Пайда және рентабельділік курстық жұмыс
Мазмұны
Кіріспе.....................................................................................................3
Кәсіпорын экономикасындағы пайда және рентабельділік түсініктері
Кәспорынның жұмыс істеу мақсаттары...........................................4-6
Кәсіпорын экономикасындағы пайда түсінігі, оның түрлері........7-10
Кәсіпорын экономикасындағы рентабельділік .............................11-13
Кәсіпорынның табысын есептеу әдістері.......................................14-20
Қорытынды............................................................................................21-22
Пайдаланған әдебиеттер..........................................................................23
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 22 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе.....................................................................................................3
Кәсіпорын экономикасындағы пайда және рентабельділік түсініктері
Кәспорынның жұмыс істеу мақсаттары...........................................4-6
Кәсіпорын экономикасындағы пайда түсінігі, оның түрлері........7-10
Кәсіпорын экономикасындағы рентабельділік .............................11-13
Кәсіпорынның табысын есептеу әдістері.......................................14-20
Қорытынды............................................................................................21-22
Пайдаланған әдебиеттер..........................................................................23
КІРІСПЕ
Менің курстық жұмысымның тақырыбы пайда (табыс) және рентабельділік.
.
1. Кәсіпорын экономикасындағы пайда мен рентабельділік түсініктері.
1.1. Кәсіпорын және оның жұмыс істеу мақсаты
Экономикалық дамуының барлық сатыларында кәсіпорын негізгі буын болып
Кәсіпорын – бұл кәсіпкерлік кызметті жүзеге асыру үшін
Кәсіпорын – бұл қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттындыру мен пайда
Бұл анықтамадан көрініп тұрғандай, кәсіпорын әрекетінің мақсаты –
Кәсіпорынның негізгі мақсаты – пайда табу, бірақ барлық
Қазіргі кәсіпорын – күрделі ұйымдық құрылым. Нарықтық экономика
өндірістік ғылыми ұйымдастырылуы;
еңбектің ғылыми ұйымдастырылуы;
басқарудың ғылыми ұйымдастырылуы;
Өндірісті ғылыми ұйымдастырудың мақсаты – бұл кәсіпорында оптималды
Еңбекті ғылыми ұйымдастырудың (ЕҒҰ) мақсаты – коллектив ішінде
Басқаруды ғылыми ұйымдастыру – бұл кәсіпорынның материалды және
Кез келген кәсіпкерлік акция – бұл адамдар арасындағы
1.2. Кәсіпорын экономикасындағы пайда түсінігі, оның түрлері
Жоғарыда айтылғандай, кәсіпкерлік әрекет – бұл азаматтардың және
Сонымен пайда – бұл жиынтық табыстың шығыннан асып
Пайдалылық – құндылық бағалау көрсеткіштерінің біріндегі пайданың үлгісін
Ал операциялардың пайдалылығы деп компанияның өндірістік өткізу қызметін
Табыс дегеніміз кайсыбір қызметтің нәтижесінде алынатын ақшалай немесе
Табыстылық – алынатын табыстың базалық көрсеткішке қатынасын сипаттайтын
Кәсіпкерлік табыс – жұмыс істеп жүрген кәсіпкердің несиеге
Сонымен бірге, салықсыз кірістер деген ұғым кездеседі.
