Мемлекеттік метрологиялық қадағалауды ұйымдастыру курстық жұмыс
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1. МЕТРОЛОГИЯНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ. МЕТРОЛОГИЯЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 5
1.1Метрологияның даму тарихы. Қазақстан Республикасындағы метрологияның даму тарихы 5
1.2 Метрологияның ғылым мен өндірістегі рөлі 11
1.3 Метрологиялық қамтамасыз ету.Метрологиялық қамтамасыз етудің нормативтік негізі 13
1.4 Метрологиялық қамтамасыз етудің құқықтық негізі 17
2. МЕМЛЕКЕТТІК МЕТРОЛОГИЯЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУ 21
2.1. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесінің қазіргі жағдайы 21
2.2 Мемлекеттік метрологиялық бақылау мен қадағалаудың түрлері 26
2.3 Метрологиялық қадағалаудың формалары 27
ҚОРЫТЫНДЫ 30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 32
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 31 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ 3
1. МЕТРОЛОГИЯНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ. МЕТРОЛОГИЯЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ 5
1.1Метрологияның даму тарихы. Қазақстан Республикасындағы метрологияның даму тарихы 5
1.2 Метрологияның ғылым мен өндірістегі рөлі 11
1.3 Метрологиялық қамтамасыз ету.Метрологиялық қамтамасыз етудің нормативтік негізі 13
1.4 Метрологиялық қамтамасыз етудің құқықтық негізі 17
2. МЕМЛЕКЕТТІК МЕТРОЛОГИЯЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУ 21
2.1. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесінің қазіргі жағдайы
2.2 Мемлекеттік метрологиялық бақылау мен қадағалаудың түрлері 26
2.3 Метрологиялық қадағалаудың формалары 27
ҚОРЫТЫНДЫ 30
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ 32
КІРІСПЕ
Метрология – бұл өлшеулермен байланысты мәселелер шеңберін қамтитын ғылым.
Қоршаған ортада адамның өмірі үнемі ондағы жүріп жататын процестер
Өлшемдік ақпараттың құндылығы өлшемдердің нақтылығы мен біртұтастығына байланысты болады.
Өлшемдердің біртұтастығы олардың нәтижелерін өлшемдерді қашан, қай жерде, кім,
Физикалық шамаларды өлшеу метрология ғылымының зерттеу объектісі болып табылады.
Метрология - өлшемдер, олардың біртұтастылығы мен қажетті нақтылығын қамтамасыз
Практикалық қызметтің бірде-бір аясы өлшенетін шама және осы шаманы
Кез-келген талдауда, болжауда, жоспарлауда, бақылауда, реттеуде шикізаттың, дайын өнімнің
Талап етілтін дәлдікпен алынған, шынайы өлшеуіш ақпарат қабылданатын шешімдердің
Өлшеулердің біртұтас әдісі өзара тісіністікті, ақпаратпен алмасуды, өлшеу әдістері
Барлық өлшейтіндер (техникалық құралдарды қолдану арқылы өлшенетін шаманың мәнін
Өлшеу арқылы толық және шынайы мәліметтерді алу болмағанда, ғылыми
Көбінесе көптеген мәслелерді өлшеулердің әртүрлі жерлерде, әртүрлі уақытта, әртүрлі
Неғұрлым мәселе күрделі болған сайын, метрология соғұрлым үлкен маңызға
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты Қазақстан Республикасындағы метрологияның даму тарихын
1. МЕТРОЛОГИЯНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ. МЕТРОЛОГИЯЛЫҚ ҚАМТАМАСЫЗ ЕТУ
1.1.Метрологияның даму тарихы. Қазақстан Республикасындағы метрологияның даму тарихы
Метрология ғылым және тәжірибелік қызмет облысы ретінде орта ғасырларда
Өндіріс пен тауар алмасудың пайда болуымен өлшем бірліктеріне деген
Көне орыс тәжірибесінде өлшеудің негізгі жүйесі ретінде көне египеттік
Көне Ресейде ұзындықтың негізгі өлшем бірліктері пядь және шынтақ
1 Петр жүргізген қайта құрулар нәтижесінде, флотта және кеме
