓
Реакция нәтижесінде натрий гипофосфиты және фосфин тұзіледі. Фосфор тотықтырғыш
3Са + 2Р = Са3Р2
Фосфидтер сумен немесе қышқылдармен әрекеттесіп фосфордың сутегімен қосылысын фосфинді
Ca3P2 + 3H2SO4 = 3CaSO4+2PH3↑
Фосфин түссіз, улы, суда жақсы еритін газ. Ол өзінің
РН3 + Н2О = РН4ОН РН3 + НС1 =
Фосфин күшті тотықсыздандырғыштардың қатарына жататындықтан қыздырғанда ауада жанып кетеді,
2PH3+4O2 = P2O5 = 3H2O
3PH3 + 4K2Cr2O7+16H2SO4 =H3PO4 + 4Cr2(SO4)3 + 4K2SO4+16H2O
Фосфордың қолданылуы. Фосфордың көп мөлшері әр түрлі зиянды насекомдарға
Фосфордың оттекті қосылыстары
Фосфор оттегімен әрекеттесіп бірнеше оксидтер тұзеді, оларға Р2О3, Р2О4,
Фосфор ((III) оксиді Р2О3 балауыз тәріздес, өте улы, суда
Р2О3+ ЗН2О = 2Н3РО3
Тұзілген фосфорлы қышқылдың құрамындағы бір сутегі фосформен, тікелей ал
Н2РО3Н + NаОН = NаНРО3Н + Н2О
Н2РО3Н + 2NaOH = Na2PO3H + 2Н2О
Осы реакциялардың нәтижесінде тұзілген NaHPO3H натрий гидрофосфиты, ал Na2PO3H
Фосфор (V) оксиді ақ түсті, усыз, суда жақсы еріп
Р2О5 + Н2О = 2НРО3
метафосфор қышқылы
Р2О5 + 2Н2О = Н4Р2О7
пирофосфоп кышқылы
Р2О5 + 3Н2О = 2Н3РО4
ортофосфор кышқылы
Бұлардың ішінде ортофосфор қышқылының немесе фосфор қышқылының
Техникалық мақсаттарға қолданылатын таза емес фосфор қышқылын кальций фосфаты
Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 = 3CaSO4 + 2H3PO4
Фосфор қышқылы үш негізді болғандықтан сұдағы ерітіндісінде сатылап иондарға
Н3РО4↔Н+ + Н2РО3 –(К = 7,6- 10-3)
H2PO4↔H+ + HP04- (К2 = 6,2- 10-8) НРО*-**Н+ +
Үш негізді болғандықтан фосфор қышқылы үш қатар тұздар тү-зеді,
КОН + Н3РО4 = Н2О + ҚН2РО4 (калий
2КОН + Н3РО4 = 2Н2О + К2НРО4(калийгидрофосфаты)
3КОН + Н3РО4 = 3Н2О + К3РО4 (калий
Фосфор қышқылының орта тұздарын фосфаттар, ал қышқыл тұздарын дигидрофосфаттар
Фосфор ауыл шаруашылық дақылдарынын. дұрыс өсіп — дамуы үшін
Табиғи фосфорит пен апатиттың ерімталдығы нашар болғандықтан олар «фосфорит
Табиғи фосфориттерді әр түрлі әдістермен өңдеу арқылы топы-рақтың барлығында
Аса маңызды жасанды фосфор тыңайтқыштарына жай супер-фосфат, қоссулерфосфат, преципитат,
Жай суперфосфатты табиғи фосфатқа күкірт кышқылымен әсер ету арқылы
Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 = Ca(H2PO4)2 + 2CaSO4
Сонымен жай суперфосфат кальций Дигидрофосфаты мен кальций сульфатының коспасынан
Қос суперфосфатты табиғи фосфат пен фосфор қышқылын әре-кеттестіру жолымен
Саз(РО4)2 + 4НзРО4 = ЗСа(Н2РО4)2
Қос суперфосфаттын, құрамында жай суперфосфаттағыдай кальций фосфаты болмайтындықтан ондағы
Байытылған суперфосфатты, жай суперфосфаттағы табиғи фосфатты күкірт қышқылымен азот
Преципитатты фосфор қышқылын әк суымен немесе әк тасымен нейтралдау
Н3РО4 + Са(ОН)2 = СаНРО4-2Н2О
Н3РО4 + СаСО3+Н2О = СаНРО4-2Н2О + СО2
Аммофостарды немесе аммоний фосфаттарын фосфор қышқылы мен аммиактың әр
НзРО4 + Шз = Ш4Н2РО4 (аммофос)
H3PO4 + 2NH3=(NH4)2HPO4 (диаммсфос)
2H3PO4+3NH3=NH4H2PO4+ (NH4)2HPO4 (аммофос және диаммофос).
