Топырақ, топырақтың сыбағалы қарсыластығы курстық жұмыс
Жоспар
1. Кіріспе
1.1. Топырақ туралы түсінік
2. Негізгі бөлім
2.1 Топырақтың құрамы
2.2. Топырақтың органикалық заттары
2.3 Топырақтың қасиеттері
2.4 Топырақтың сыбағалы қарсыластығы .
3. Қорытынды.
3.1 Топырақ ауылшаруашылық өндірісінің негізгі құралы.
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 23 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
1. Кіріспе
1.1. Топырақ туралы түсінік
2. Негізгі бөлім
2.1 Топырақтың құрамы
2.2. Топырақтың органикалық заттары
2.3 Топырақтың қасиеттері
2.4 Топырақтың сыбағалы қарсыластығы .
3. Қорытынды.
3.1 Топырақ ауылшаруашылық өндірісінің негізгі құралы.
Топырақ ,топырақтың сыбағалы қарсыластығы.
Топырақ ауыл шаруашылығы өндірісінің негізгі құралы және топырақтану
Аталған элементтердің әртүрлі қосылыстары топырақ құрамына еніп оның түрлерін
.Гүлді және шым гүлді топырақ..
Қара топырақ..
Каштан топырақ..
Сұр-қоңыр топырақ..
Тропикалық саваннаның қызыл және сары топырағы.
Ылғал тропиктердің қызыл және сары топырағы.
Құнарлылығы былай анықталады.
1.Өсімдіктер қалыпты өсу үшін топырақта мына жағдайлар болуы тиіс:
2.Өсімдік бойына сіңіре алатын формадағы қорек элементтері болуы тиіс.
3.Өсімдіктер сіңіре алатын формада су болуы тиіс.
4.Өсімдік тіршілігі үшін қажетті мөлшерде оттегімен қамтамасыз етілуі тиіс
5.Топырақ массасының құрылымы қолайлы болып онтайлы ауа-су режімін қамтамасыз
6.Өімдік үшін зиянды қоспалар болмауы тиіс.
Топырақтың құрамы
Топырақ үш фазадан тұрады: қатты, сұйық немесе топырақ ерітіндісі
Топырақ ауасы атмосфера ауасымен салыстырғанда құрамында шамадан тыс көмірқышқыл
Оттегі жеткіліксіз жағдайда өсімдік тамырларының өсуі мен тыныс алу
Топырақ ерітіндісі оның өте-мөте белсенді және қозғалғыш бөлігі болып
Топырақтың қатты фазасында өсімдіктерге қажетті қоректік заттардың негізгі қоры
Топырақтың минералдық бөлігі әр түрлі минералдардан тұрады, олардың көлемі
Топырақтың механикалық элементтерінің көлемі
(фракциялар), мм
Тасты бөлігі >3,00
Оның ішінде ірі құм 3,00-1,00
Орташа 1,00-0,25
Майда 0,25-0,05
Оның ішінде ірі шаң 0,05-0,01
Орташа 0,01-0,005
Майда 0,005-0,001
Лай Топырақтың құрамындағы әр түрлі көлемдегі бөліктердің салыстырмалы немесе пайыздық
Топырақтың түршелері: Физикалық саз мөлшері,%
(далалық тип)
Құмды:
Бос (борпылдақ) 0-5
Байланысты 5-10
Құмдауыт 10-20
Балшықты:
Жеңіл балшықты 20-30
Орташа балшықты 30-45
Ауыр балшықты 45-60
Саз балшықты
Жеңіл саз балшықты 60-75
Орташа саз балшықты 75-85
Ауыр саз балшықты >85
Көлемі және формасы жағынан әр түрлі топырақ бөлшектеріне жабысқан
Топырақ агрегаты құрылымының пішіні жағынан мынадай түрлерге бөлінеді:
Топырақтың су өткізбейтін құрылымдарының түзілуіне және сақталуына ондағы қсақ
Топырақты дұрыс өңдемеу, бірнеше қайта тырмалау оның құрамдық элементтерін
Гранулометриялық құрамына байланысты топырақ жеңіл және ауыр деп бөлінеді.
