Сирек кездесетін дәрілік өсімдіктер курстық жұмыс
Мазмұны
Анықтамалар 4
Қысқартулар мен белгілеулер 5
Кіріспе 6
I Әдеби шолу 8
II Негізгі бөлім
2.1 Сирек кездесетін дәрілік өсімдіктерге сипаттама 9
2.2 Сирек кездесетін өсімдіктерді сақтап қалу кезіндегі іс- шаралар 14
2.3 Биотехнология және қоршаған орта Қазақстандағы экология мәселелері 16
2.4 Сирек кездесетін өсімдіктерді сақтап қалу негізінде экологиялық мәселелерді биотехнологиялық әдістермен шешу 25
2.5 Өзіндік зерттеулер ( Тұндырма мен қайнатпа дайындау
технологиясы және олардың жануарларға әсері) 28
Қорытынды 29
Қолданылған әдебиеттер тізімі 30
Анықтамалар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 28 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Анықтамалар
Қысқартулар мен белгілеулер
Кіріспе
I Әдеби шолу
II Негізгі бөлім
2.1 Сирек кездесетін дәрілік өсімдіктерге сипаттама
2.2 Сирек кездесетін өсімдіктерді сақтап қалу кезіндегі
2.3 Биотехнология және қоршаған орта Қазақстандағы экология
2.4 Сирек кездесетін өсімдіктерді сақтап қалу негізінде
2.5 Өзіндік зерттеулер ( Тұндырма мен қайнатпа дайындау
технологиясы және олардың жануарларға
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Анықтамалар
Курстық жұмыс орындаған кезде келесі анықтамалар қолданылды:
Биотехнология – организмдерді, биологиялық жүйелерді және процестерді
Іn vitro - шыныда, жасанды жағдайда.
Андрогенез in vitro - аталық гаметофитті жасанды қоректік
Микроконалды көбейту -in vitro технологиясын пайдалана отырып, тез
Индукциялау – сыртқы орта факторлары немесе бір бөлігінің
Каллус- ұлпа, өсімдік клеткаларының ретсіз бөлінуінің нәтижесінде пайда
Жасушалық селекция- сұрыптаушы қоректік ортаны қолданып мутант клеткалар
Линия -құрамында ендік белгілері бар штамды сұрыптау немесе
Мутация – генетикалық материалдың кенеттен табиғи немесе жасанды
Регенерант - in vitro жағдайында қоректік ортада өсімдік
Қайнатпа – дәрі-дәрмектің сұйық түрі. Оларды дәрілік өсімдік
Тұндырма - дәрілік өсімдік шикізаттарынан спиртпен немесе сулы
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕУЛЕР
Осы курыстық жұмыста келесідей қысқартулар кездеседі.