Аммофостар құрамында әрі фосфоры, әрі азоты бар жоғары сапалы
Фосфордың табиғатта таралуы.
Фосфор жер қыртысында әжептеуір мөлшерде болады, бірақ өте тотыққыш
Дүние жүзінде апатиттің ең бай орнын Кеңес Одағында 1926жылы
Фосфор өте маңызды элемент, өйткені ол өсімдіктердің де, жануарлардың
Фосфорды арнаулы пештерде өте жоғары температурада фос-фориттен немесе апатиттен
Ca3(PO4)2 + 3SiO2 = 3CaSiO3 + P2O5
Реакцияның екінші сатысында фосфор (V) оксиді көмірмен то-тықсызданып фосфорға
Р205 + 5С° = 2Р + 5СО
Бұл екі сатыны біріктіріп реакцияның жиынтық теңдеуін жазамыз:
Ca3(PO4)2 + 5Co + 3SiO2 = 2P° + 5CO
Фосфор бірнеше аллотропиялық түр өзгерістер тұзеді, оларға ақ, қызыл
Қызыл фосфор кызғылт қоңыр түсті болады, ақ фосфор ауа
Қара фосфор ақ фосфорды 200°С температурада (12 000 атм
Фосфор химиялық қасиеттері жағынан өте актив элементтердің қатарына жатады.
Фосфор күшті бейметалдармен әрекеттесіп оңай тотығады, мысалы ол оттегімен
4Р + 3О2 = 2Р2О3; 4Р
2Р + 3С12 = 2РС13; 2Р +
Фосфор тотықтырғыш кышқылдармен, пассив металдардың ион-дарымен әрекеттесіп ортофосфор қышқылына
Р° + 5HNO3 = Н3РО4 + 5NO2 + Н2О
2Р + 5H2SO4 = 2HРО4- 5SO2+ 2H2O
Р° + 5AgNO3 + 4Н2О = Н3РО4 + 5Ag
Фосфор сілтілермен әрекеттесіп диспропорцияланады:
4Р° + 3NаОН + 3Н2О = 3NН2РО2 + 3РН3↓
Реакция нәтижесінде натрий гипофосфиты және фосфин тұзіледі. Фосфор тотықтырғыш
3Са + 2Р = Са3Р2
Фосфидтер сумен немесе қышқылдармен әрекеттесіп фосфордың сутегімен қосылысын фосфинді
Ca3P2 + 3H2SO4 = 3CaSO4+2PH3↑
Фосфин түссіз, улы, суда жақсы еритін газ. Ол өзінің
Бұл едәуір көп таралған элемент, жер қыртысындағы оның мөлшері
Апатиттің бір түр өзгерісі шөгінді тау жыныстарын- фосфориттерді түзеді.
Қазақстанда фосфорға өте бай кен орындары бар. ХХ ғасырдың
30-жылдардың аяғында (1938-1940) Қаратау бассейні ашылды.
Бассейінде 26 кен орны бар. Бассейннің басты бес кен
( Жаңатас, Ақсай, Шолақтау, Көкжон, Көксу) бүкіл қордың
P O бар.Қаратау фасфарит қабатының қалыңдығы 10-12
Оңтүстік Қазақстанда, Аят және Лисаковск кен орындарындағы қоңыр тас
Фосфор өте маңызы элемент, өйткені ол өсімдіктердің де, жануарладдың
Фосфин күшті тотықсыздандырғыштардың қатарына жататындықтан қыздырғанда ауада жанып кетеді,
2PH3+4O2 = P2O5 = 3H2O
3PH3 + 4K2Cr2O7+16H2SO4 =H3PO4 + 4Cr2(SO4)3 + 4K2SO4+16H2O
2.2 Фосфордың алынуы мен қолданылуы
Фосфорды апатиттен немесе фосфориттен алады. Фосфорды бос күйде алу
Бөлініп шыққан фосфор буы салқындатылып,қатты күйге аударылған фосфор,судың астына
2Са (РО) +10С+6SiO =6CaSiO +P =10CO↑
Якция кезінде фосфор буы су астындағы қабылдағышта конденсацияланады.