Демек, топырақтың маңызды агрономиялық қасиеттері оның гранулометриялық құрамына, жылу,
Топырақтың органикалық заттары
Топырақтағы қарашіріктің (гумус) негізгі көзі-өсімдіктердің, микроағзалардың, жәндіктердің органикалық қалдықтары,
Топырақтың маңызды бөлігі- органикалық заттар.
Топырақтың органикалық бөлігі екі топқа бөлінеді:
1)Өсімдік және жәндіктер қалдықтарынан пайда болған шірінділенбеген органикалық заттар.
2)Ерекше табиғи және өзіндік шіріген органикалық заттар.
Шірінділенбеген органикалық заттардың тобына қураған, бірақ әлі
ыдырамаған немесе жартылай ыдыраған өсімдіктердің қалдықтары (тамыры, жапырақтары) және
Қарашірік заттар құрамы мен қасиеті жағынан мынадай топтарға бөлінеді:
Гумин қышқылдарының түсі қара, құрамында 52-63% көміртегі болады. Олар
Фульноқышқылдар сабанды-сары түстен қызғылт түске дейін ауытқиды. Олардың құрамында
Гумин-топырақ құрамына кіретін органикалық зат, қышқылдарда, сілтілерде, органикалық еріткіштерде
Гиметомеландық қышқыл-қарашіріктік қышқылдар тобына кіретін, этанолда еритін органикалық зат.
Қарашірік топырақ құнарлылығының негізгі көрсеткіші болып табылады. Қарашіріктің топырақтағы
Қарашірік топырақтың барлық агрономиялық қасиетіне әсер етеді, оның физикалық-механикалық
Топырақтың құрылысы дегеніміз-топырақ кескінің құрайтын генетикалық қабаттарының үйлесімі. Әр
А-қабаты-шірік қабат. Ол топырақтың астыңғы қабатында органикалық заттардың көптігімен,
Н-қабаты-шайылатын, аналық тау жынысына өту қабаты, оның үстіңгі
С-қабаты- топырақ түзілу процесі кезінде мүлде қозғалмаған немесе аздап
Топырақ пайда болуына, түзілуіне, қасиеттеріне және ерекше белгілеріне қарай
Топырақ типтері бірдей табиғи жағдайда пайда болған топырақтарды, яғни
Республиканың солтүстік жағы қара топырақ аймағына жатады. Бұған
Қоңыр топырақты аймаққа Батыс Қазақстан, Ақтөбе, Ақмола, Орталық Қазақстан,
Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл, Алматы облыстарының тау бөктері аймағы-сұр топырақты
Қазақстанда интераймақтық топырақтар кең таралған. Оларға сортаң, кебірлі, кермекті
Топырақтың қасиеттері
Топырақтың физикалық қасиеттері. Топырақ табиғи дене болғандықтан, ол белгілі
Топырақтың тығыздылығы деп оның қатты фазасы массасының 4 С-тағы
Негізінен топырақтың тығыздылығы оның қатты фазасы құрамындағы минералдық және
Топырақ тығыздылығының жоғары болуы тамырдың төмен бойлап өсуіне,
Сонымен бірге топырақ тығыздылығы ондағы органикалық заттардың мөлшеріне байланысты,
Топырақтардың көлемдік массасы. Табиғи күйдегі 1 см абсолютті құрғақ
Топырақтың қуыстылығы немесе кеуектілігі-деп топырақтың жалпы көлеміне пайыз есебімен
Топырақтың үстіңгі қабатында қуыстылық 50-60 %-ға дейін, ал
Топырақта екі түрлі, яғни капиллярлық және капиллярлық емес қуыстылықтар
Топырақтың физикалық-механикалық қасиеттері. Топырақтың физикалық-механикалық қасиеттеріне оның созымдылығы ,
Тұқымның бөртіп өнуі, өсімдік тамырының төмен қарай бойлап өсуі,
Топырақтың созымдылығы деп оның сыртқы күштің әсерінен өзінің пішінін
Топырақтың ісінуі деп оның ылғалдану нәтижесінде көлемін ұлғайтуын айтамыз,
Топырақ түйіршіктерін бір-бірінен ажыратуға әсер ететін сыртқы механикалық күштің
Жер өңдеу құралдарының жұмыс органдарына немесе басқа заттарға топырақтың
Топырақтың физикалық «пісіп-жетілуі» деп оның өңдеуге дайын болған кезін,
Топырақ қабыршағы. Қар ерігенде, жауған сел жаңбырдан, немесе жерді
Қабыршақ пайда болған топырақта газ алмасу нашарлайды, одан булану
Жерді жылдан-жылға бір тереңдікке жырта берсе, соқаның табанымен топырақ
Сондықтан да топырақта осындай «соқаның табаны» пайда болмас үшін
Топырақтың ылғалдылық қасиеттері. Өнімділікті жоғарылатуда топырақтағы ылғалдың алатын орны
Топырақ ылғалдылығы дегеніміз-топырақтың құрғақ массасына пайызбен көрсетілген су мөлшері.