ҚР- Қазақстан Республикасы
АШМ -Ауыл Шаруашылығы Министрлігі
БҚБ- биологиялық Қауіпсіздік Бокстары
ТМД- Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы
МS- Мурасиге Скуг
АҚШ- Америка Құрама Штаттары
ҰСҚ- Ұлттық санитария қоры
УК- ультракүлгін
БАП- бензиламинопурин
Белгілеулер:
Мл-миллилитр
Сек -секунд
Г-грамм
%- пайыз
ºС- градус Цельсиясы
см - сантиметр
рН-
м- метр
сағ-сағат
Кіріспе
Қазақстан Республикасы Еуроазиялық континентте батыстан шығысқа 3000, ал
Дегенмен, кең байтақ еліміздегі ауа-райының, табиғатының әр алуан
Қоршаған ортаның ластануы, радиация салдарынан адам мен мал
Соңғы қездері халықтың денсаулығына қоршаған орта әсерінің
Курстық жұмыстың өзектілігі. Ғылыми-техникалық прогрестің қойған мәселелері арасындағы
Республика Президентінің (Қазақстан - 2030( жолдауында ел дамуындағы
Қоғам дамуына байланысты, биотехнологиялық заттарға деген адамдардың сұранысы
Биотехнология-биологиялық процестер мен белгілі бір қасиеттері бар,тиімділігі жоғары
Биотехнологиядағы ғылыми зерттеулер мен технологиялық жұмыстардың объектілеріне
Халықаралық денсаулық пен еңбекті сақтау ұйымының конвенциясы халықтың
Кейбір авторлардың мәлімдеуінше, жұмыс орнында денсаулыққа қауіптілікті
Қазіргі кезеңде отандық және шетелдік өндірісіндегі биологиялық белсенді
Курстық жұмыстың мақсаты сирек кездесетін дәрілік
Осы мақсатқа сәйкес мынадай міндеттер қойдық:
Сирек кездесетін өсімдіктерге сипаттама ;
Дәрілік өсімдіктер тарихына шолу жасау;
Дәрілік өсімдіктердің кездесетін жерлері;
Сирек кездесетін дәрілік өсімдіктерді сақтап қалу;
Қызыл кітапқа енген дәрілік өсімдіктер;
Сирек кездесетін өсімдіктерді сақтап қалу негізінде экологиялық мәселелерді
Курстық жұмыстың құрылымы: Жалпы курстық жұмыстың кіріспесі, негізгі
Өткен ғасырдың 60 – шы жылдарында адамзат алдында
Орман қоры жер шары бойынша жылдан-жылға азая түсуде.
Орманды қорғау біздің міндетіміз. Орманның адам мен жалпы
Орман топырақтағы ылғалды сақтай отырып, су балансын тұрақтандырады.
Ормандардың егістік алқаптарын қорғауда да рөлі зор. Орманды
Орманның ауаны тазартатын да қасиеті бар. Мысалы 1
Орман сонымен бірге денсаулық сақтау ортасы. Сондықтан курорт
Қазақстанда орманға қарағанда табиғи жайылымдар басым. Өсімдіктің біздің
II Негізгі бөлім
2.1 Сирек кездесетін дәрілік өсімдіктерге сипаттама
Сирек және дәрілік өсімдіктерді қорғау баршаның ісі.
Қазақстанда дәрілік өсімдіктер мен қатар сирек кездесетін, сәндік
Өсімдіктер жамылғысы негізінен бұталар мен шөптесін өсімдіктер. Сирек
Қазақстанның өсімдік әлемі әр түрлі пайдалы өсімдіктерге бай,
Республика тереториясынан 6000-ға жуық өсімдік түрлерін кездестіруге болады.
Мал бағумен ықлым заманнан айналысқан қазақ халқы шөптерің,
Дәрілік өсімдіктердің шипалы қасиеттері ерте заманнан (Египет, Үндістан,
Дәрілік өсімдіктерге деген сұраныс Орта Азияда 1970-1980 жылдарда
Ертеде өмір сүрген әл-Фараби, Әбу Әли Ибн Сина,
Әр обылыстың, аймақтың, халық дәрілік өсімдіктердің әр түрлі
Оның да жөні бар. Өйткені кейбір өсімдіктердің бірнеше
Мысал, аюбұлақ – бйіктігі 0,4-1,2 см, қалын қабығы
Еліміздің Европалық бөлігінде орталық және Оңтүстік аудандарында, көбінесе
Алтын тамыр- ірі әрі жуан тамыры бар, көп
сынған жері ашық қызыл түстес болады. Сары түсті
Шашыратқы – биіктігі 1,5 метірге дейін жететін, шөп
Жалбыз- биіктігі 20-60сантиметрдей, тік өсетін төрт қырлы сабағы
Елімізде Украйна, Малдова, Краснадар өлкеінде Қйыр Шығыс, Беларуссия,
Жантақ – тікенекті көпжылдық дәрілік шөп өсімдігі.