Қызыл фосфордың бертолле тұзымен қоспасы әлсіз үикелісте немесе қысқанда
6Р+5КСI =5KCI+3P O
Сондықтан қызыл фосфорды, негізінен бұрынғы ақ фосфордың орнына
Фосфордан едәуір мөлшері зиянды жәндіктерді жою үшін пайданылатын әр
Ақ фосфор көп қолданылмайды. Оның жанатын және түтіндейтін снаряттарда
Ақ фосфор көп қолданылмайды. Оның жанатын және түтіндейтін снаряттарда
2.3 Фосфордың қасиеттері.
Физикалық қасиеті.Фосфордың екі аллотропиялық түрі бар: ақ және қара
Фосфордың атомдары Р2, Р4, не Р2∞ полимерлі молекула
Р2 молекулалары N2 сияқты құрылған, бірақ 10000С жоғары температурада
Ақ фосфор (d-модификация) фосфор буын тез салқындатқанда түзіледі, қатты
Ақ фосфор таза күйінде түссіз болады, бірақ сатудағы ақ
Ақ фосфор – өте күшті у, өзіне тән исі
Фосфордың аллотропиялық түр өзгерістерінің қасиеттері олардың құрылысымен түсіндіріледі. Ақфосфор
Ақ фосфорды 280-3400-қа дейін ауаның қатысынсыз қыздырса, аллотропиялық екінші
Қызыл фосфор, ақ фосфордан өзгеше оны балқытуға болмайды, қыздырса,
Қара фосфорды алу үшін ақ фосфорды 2000-та және 1,2.1010Па
Химиялық қасиеттері. Химиялық қасиеті жағынан фосфор өте реакцияласқыш элемент,
Осы арада айта кететін бір мәселе жай заттардың активтігі
Сұйық және еріген күйінде, сондай-ақ 800 С-тан төмен температурада
Соңғысы 2000 С тан жоғары температурадан атомда ыдырайды:
Р 2Р. Осылай фосфор атомдары
Фосфор көптеген жай заттармен – оттекпен, гологендермен, күкіртпен және
Мысалы:
2Р+3S=P S
2P+3Ca=Ca P
Қызыл фосфорға қарағанда ақ фосформен рякция
2.4 Фосфор оксидтері және қышқылдары.
Фосфор екі түрлі оксид және соларға сәйкес бірнеше қышқыл
Фосфорды оттегін жетістірмей біртіндеп қыздырған кезде фосфор (III) оксиді
4Р + 302 - 2Р203
Ол төменгі температурада димер түрінде болады Р4О6- Фосфор (III)
Р205+ЗН20 = 2Н3Р03
Бұл қосылыстарында фосфордың тотығу дәрежесі +3 болғандықтан, олар күшті
Сілтілер әсерінен тепе-тендік солға жылжиды да екі негізді қышқыл
Фосфор ауада жанғанда фосфор (V) оксидін түзеді:
4Р + 502 = 2Р205
Фосфор (V) оксиді өте гигроскопиялық ақ түсті кристалл зат.
суды біртіндеп сініріп, түрлі қышқылдар түзеді. Ол суық суда
Р2О5+Н2О = 2НРО3
Басқа тсмпературада одан әрі суды сіңірсе пирофосфор (Н 4Р2О7)
Р2О5+2Н2О = Н4Р2О7 Р2О5+3Н3О = 2Н3РО4
Осы қышқылдар ішінде ең маңыздысы ортофосфор нсмесе жай фосфор
Техникада ортофосфор қышқылын экстракция және термиялық әдіспен алады.