Жалпы формула ретінде пайданы келесі түрде көрсетуге болады:
П = T – (Ш + С +
Мұндағы П – кәсіпорын
Т – өндірілген өнімді өткізуден кеткен шығындар тг/жыл;
С – кәсіпорынмен төленетін салық көлемі, тг/жыл;
Апұл – айыппұлдар, тг/жыл;
Ал өткізуден түскен түсім не тауарлық түсім –
Төтк = Көтк * Б,
Мұндағы Төтк – кәсіпорынның өткізуден түскен түсімі,
Көтк - өткізілген өнім көлемі натуралды мәнінде;
Б – 1 өнім бағасы, тг;
Сәйкесінше, өндіруден түскен түсім не жалпы түсім мына
Төнд = Көнд * Б,
Сонымен бірге кәсіпорын пайдасынның келесі түрлері бар:
Негізгі іс - әрекеттен түскен табыс:
НӘТТ = Көнд * Б,
Басқа да іс - әрекеттен түскен табыс:
БӘТТ = Ттыс опер + Тө.к + Тө.ж;
Мұндағы тыс өткізу операцияларынан түскен табыс –
Ттыс опер = қарыз, несие % + жылжымайтын/жылжитын
Жалпы жылдық жиынтық табыс – бұл заңды және
ЖЖЖТ = НӘТТ+БӘТТ
Салық салынатын табыс:
ССТ = БТ = ЖЖЖТтаз – Шөнд
Мұндағы БТ – брутто табыс, тг/жыл;
ЖЖЖТтаз = ЖЖЖТққс-з – Ʃроялти – жылдық
ЖЖЖТққс-з = (НӘТТ+БӘТТ)/ҚҚС өтеу коэф (1,17647)
Ʃроялти = НӘТТ * роялти ставкасы (1–6%)
Шөнд – жылдық өндірістік шығындар, тг/жыл;
Салық салынғаннан кейін қалған табыс (бөлінбеген табыс) –
ССҚТ = ССТ/КС өтеу коэф (1,42857)
Таза табыс:
ТТ = ССҚТ – ƩБҚ, ВҚО салығы
Мұндағы ЖПС – өткен жылдағы жоғары пайдаға салық
БҚ = бағалы қағаздар;
ВҚО – валюта – қаржылық операциялар;
Күтіліп отырған ақша қаражаттырының таза ағыны:
ҚОАҚТА = ТТ – БИ + А +
Брутто–табыс: БТ= Төтк – Шөнд
Брутто–пайда: 1. БП = БТ/Көнд
2. БП = Бққс-з - ӨҚ
3. БП = ӨҚ * Пайда мөлшері
Нетто–пайда:
1. НП = (Төтк – ƩҚҚС - ӨҚ
2. НП = БП/КС өтеу коэф
3. НП = (Бққс – ӨҚ – ƩҚС
Осы формулаларды кәсіпорынның қаржылық шаруашылық әрекетін реттеудегі технико
1.3 Кәсіпорын экономикасындағы рентабельдік
Кәсіпорынның тұрақты қызмет етуі оның қажетті мөлшерде табыс
Кәсіпорынның кызметінің тиімділігін бағалау үшін пайда мен ол
Рентабельділік (немістің – rentable – табыстылық деп аталатын
Рентабельділік – бұл кәсіпорында өндіріс тиімділігінің негізінде құндық
Рентабельділік көрсеткіштері кәсіпорын кызметінің тиімділін, әр бағыттағы кызметтердің
Рентабельділіктің бірнеше көрсеткіштері болады:
Кәсіпорын шығындарының рентабельділігі;
Капитал табыстылығын сипаттайтын көрсеткіш;
Активтер рентабельділігі;
Айналым активтерінің рентабельділігі;
Күрделі қаржылардың рентабельділігі;
Жеке капиталының рентабельділігі;
Өткізілген өнім рентабельділігі.
Барлық осы көрсеткіштер бухгалтерлік баланс, өнім өткізуден түскен
Кәсіпорын шығындарының рентабельділігі келесі формуламен анықталады:
R ш = ТТ
Шөтк
Мұндағы ТТ – таза табыс;
Шөтк – өнімді өндіруге, өткізуге кеткен шығындар;
Ол өнімді өндіруге және өткізуге кеткен әрбір тенгеге
Активтер рентабельділігі келесі формуламен анықталады:
R актив
Активтердің орташа шамасы *
Бұл көрсеткіш активтерге жұмсалған әрбір теңгеге шаққандағы пайданы
Айналым активтерінің рентабельділігі:
R а.а.
Айналым активтерінің орташа мәні
Күрделі қаржылардың рентабельділігі;
R ққ
Баланс валютасы-ағымдағы міндеттемелер * 100%
Күрделі қаржылардың рентабельділік көрсеткіші инвестициялары басқарудың шеберлігін бағалаудың
Жеке капиталының рентабельділігі.
R жқ
Жеке капитал * 100%
Өткізілген өнім рентабельділігі
R өө
Өнімді өркізуден түскен табыс
Ал бұл көрсеткіш өткізілген өнімнің әрбір теңгесіне шаққандағы
Активтер, олардың айналмалылығы мен өткізілген өнім рентабельділігінің арасындағы
Активтер
Рентабельділігі =
Шынында да,
Таза табыс
Активтердің =
орта шамасы орта шамасы
Басқаша айтқанда, активтерге жүмсалған әрбір теңгесінен алынған кәсіпорын
Капитал айналымының баяулануы объективті себептермен (инфляция, шаруашылық байланыстардың
1.4 Кәсіпорынның табысын есептеу әдістері.