Сабақтарында кезектесе орналасқан тікенектері бар. Сол тікенектері түбінде
Еліміздің барлық Оңтүстік аудандарында, Орта Азия, Кавказ. Негізінен
Жантақтың жас шөбінде, әсіресе С витамині өте көп
Тасшөп- биіктігі 3-10 сантиметр дәрілік шөп. Сабағы қысқа
уақ, ұзындығы15мм, ені 7мм, хош иісті. Гүлдері қызғылт
Еліміздің барлық жерінде таралған. Құмды, қарағай, тоғайлы жерлерде
Дәрілікке шөбін пайдаланады. Онда эфир майы , С
Еліміздің барлық жерлерінде таралған ылғал жеткілікті тоғайлы жерлерде
Бақбақ – биіктігі 5 сантиметр сындырғанда сүт сияқты
Жапырағы ұзынша келеді, гүлі ашық сары түсті. Сәуір-қыркүйек
Сурет 1. Лалагүлдер тұқымдасы
Лалагүл тұқымдасы - даражарнақты, шөптекті, көпжылдық өсімдіктер
Гүлі - қосжынысты, шашақ гүлшоғырына жиналады, ірі гүлдері
Галамшарымызда лалагүлділер тұқымдасының 1 300-ге жуық түрі өседі.
Шырыш (эромурус ) техникалық өсімдік болып саналады.
Сурет 2. Лапыз
Лапыз - көпжылдық, шөптекті, биіктігі 15 сантиметрге жететін
2.2 Сирек кездесетін өсімдіктерді сақтап қалу кезіндегі
Дүние жүзі көлемі және жекелеген мемлекеттер ішінде жануарлар
Жойылып бара жатқан өсімдіктерді сақтап қалу мақсатымен 1981
Қорық ұйымдастыру ісіне біздің республикамызда соңғы жылдары көп
Қазір қызыл кітапқа келесі негізгі өсімдік категорияларын енгізу
сирек , реликті, жоғалып бара жатқан өсімдік түрлері
ареал шекарасында және өатаң жағдайдағы өсімдіктер (Шренка қарағайы,
Қазақстанға тән , климакс эталоны және антропоген әсерге
Ел ботаниктері «Қызыл кітапқа» енген өсімдіктердің өзі жеткілікті
Ол рас. Себебі «Қызыл кітаптың» насихаты аздау болып
Өсiмдiктердi қорғаудың биотехнологиялық құралдары
Қоршаған орта үшiн зияндылығы төмен не неғұрлым тиiмдi
2.3 Биотехнология және қоршаған орта
Қазақстандағы экология мәселелерi
Қазақстанда табиғи орта өте осал. Республиканың аумағын негiзiнен
Антропогендiк жүктемелер нәтижесiнде Қазақстанның iс жүзiнде барлық аумағында
Ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң экстенсивтi дамуы жер азуы мен
Жыл сайын республиканың сыртқы су қоймаларына 200 млн.