Экстракция әдісінде табиғи фосфаттар күкірт қышқылымен өнделеді:
Са3(Р04)2 +3Н4SO4 =2Н3РO4 +3Са3O4↓
Түзілген фосфор қышқылы біртіндеп тұнбадан бөлініп отырады (экстракция). Бұл
Термиялық әдіс үш сатыдан тұрады. Бірінші сатыда фосфаттарды тотықсыздандырып
2Са3(РО4)2+ 10С + 6SiO2= 4Р + 6СаSiO3+ 10СО↓
Фосфорды жағып фосфор (V) оксиді Р2O. алынады:
4Р + 5O2 = 2Р2O5
Ең соңында фосфор (V) оксидін суда ерітіп фосфор қышқылын
Р2O3+3Н2O = 2Н3РO4
Бүл әдіспен алынған қышқыл таза, концентрлі болады. Таза фосфор
Н3РО4 Н+ + Н2РO-4 2Н+ + НРО
І- саты ІІ- саты
Фосфор бірнеше оксидтер түзеді. Олардың ішіне маңыздылары: Р О
Фосфор (III) оксиді Р О – балауыз тәрізді кристалдық
Фосфор (V) оксиді немесе фосфор ангидридінің маңызы үлкен.
Фосфор (V) оксиді немесе фосфор ангридриді Р О –ақ,
Төменгі температурада Р О азот қышқылынан суды тартып алады:
Р О +2НNO = 2HPO +N O
Қышқылдық оксид болғандықтан негіздік оксидткрмен және гидрооксидтермен әрекеттеседі:
2ВаО+Р ОһВа (РО )
6NaОН+Р О=2NаРо +3Н О
Фосфор қышқылы Кәдімгі жағдайда Р О сумен әрекеттесіп,
Р О +2Н О=(НРО )
Метафосфор қышқылының құрамы (НРО ) –тен ерекшеленетін атап өту
НРО +Н О=HPO
Н РО –ті қыздырғанда дифосфор қышқылы Н Р О
2Н РО =Н Р О + Н О
Лабораторияда фосфор қышқылын фосфорды 30% -тік НNO ертіндісімен тотықтырып
3Р+5НNO +2H O=3H PO +5NO↑
Ортофосфаттар немесе фосфор қышқылы түссіз; суда жақсы еритін кристардар
Н РО Н +Н РО
Н РО Н +НРО К
НРО Н +РО
Азот қышқылынан ерекшелігі фосфор қышқылы ұшпайды және өте тұрақты,
ҚазКСР ҒА-ның академигі, техника ғылымдарының докторы, профессор, ҚазКСР-нің ғылымға
Ғылыми еңбектері минералдық тыңайтқыштар өндірісі мен минералдық тұздарды өндеу
Өнеркәсіпте фосфор қышқылын 2 әдіспен: экстракациялық және термиялық жолмен
Бірінші әдіс бойынша ұсақталған кальций фосфатын күкірт қышқылымен өндейді:
Ca (PO ) + 3H SO = 2H PO
Кальций сульфаты CaSO тұнбаға түседі, ал қышқыл ерітіндіде
Екінші әдіс бойынша алдымен фосфорды ( электр пеште табиғи
Фосфордың қышқылдары
Формуласы Аты Негізділігі Тұздардың аты
Фосфорлылау 1 гипофосфиттер
Дифосфорлы 2 дифосфиттер
Фосфорлы 2 Фосфиттер
Фосфорлау 4 гипофосфаттар
Метафосфор 1 метафосфаттар
Дифосфор 4 дифосфаттар
Ортофосфор 3 ортофосфаттар
Фосфор қышқылының тұздары. Сулы ерітіндісінде фосфор қышқылы сатылап диссоциацияланады.