Гранитациялық су-топырақтың ірі қуыстылықтарымен (капиллярлық емес) өз салмағымен жоғарыдан
Капиллярлық су-топырақ капиллярына орналасады. Ол капилляр арқылы төменгі
Гигроскопиялық су топыраққа сіңірілген жағдайда молекулалар түрінде болады. Ол
Қабықшақты су-топырақ бөлшектерін жұқа қабықша мен гигроскопиялық су
Бу тәрізді су-топырақ арасында бу түрінде болады. Ол төменгі
Топырақтың ылғалдылық қасиеттеріне оның су өткізгіштігі, ылғал көтергіштігі, ылғал
Су өткізгіштік – топырақтың өз бойынан жоғарыдан төмен қарай
бұл қасиеттің дұрыс және бұрыс жақтары да бар. Егер
Ылғал сыйымдылық-топырақтың белгілі бір мөлшерде суды сіңіріп, өз бойында
Топырақтың гранулометриялық құрамына, құрылымына, құрылысына және тағы басқа жағдайларға
Топырақтың капиллярлық қуыстарында ұсталған ылғал мөлшерін капиллярлық ылғал
Топырақтың барлық қуыстарының сумен толған кездегі ылғал мөлшері толық
Ылғал көтергіштік- топырақтың менискілік күштің әсерінен өзінің капилляр түтіктері
Топырақтың ауа қасиеттері. Өсімдіктер, жануарлар және микроағзалар тіршілігінде топырақ
Топырақ ауасы деп оның қуысының судан бос жерлерін толтыратын
Топырақтың ауа қасиеттеріне ауа сыйымдылығы және ауа өткізгіштігі жатады.
Ауа сыйымдылығы-топырақтың өзінің бойында белгілі мөлшерде ауа сақтау қасиеті.
Ауа өткізгіштігі-топырақтың ауа сіңіру қабілеті. Жалпы алғанда, топырақтағы ауа
Топырақ аэрациясы дегеніміз- топырақ ауасы мен атмосфера арасындағы газ
Топырақтың жылулық қасиеттері. Топырақтағы жылудың негізгі көзі-күн сәулесінің энергиясы.
Топырақтың маңызды жылулық қасиеттеріне оның жылу сіңіруі, жылу бөлуі,
Жылу сыйымдылық – топырақтың жылу сақтау қабілеті. Ол
Жылу сіңіру – топырақтың күн сәулесінің жылуын өз бойына
Топырақтың айналасындағы атмосфераға жылу беруі иен жоғалтуын жылу шағылысуы
Жылу өткізгіштік – топырақтың қатты жылыған қабаттан салқындау қабатына
Топырақтың агрохимиялық қасиеттері. Топырақтың химиялық құрамы күрделі, өйткені
Топырақтың көптеген қасиеттерінің ішінен оның құнарлылығын көрсететін және ауылшаруашылық
Топырақ құнарлылығының негізгі көрсеткіштерінің бірі-оның қарашірігінің (гумусының) мөлшері. Ол
Топырақтың биологиялық қасиеті. Топырақ түзілуде өсімдіктермен
Топырақта бактериялар, саңырауқұлақтар, актиномицеттер және балдырлар сияқты әр түрлі
Бактериялар- топырақта ең көп тараған микроағзалар тобы. Қоректендіру жағдайына
Бактериялар топырақта органикалық және минералды қосылыстарды ыдыратуда әртүрлі рөл
Актиномициттер, кейде оларды сәулелі саңырауқұлаұқтар деп те атайды. О
Актиномициттер құнарлы, органикалық заттарға бай, бейтарап реакциялы топырақта жақсы
Саңырауқұлақтар-жіпше тәрізді гетеротрофты ағзалар, олар топырақта көптеп кездеседі.Мысалы, 1
Балдырлар – топырақтың барлық түрлерінің жоғарғы қабатында тараған. Олардың