Өңдеу және энергетикалық кешендердiң көптеген кәсiпорындарында жетiлмеген технологияларының,
Биотехнология қоршаған ортаны - бактериядан папортникке дейiн (папортниктiң
Егер қоршаған ортаны қорғау үшiн әлемдiк технологиялар рыногы
ХХ ғасырда жаңа жағдайлардың қалыптасуы
Қазіргі кезеңде адам мен оны қоршаған орта арасындағы
Қазақстанның жері қаншалықты ұлан-ғайыр болса, оның қойнауындағы табиғи
Еліміздегі экологиялық дағдарысқа химия, мұнай металлургия, отын өнеркәсібінің
Қазақстанның барлық жер көлемі 2724,9 мың км². Жер
2.4 Сирек кездесетін өсімдіктерді сақтап қалу негізінде экологиялық
Микроклоналды көбейтудің әдістері
Вегетативті жолмен көбейетін өсімдіктер үшін 1903 жылы Вэбер
Микроклоналды көбейту in vitro технологиясын пайдалана отырып, тез
Маманданған ұлпаның кез келген тірі клеткаларын лайықты қоректік
Микроконалды көбейтуді көптеген әдістер арқылы жүргізеді. Көптеген туындыгерлер
Өсімдіктегі микросистемалардың дамуын белсендіру (сабақ апексі, сабақтың қолтық
Адвентивті бүршіктердің тікелей эксплант ұлпаларынан пайда болу
Сомалық эмбриогенез индукциясы;
Адвентивті бүршіктердің бастапқы және қайта отырғызылған каллус ұлпаларының
Өсімдіктерді микокөбейтудің негізгі әдісі- апикалдық үстемдікті басуға негізделген,
Қазіргі уақытта бұл әдіс жеміс-жидек дақылдарын (алма, қара
Микроклоналды көбейтудің артықшылықтары және кезеңдері
Микроклональды көбейтудің артықшылықтары:
Қарапайым ортада өсе алмайтын өсімдіктерді көбейту;
Жойылып бара жатқан өсімдіктерді өсіруге қол жеткізу;
Сұрыптау үдерісі тез жүретіндігі;
Көп танапты жерді қажет етпейтіндігі;
Өсімдікті белгілі бір ортаға бейімдеу;
Вегетативті жолмен көбейе алмайтын өсімдіктерді көбейту;
Көбею коэффициенті жоғары;
Өсімдікті вирус ауруынан сауықтыру[3].
Микроклоналды көбейтуді бірнеше кезеңге бөлінеді.
I кезең. Эксплантты in vitro жағдайында өсіру.
Бұл кезде толығымен залалсызданған эксплантты алып, лайықты қоректік
II кезең. Микрокөбейту.
Өркендердің пайда болуы және олардың санын көбейту.
III кезең. Өркендерді тамырландыру және оларды сақтау.
Жақсы тамыр жүйесі пайда болуына және дамуына жағдай
Төмен температурада өсімдіктердің дамуын тежеп, ұзақ уақыт сақтауға
IV кезең. Өсімдіктерді топыраққа отырғызу. Өсімдіктерді топыраққа отырғызу
Бірқатар өсімдіктерде технологияның бірінші этапындағы негізгі қиындығы клеткалардың
Клондық микрокөбейтудің өсімдік болашағындағы маңыз
Клондық микрокөбейту әдісінің толып жатқан артықшылықтары болса да,
Өте құнды жеке генотиптер мен бағалы сорттарды жылдам
Гетерозистік будан тұқымды шығару үшін қажет линияларды алу
Генетикалық жағынан біркелкі ұрпақты алу үшін, өте бағалы
Вирустар мен патогендік микроорганизмдерден таза жеміс, көкөніс танаптық
Сирек кездесетін және жоғалып бара жатқан өсімдік түрлерін
Кейбір бағалы екпе және жабайы ағаш тұқымдарында көббею
Көбейту жолдары:
а)каллус арқылы және тығыз сұйық ортада көбейту;
Көбейтілетін өркендерді тамырландыру және пробиркадағы өсімдіктерді in
Қоректік ортадан алынған өсімдіктерді жылыжай топырағында өсіру. Өсімдіктерді
Бір өсімдіктен бір жыл ішінде миллионға жуық өсімдікті,
Аналық өсімдіктен алынған клондарды зертханалық жағдайда аз ғана
Өсімдіктердің ауруларын туғызатын саңырауқұлақ, бактерия, вирус және немотодтан
Селекционерлерге өте бағалы, бірегей генотиптердің /линия, будан, мутант,
Қалыпты жағдайда көбеймейтін немесе нашар көбейетін өсімдіктерді
Микроклоналды көбейту тәсілін кеңінен қолданатын ең ірі сала-жұқпалы
Вегетативті жолмен көбейетін ауылшаруашылық дақылдарының өнімі вирус аурулары
Аурудың диагностикасы;
Сауықтырылған материалды дайындау немесе аурусыз өсімдікті табу
Оларды көбейту және ауруға шалдықтырмау.