Фосфор ((III) оксиді Р2О3 балауыз тәріздес, өте улы, суда
Р2О3+ ЗН2О = 2Н3РО3
Тұзілген фосфорлы қышқылдың құрамындағы бір сутегі фосформен, тікелей ал
Н2РО3Н + NаОН = NаНРО3Н + Н2О
Н2РО3Н + 2NaOH = Na2PO3H + 2Н2О
Осы реакциялардың нәтижесінде тұзілген NaHPO3H натрий гидрофосфиты, ал Na2PO3H
Фосфор (V) оксиді ақ түсті, усыз, суда жақсы еріп
Р2О5 + Н2О = 2НРО3
метафосфор қышқылы
Р2О5 + 2Н2О = Н4Р2О7
пирофосфоп кышқылы
Р2О5 + 3Н2О = 2Н3РО4
ортофосфор кышқылы
Бұлардың ішінде ортофосфор қышқылының немесе фосфор қышқылының
Техникалық мақсаттарға қолданылатын таза емес фосфор қышқылын кальций фосфаты
Ca3(PO4)2 + 3H2SO4 = 3CaSO4 + 2H3PO4
Фосфор қышқылы үш негізді болғандықтан сұдағы ерітіндісінде сатылап иондарға
Н3РО4↔Н+ + Н2РО3 –(К = 7,6- 10-3)
H2PO4↔H+ + HP04- (К2 = 6,2- 10-8) НРО*-**Н+ +
Үш негізді болғандықтан фосфор қышқылы үш қатар тұздар тү-зеді,
КОН + Н3РО4 = Н2О + ҚН2РО4 (калий
2КОН + Н3РО4 = 2Н2О + К2НРО4(калийгидрофосфаты)
3КОН + Н3РО4 = 3Н2О + К3РО4 (калий
Фосфор қышқылының орта тұздарын фосфаттар, ал қышқыл тұздарын дигидрофосфаттар
Фосфор ауыл шаруашылық дақылдарынын. дұрыс өсіп — дамуы үшін
Табиғи фосфорит пен апатиттың ерімталдығы нашар болғандықтан олар «фосфорит
Табиғи фосфориттерді әр түрлі әдістермен өңдеу арқылы топы-рақтың барлығында
Аса маңызды жасанды фосфор тыңайтқыштарына жай супер-фосфат, қоссулерфосфат, преципитат,
Жай суперфосфатты табиғи фосфатқа күкірт кышқылымен әсер ету арқылы
Ca3(PO4)2 + 2H2SO4 = Ca(H2PO4)2 + 2CaSO4
Сонымен жай суперфосфат кальций Дигидрофосфаты мен кальций сульфатының коспасынан
Қос суперфосфатты табиғи фосфат пен фосфор қышқылын әре-кеттестіру жолымен
Саз(РО4)2 + 4НзРО4 = ЗСа(Н2РО4)2
Қос суперфосфаттын, құрамында жай суперфосфаттағыдай кальций фосфаты болмайтындықтан ондағы
Байытылған суперфосфатты, жай суперфосфаттағы табиғи фосфатты күкірт қышқылымен азот
Преципитатты фосфор қышқылын әк суымен немесе әк тасымен нейтралдау
Н3РО4 + Са(ОН)2 = СаНРО4-2Н2О
Н3РО4 + СаСО3+Н2О = СаНРО4-2Н2О + СО2
Аммофостарды немесе аммоний фосфаттарын фосфор қышқылы мен аммиактың әр
НзРО4 + H3 = Н2РО4 (аммофос)
H3PO4 + 2NH3=(NH4)2HPO4 (диаммсфос)
2H3PO4+3NH3=NH4H2 PO4+ (NH4)2HPO4 (аммофос және диаммофос).
Аммофостар құрамында әрі фосфоры, әрі азоты бар жоғары сапалы
2.5 Фосфор тыңайтқыштары
Алғашқы фосфорлы тыңайтқыш ретінде
Фосфорлы МТ-тың технологиясының келешекте
1950-1960 жылдары қатары Самарқандағы, Сумақтағы,
Фосфорлы МТ өндірісі фосфор
Фосфор өнеркәсібінің әрі қарай
Егіннің бітік шығуына минералдық тыңайтқыштардың маңызы зор екендігі қазірде
Тыңайтқыш түрінде өсімдікке берілетін үш элементтің(фосфор, азот, калий) ішінде
Фосфор да азот сияқты протоплазманың маңызды бөлігін түзеді, тірі
Фосфорит ұны — майдаланған кальций фосфориті Са3(РО4)2 ақ нс
Фосфорит ұны суда нашар ериді. Сондықтан оны қышқылдағы жоғары
Жай суперфосфат — Са(Н2РО4)2 + 2Са3О4. Оны фосфоритке не
Са3(РО4)2 +2Н2SO4 =Са(H2РO4)2 + 2СаSO4
жай суперфосфат
Мұның құрамында 14 — 20% Р2О. болады. Бұл топырақта,
Қос суперфосфат Са(H2РО4)2 — кұрамында Р2O5 мөлшері жай суперфосфатқа
Са3(РО4)2+4Н3РО4 = 3Са(Н2РО4)2
Преципитат СаНР04 •2Н2О. Оны кальций гидроксидімен фосфор қышқылын қосып
Са(ОН)2 + Н3РО4 - СаНРО4 • 2Н2О
Бүл қүрамьшда 30 — 35% Р2О2 бар ақ түсті
Преципитаттың суда ерігіштігі төмен болғанымен, ол қышқыл топырақта ғана
Қазіргі кезде құрамында өсімдікке қажет екі-үш элемент бар (комплексті)
Аммонийленген суперфосфат NН4Н2РO4 + СаНРO4 — суперфосфатты аммиакпен әрекеттестірген
NН3 +Са(H2РO4)7 = NH4Н2РO4 +СаНРO4
Мүның қүрамында 20 проценггей Р2O3 және 23% азот бар.