XVIII ғасырдың аяғында Еуропада өлшемдердің біртұтас халықаралық жүйесін құру
«Өлшемдердің және таразылардың халықаралық метрлік жүйесін енгізу туралы» Декрет
Ғылым мен техниканың дамуымен жаңа өлшемдер және жаңа өлшем
Фундаментальді және қолданбалы метрологияның дамуымен қатар заңнамалық метрологияның құрылуы
Заңнамалық метрология – бұл өлшемдердің біртұтастығын және өлшеу құралдарының
Метрологиялық ережелер мен заңнамалық метрологияның нормалары сәйкес халықаралық ұйымдардың
Қазақстандағы өлшеу техникасы мен өлшемнің даму тарихы Ресейдегі метрологияның
1929 жылы 1 қазанда Семипалатинсктін өлшем және таразы палатасының
Қазақстандағы өндіріс пен мәдени-эканомикалық өмірдің дамуы, салыстырып тексеру органдардың
1972 жылы Қапчағай қаласында радиоциондық қадағалау құрылғыларын салыстырып тексеру
1971 жылы Қазақ КСМ мен бүкіл КСРО республикасында өлшеу
Республикада 8 млн. астам өлшеу құралдарының эксплуатациясы болды. Осындай
1992 жылы Қазақстан Республикасы өзінің тәуелсіздігін алғаннан кейін, бұрынғы
Қазақстандағы өлшеу техникасы мен өлшемнің даму тарихы Ресейдегі метрологияның
1.2 Метрологияның ғылым мен өндірістегі рөлі
Метрология – бұл қажетті дәлдікті алу амалдары мен бірлікті
Теориялық метрология – метрология дамудың іргелі негізін, физикалық тұрақты
Заң шығарушы метрология – мемлекетте қолданылатын өлшеу лабараториялары, өлшеу
Қолданбалы метрология - әртүрлі саладағы теориялық және заң шығарушы
Қажетті нақты алынған өлшеу мәліметтері, дұрыс шешімді қабылдауды қамтамасыз
Н.И. Тюриннің «Метрологияға кіріспе» кітабында «өлшеу қандай болсын мұқияттықпен
Көп жағдайларда қиын мәселелерді, әр түрлі жердегі, әр түрлі
Метрологияны қамтамасыз етудегі үлкен мәнді, энергетикалық, материалдық және т.б.
Қазіргі таразы құралдарының қателігі мынандай: өлшеу процесінде өндірістің барлық
Оператор алынған өлшеу нәтижелерінде күмәні болмауы керек. Ол үшін
1.3. Метрологиялық қамтамасыз ету.Метрологиялық қамтамасыз етудің нормативтік
Метрология метрологиялық қамтамасыз етудің ғылыми негізі болып табылады.
Метрологиялық қамтамасыз ету – бұл өлшеудің талап етілетін дәлдігі
Метрологиялық қамтамасыз етудің ұйымдастырушылық негізі мемлекеттік метрологиялық қызметтен және
Метрологиялық қамтамасыз етудің техникалық негізі болып табылатын жүйелер:
-физикалық шамалар бірліктерінің мемлекеттік эталондары;
-эталондардан физикалық шамалар бірліктерінің көлемдерін үлгілі СИ көмегімен және
-өлшемдердің жұмыс құралдарының өндірісі мен айналымға шығару үшін дайындаулар
-өлшеу құралдарының міндетті мемлекеттік сынақтары мен метрологиялық аттестациясы;
-өлшеу құралдарының міндетті мемлекеттік және ведомствалық тексерілуі;
-заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандарттық үлгілері;
-физикалық константтар және заттар мен материалдардың қасиеттері туралы стандартты
Метрологиялық қамтамасыз етудің нормативті-құқықтық негізі – «Өлшемдердің біртұтастығын қамтамасыз
Метрологиялық қамтамасыз етудің негізгі мақсаттары болып табылады:
-өнімнің сапасын, өндірісті басқару тиімділігін және өндіріс процестерін қолдану
-бөлшектерді, байланыс түйіндерінің және агрегаттардың өзара алмастырушылығын қамтамасыз ету,
-ғылыми-зерттеушілік және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстардың, тәжірибелер мен сынақтардың тиімділігін арттыру;
-есепке алудың шынайылығын қамтамасыз ету және материалдық құндылықтарды және
-транспортты жүргізуді автоматизациялау деңгейін және оның қозғалысының қауіпсіздігін жоғарлату;
-байланыстың жоғары сапасын және сенімділігін қамтамасыз ету;
-тұтынушыны қорғау [2,13б.].