Микроқалемшелеу сомаклон және гаметаклон варианттары арасында дара өсімдіктерді
2.5Өзіндік зерттеулер
Тұндырма мен қайнатпалар дайындау технологиясы және олардың жануарлар
Мақсаты:
Дәрілік өсімдіктерден (емен қабығы, шоңайна тамыры және шайқурай)
Міндеті:
Емен қабығы қайнатпасы мен тұндырмасының жануарларға тигізетін әсерін
Шоңайна тамырларының тәжірибелік жануарларға әсер етуін айқындау.
Шайқурайдың жануалар ағзасына әсерін анықтау.
Өзектілігі:
Дәрілік өсімдіктер (лат. Plantae medicinalis), шипалы өсімдіктер –
Қазіргі таңда кейбір ең таңдаулы дәрілер жабайы дәрілік
Тұндырма мен қайнатпалар. Бұл дәрілік өсімдік шикізаттарын суға
Зерттеу әдістері мен материалдары
Қайнатпа мен тұндырманы дайындау технологиясы жалпыға белгілі әдіспен
Қайнатпа мен тұндырма дайындау. Дәрілік өсімдік пен судың
Дайындалған қайнатпа мен тұндырма (шоңайна тамыры, шайқурай және
Өзіндік зерттеу нәтижелері
Зерттеу нәтижесінде қайнатпа мен тұндырманы дайындау технологиясын меңгере
Қайнатпа мен тұндырма дайындаудың жалпы технологиясы
Қайнатпа – дәрі-дәрмектің сұйық түрі. Оларды дәрілік өсімдік
Тұндырма - дәрілік өсімдік шикізаттарынан спиртпен немесе сулы
ШОҢАЙНА (Arctіum) – күрделі гүлділер тұқымдасына жататын екі
Емен (лат. Quercus, орыс тілінде Дуб ) –
Шайқурай (Hyperіcum) — шайқурай тұқымдасына жататын бір және
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта айтқанда, ғылым адамға өз өмірін сақтап калу
Зерттеу нәтижесінде қайнатпа мен тұндырманы дайындау технологиясын меңгере
Сонымен, зерттеуге алынған зертханалық жануарлар ағзасына шоңайна тамыры,
Көрсетілген мысалдармен биотехнологияның жетістіктері шектелмейді. Сондықтан, сеніммен биотехнологияны
Бұлар қазіргі кезде Жапония, АҚШ, Қытай, Ұлыбритания, Ресей
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. П.Э. Розенцвейг, Ю.К. Сандер «Технология лекарств и
2. И.Е. Мозгов «Фармакология», М.: «Агропромиздат», 1985, 416
3. Большой Энциклопедический Словарь «Ветеринария», М.: «Большая Российская
4. В.Н. Жуленко и др. «Общая и клиническая
6. Ветеринарная энциклопедия. Т.6. – М., ”Советская энциклопедия”,
7. Лекарственные препараты для ветеринарии. Справочник. Часть I.
8. Мозгов И. Е. Фармакология – М.: Агропромиздат,
Общая и клиническая ветеринарная рецептура: Справочник–М.: Колос, 2000
9. Қ.Х.Әлмағамбетов, Ә.Ө.Байдүйсенова,Қ.М.Мұхамеджанов. Медициналық биотехнология. Астана-2009. 193-219 с
10 Валиханова Г.Ж Өсімдіктер биотехнологиясы
11. www.google.kz сайтының материалдары
12. www.biomed.ru
13. www.fegi.ru
14. www.bodybuilding.cv
15. Д.Д.Мухамбетов, В.П. Мингилев. Жалпы рецептура. Ақмола 1996.52-60
16. Қазақ Энциклопедиясы , 9 том 18 бөлім
4
8