Аммофос NН4Н2РO4 — құрамында азот және фосфор бар күрделі
NН3 + H2РO4= NH4Н2РO4
Бұл тыңайтқыш құрамында 11% азот, 44% P2O3 бар. ол
гранула түрінде шығарылады. Фосфор қышқылымен аммиак әрекеттескенде екі атом
2NН3+Н3РO4=(NН4)2НРО4
Бұл өте құнды тыңайтқыш. Құрамында 52% Р2О5 және 20%
Тыңайтқыш өндіру кезінде күкірт қышқылының аса көп мөлшері қажет.
Жергілікті тыңайтқыш ретінде көбінесе, томас шлак
пайдаланылады Са(РО4)2 • СаО. Ол шойынды болатқа айналдыру кезінде
Құрамында өсімдікке қажет үш элемент — калий, азот, фосфор
Қазіргі кездс фосфор тыңайтқыштары құрамындағы фосфор үлесін неғұрлым көбейту
Бұл реакциялардан полифосфор қышқылдары түзілу поликонденсация реакциясына жататыны корініп
Полифосфор қышкылдары концентрлі сұйық минералды тыңайтқыштар болып табылады. Олардың
Минералды тыңайтқыштардын сапасын арттыру үшін құрамында 10% азот, 34%
пайдаланылады. Қажет болған жағдайда оның құрамына калий хлоридін, микроэлементтер,
тотығу дәрежесі жиі кездеседі.
Оңтүстік Қазақстанда, Аят және Лисаковск кен орындарындағы қоңыр тас
Фосфорды арнаулы пештерде өте жоғары температурада фос-фориттен немесе апатиттен
Егіннің бітік шығуына минералдық тыңайтқыштардың маңызы зор екендігі қазірде
Ақ фосфор көп қолданылмайды. Оның жанатын және түтіндейтін снаряттарда
Фосфордың сапалық анализі.
РО43- иондарының сапалық реакциялары
BaCl2 әрекеттесуi
BaCl2 ерiтiндiсiмен натрий гидрофосфаты ақ түстi ВаНРО4 тұнбасын бередi.
2НРО42-+3Ва2++2NH3 Ba3(PO4)2+2NH4+
Ba3(PO4)2-минералды қышқылдарда еридi.
Р е а к ц и я н ы
Пробиркаға Na2HPO4 ерiтiндiсi мен барий хлоридiнiң 5-10 тамшыларын әрекеттестiремiз.
2.Магнезиялық қоспамен әрекеттесуi
Магнезиялық қоспа натрий гидрофосфатымен әрекеттесiп ақ түстi тұнба бередi.
НРО42-+Mg2++NH3 MgNH4PO4
Фосфорлы МТ-тың технологиясының келешекте
Фосфор қосылысқа түсуге өте бейім болғандықтан, оның айналымы көптеген
Табиғи фосфорит пен апатиттың ерімталдығы нашар болғандықтан олар «фосфорит
Фосфор (III) оксиді Р О – балауыз тәрізді кристалдық
Фосфор (V) оксиді немесе фосфор ангидридінің маңызы үлкен.
Фосфор (V) оксиді немесе фосфор ангридриді Р О –ақ,
Қорытынды
Фосфор қосылысқа түсуге өте бейім болғандықтан, оның айналымы көптеген
Пайдаланылған әдебиеттер
Бiрiмжанов Б.А. Нұрмахметов Н.Н. Жалпы химия. Алматы "Ана тiлi"
Піралиев С.Ж , Бутин Б.М , Байназарова Г.М ,
Жалпы химия ІІ-том. Алматы- 2003 жыл.
www. Google.kz
www. mail.ru
www. Yandex.kz
24