Қыналар- саңырауқұлақтар мен балдырлардан тұрады. Саңырауқұлақтар балдырларды сумен
Топырақтың сыбағалы қарсыластығы . Ол қыртысты тілуге, аударуға және
Сыбағалы қарсыластықтың шамасы топырақтың механикалық құрамына, дымқылдығына, құрылымына, негіздермен
Механикалық құрамы жеңіл, негізге қанықпаған топырақтардың сыбағалы қарсыластығы төмен
Ісіну және шөгу (сығылу). Ісіну-ылғалданған топырақтың өз көлемін (аумағын)
Ылғалдылық артқан сайын топырақ коллоидтары, әсіресе органикалықтар өз көлемдерін
Топырақтың физикалық және физикалық-химиялық қасиеттерін ауылшаруашылық дақылдарының өсіру
Топырақтың су ережесі. Егіншілік іс-әрекетіне су ережесін реттеу көп
Топырақтан су өсімдікке негізінен тамыр жүйесі арқылы келеді, өсімдік
Өсімдіктің ылғалға деген талабы да оның әр түрлі даму
Өсу-даму кезеңінің соңында, өсімдік жапырағының едәуір бөлігі солғанда, су
Судың өсу-даму кезеңінде 1 га алаңнан транспирацияға және физикалық
Мәдени дақылдардың өсу-даму кезеңінде шығындайтын суының жалпы мөлшері, олардың
Ауыл шаруашылығы өндірісінде өсу-даму кезеңінде шығындалған әр миллиметр ылғалдың
Өсімдіктердің басқа факторларға деген талабы қаншалықты қамтамасыз етілсе, бір
Өсімдіктің сумен қамтамсыз етілуін бағалау үшін әр түрлі көрсеткіштер
Өсімдіктердің басым бөлігі үшін топырақтағы ылғал қорын ең төмен
Су ережесін реттеу тәсілдері. Жауын-шашын мөлшері шектелген
Ылғал жинау күзде алғы дақылды жинағаннан кейін басталады. Топырақты
Топырақ үстіндегі қалған пая, жел екпінін және температураны төмендете
Топырақтың су теңгерімі және су ережесі. топырақтың су ережесінің
Топыраққа келетін судың негізгі көзі-атмосфералық жауын-шашын. Топырақта ылғал қоры
Су балансының басты шығындаушы статьялары –физикалық булану мен транспирация.
Топырақтың ауа ережесі. Атмосферадан ауа топыраққа еніп, судан бос,
Топырақ ауасы атмосфералықтан оттегі мөлшерінің аздығымен және көмірқышқыл газы
Топырақ ауасының негізгі тұтынушысы болып өсімдік тамыры, микроағзалар мен
Топырақта бос оттегі болмағанда өсімдік дамуы тоқталады, топырақ ауасында
Топырақ ылғалы капилярлық булану барысында азаяды.Ұзын капилярдың болуы топырақты
бағытталған түрі шаралар жасалады, беткі су ағысын реттеу, түрлі
Топырақтағы оттегі күрделі өсімдіктердің тамыры үшін қажет. Тығыз топырақтағы
.
Оттегі топырақтың барлық көлемінің 8-12%-і болса, топырақ ауасы
Топыраққа келетін судың негізгі көзі – атмосфералық жауын-шашын.
Жылудың негізгі көзі- күн. Микроағзалардың тіршілік әрекетінде бөлініп шығатын
.
Пайдаланылған әдебиеттер:
1.Қ.Жаңабаев, С. Арыстанғұлов. Агрономия негіздері. Фолиант баспасы. Астана.2010.
2.Өсімдік шаруашылығы.-Ақмола, 1993.
3.Н.И.Можаев., Аринов К.К.., и др.Растениеводство.-Ақмола, 1993.
5. .Қ. Әріпов, А.Нағымтаев, М.Ысқақов,Н.Серікпаев,И. Жұмағұлов. Агрономия негіздері.-Астана.2007.