Кәсіпорындарда пайданы табу үшін өткізілген, шығарылған өнімнің
Мысал. ТМҚ өзіндік құнын бағалаудың әдістерін қарастырып көрейік.
цемент- 200 тонна 60 000 теңге сомасына;
бензин А-95- 100 литр 4500 теңге сомасына.
Күні
Цемент Бензин А-95
Кіріс Шығыс Кіріс шығыс
Саны, тонна 1 литрдің бағасы, теңге Сомасы, тенге
Ай басында-ғы қалдығы 20 3000 60000
100 45 4500
кіріс
шығыс
02.01.02
05.01.02
11.01.02
20.01.02
25.01.02
27.01.01
28.01.02
29.01.02 10
2
17
19 3100
3200
3400 31000
6400
57800
64600 15
10
12
300
500
200
46
45
47
13800
22500
9400
50
150
300
100
100
100
Жиыны
Кіріс
Шығыс 48 - 159800 37
Барлығы:
Қалдық пен кіріс
68
-
219800
*
1100
-
50200
*
Ай соңындағы қалдығы
31
*
300
*
Есептен щығарылған (жұмсалған) материалдардың құны және ай соңына
Есептік кезеңнің соңына материалдардың қалдықтарының құнын анықтау үшін
Есептік кезеңнің соңында
Қалған материалдардың =
Қалдықтарының құны
Орташа өлшенген құндық әдіс. Бұл әдіс кезінде материалдық
Бұл әдісті есептеудің математикалық формуласы мынандай:
∑ м.қ + ∑ алын
Орташа құны = —————————
К м.қ + К алын
Мұндағы:
∑ м.қ – есептік кезеңнің басындағы қалған материалдардың
К м.қ – есептік кезеңнің басындағы қалған материалдардың
∑ алын – алынған материалдардың құны;
К алын – алынған материалдардың саны.
Біздің мысалда цементтің орташа өлшемдік ( немесе
60000+31000+6400+57800+64600
——————————————— = ————
20+10+2+17+19
Орташа өлшем құнын, жұмсалған материалдардың санына көбейтсек
Цементтің ай соңына қалған қалдық құны- 100203,05 теңге
Тап осындай жолмен бензиннің де орташа өлшенген құнын
4500+13800+22500+9400 50200
———————————— = ———— ≈ 45,63
100+300+500+200 1100
Жұмсалған бензиннің құны 45,63 теңге(50+150+300+100+100+100) =36504 теңге.
Қалдық құны 300х 45,63 теңге немесе 4500+45700-36504 =
Цемент
Бастапқы қалдық: 20 тонна х 3000 бағасы
Кіріс шығыс
10т. х 3400теңге 31000 теңге
10 т. х 5 т. (20-15) х 3000
5т. х 3100 = 15500 теңге
Жиыны – 30500 теңге
17 т. х 3400 теңге= 57800 теңге 12
19 т. х 3400 теңге=
5 т. х 3400 = 17000 теңге
Жиыны – 38900 теңге
Кіріс жиынтығы 159800 теңге
«ФИФО» әдісі- босалқыларды алғашқы сатып алу бағалары бойынша
Ай соңында қалған қалдығы: 31 тонна (17-5+19)х 3400
Бензин
Бұл жерде де цементтің есебіне ұқсас етіп шығарылды.
Соңына қалдығы 300литр ( 200х47 және 100 х
200 х 47 = 9400 теңге;
100 х 45 = 4500 теңге;
Жиыны 13900 теңге
Шығыстың құны: 4500+45700-13900 = 36300теңге немесе
50 литр х 45 теңге 2250 теңге;
150 литр х (50литр х 45 теңге, 100
300 литр х (200 литр х 46 теңге,
100 литр х 45 теңге 4500 теңге;
100 литр х 45 теңге 4500 теңге;
100 литр х 45 теңге 4500 теңге;
Шығыс жиынтығы 36300 теңге
«ЛИФО» әдісі – материалдардың соңғы сатып
Цемент
Бастапқы қалдығы: 20 тонна х 3000 бағасы
Кіріс Шығыс
10 т. х 3100 теңге = 31000 теңге
2 т. х 3200 теңге =6400 теңге
10 т. х 3400 теңге =
12 тонна = 40600 теңге
(11 т. х 3400 тенге =37400 тенге
1 т. х 3200 теңге =
17 т. х 3400 теңге =
19 т. х 3400 теңге= 64600
Кіріс жиынтығы -159800 теңге
Соңғы қалдығы :
31 тоннаның құны 94200 теңге
(10 т. х 3100 теңге)
( 1 т. х 3200 теңге)
Бензин
Бастапқы қалдығы : 100 х 45
Кіріс Шығыс
300х 45 теңге= 13800 теңге 50х
150 х 47 теңге = 7050 теңге
500 х 45 теңге = 22500 теңге
300 х 45 теңге = 13500 теңге
100 х 45 теңге = 4500 теңге
100 х 45 = 4500 теңге
100 х 45 = 4500 теңге
200 х 47 теңге = 94500
Кіріс жиынтығы- 45700 теңге Шығыс жиынтығы- 36500
Соңғы қалдығы: ( 200 х 46 теңге
300 литрдің құны 13700 теңге (
Арнайы иденфикациялау (бірыңғай) әдісі. Бұл әдіс запастардың
Біздің мысалда 15 тоннасы х 3000 теңгемен
02.01. 02 күні келіп түскеннің 10 тоннасы х
20.01.02 күні келіп түскеннің 12 тоннасы х 3400
Шығыс жиыны
Цемент қалдығынан қалғаны:
Бастапқы қалдықтан
2 х 3200
20.10.02 келіп түскеннен 5 х 3400 (12-17)
19 х 3400
Ай соңынна қалғанцементтің құны
Бензин бойынша:
Қалдықтан қалған 50 л х 45 теңгеден босатылған
05.01.02 күні келіп түскеннен 150 х 46
20. 01.02 күні келіп түскеннен 300 х
20.01.02 күні келіп түскеннен 100 х 45
20.01.02 күні келіп түскеннен 100 х 45
05.01.02 күні келіп түскеннен
Шығыс жиыны
Бензиннің қалдығынан қалғаны:
Бастапқы қалдықтан 50 х 45
05.01.02 күні келіп түскеннен 50 х 46
29.01.02 күні келіп түскеннен 200 х 47
Ай соңына қалған бинзиннің құны
Енді біз запсты бағалаудың әр түрлі тәсілдерін салыстырып
Көрсеткіш Орташа өлшенген құндық әдісі «ФИФО» әдісі «ЛИФО»
(бірыңғай) әдісі
1
Цемент
Запастардың шығысы:
бірлік саны
құны, теңге
Запастардың ай соңына қалған қалдығы:
бірлік саны
құны, теңге
37
119596,95
31
100203,05
37
114400
31
105400
37
125600
31
94200
37
116800
31
103000
Бензин А-95
Запастардың шығысы:
бірлік саны
құны, теңге
Запастардың ай соңына қалған қалдығы:
бірлік саны
құны, теңге
800
36504
300
13696
800
36300
300
13900
800
36500
300
13700
800
36250
300
13 950
Жоғарыда келтірілген кестеден көріп отырғпнымыздай, ТМЗ бағалаудың дұрыс
Қорытынды
Курстық жұмысымды қорытындылай келе, кәсіпорын дегеніміз– бұл қоғамдық
Бұл анықтамадан көрініп тұрғандай, кәсіпорын әрекетінің мақсаты –
Кәсіпорынның негізгі мақсаты – пайда табу, бірақ барлық
Қорытындылай келе кәсіпорының қаржылық жағдайы өнім өткізуден келіп
Пайдаланылған әдебиеттер
1. «Экономика предприятия», В.Я. Горфинкель, В.А. Швандар
«Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдау» К.Ш. Дүйсенбаев, Э.Т.
«Кәсіпорын экономикасы» Алматы 2005
Ж.О. Ихданов, Ә.О. Орманбеков. «Экономиканы мемлекеттік реттеудің өзекті
«Бәсекелестік эконмика» Оразалы Сәбден, Алматы 2007
Нұрсұлтан Назарбаев . «Жаңа кезең- жаңа экономика» //Астана-
«Бухгалтерлік есеп» Родостовец.
Қ. К. Кеулімжаев, З. Н. Әжібаева, Н. А.
9. «Банктегі бухгалтерлік есеп» С. Т. Міржақыпова,
10. Қазақстан Республикасындағы еңбек туралы Заңы,
1
13