Өндірістің қазіргі даму сатысында метрологиялық қамтамасыз ету, негізінен, дайындау
Қазақстан Республикасында Мемлекеттік метрологиялық қызмет Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандартпен
Өндірістің, экономиканың дамуы стандартизация, метрология, сертификация облыстарындағы біртұтас ғылыми-техникалық
Барлық өлшемдердің, яғни экономиканың дамуының деңгейі физикалық шамалар бірліктерінің
Сондықтан қабылданған мемлекеттік бағдарламалармен дәл өлшемдерді, жинақталған ғылыми-техникалық потенциалды
Қазақстан Республикасының Мемлекеттік стандартының алдында келесі міндеттер тұр: өлшемлердің
Осы міндеттер тұрғысынан метрологиялық қамтамасыз ету өлшемдердің талап етілетін
-өлшеулер, сынақтар, бақылау кезінде бағалауға жататын материалдар, бұйымдар, процестер
-өлшеулер, сынақтар және бақылаулар нәтижелерінің дәлдігінің (шынайылығының) көрсеткіштерінің, осы
-алдыңғы екі есепті шешудің нәтижелерінің дұрыстығын бақылау мақсатында жобалық,
-өлшеу, сынақ және бақылау құралдарын жоспарлау,сынақтар мен бақылау МИ
-өлшеу, сынақ және бақылау процестерін сәйкес техникалық құралдармен қамтамасыз
-техникалық құралдарды метрологиялық қолдануға жарамды жағдайда ұстап тұру;
-өлшеу, сынақ және бақылау процестерін орындау, олардың нәтижелерін өңдеу
-өлшеу, сынақ және бақылау нәтижелерін алу мен қолдануға байланысты
Метрологиялық қамтамасыз ету бойынша көрсетілген шаралар кешенін өлшеу ақпараттарын
Метрологиялық қамтамасыз етудің нормативтік негізі.
Өлшемдердің бірлігін қамтамасыз етуші Мемлекеттік Стандарт жүйесі (ӨМС) –
Өлшеу техникасының дамуы, өлшеу құралдарының да, және оларды қолдану
Метрологиялық қамтамасыз етудің маңызды міндеттерінің бірі өлшемдердің бірлігіне қол
Бұл метрологиялық қамтамасыз етудің нормативтік негізін құрайтын стандарттар мен
Өлшемдердің бірлігін қамтамасыз етуші Мемлекеттік Стандарт жүйесі мынандай міндеттерді
Өлшемдердің бірлігін қамтамасыз етуші Мемлекеттік жүйесінің нормативті базасы КСРО
Өлшемдер аясындағы негізгі базалық стандарт ГОСТ 8.417-81 «ГСИ. Физикалық
Бірліктерді көрсету эталондар арқылы жүзеге асырылады.
Базалық стандарт болып эталондардың міндеттері мен біліктілігін, жалпы ережелерін
Басқа стандарттардың бірқатарымен эталондардың жасалу тәртібі, олардағы қателіктерді сипаттау
Бірліктердің өлшемдерін эталондардан өлшем құралдарына бару алты базалық стандарттармен
Базалық стандарт ГОСТ 8.061-80 «ГСИ. Байқау сызбанұсқалары. Мазмұны мен
Базалық стандарттар тобымен өлшем құралдарының метрологиялық сипаттарын нормалау тәртібі
Өлшемдердің нәтижелерін орындау мен рәсімдеу ережелері СТ ҚР
Нарықтық экономикаға өту жағдайында Қазақстан Республикасында өлшемдердің бірлігін қамтамасыз
Сәйкестендіру Қазақстанның метрологиялық қызметінің әлемдік қоғамдастыққа кіруіне қажетті шарттарды
2000 жылы Қазақстан Республикасының «Өлшемдердің бірлігін қамтамасыз ету туралы»
1.4. Метрологиялық қамтамасыз етудің құқықтық негізі
Еліміздегі эканомикалық саясатты жүргізу кезіндегі прогресстің маңызды алғышарттары әлемдік
Жоғарыда айтылып кеткен мәселелерді жүзеге асыру үшін ҚР-да 1993
-өлшеу құралдарының мемлекеттік сынаулар мен типтерін бекітеді;
-өлшеу құралдарының мемлекеттік метрологиялық аттестациялауын;
-өлшеу құралдарын мемлекеттік салыстырып тексеру;
-өлшеу құралдарын прокаттау, сату, жөндеу, салыстырып тексеру, жасау бойынша
-бөліп орау және сату кезінде түрлі қораптағы бөліп оралған
-метрологиялық нормалар мен ережелерін сақтауын, өлшеуді орындау әдістемелерін,өлшеу құралдарын
Халықаралық таразы және өлшем бюросы мен Халықаралық заң шығарушы
басшылығымен, ТМД-ң Парламентаралық қатысушы-мемлекеттік ассамблеясы, 1992 жылы 13 сәуірден
2000 жылы 7 маусымда Қақастан Республикасының президенті Н.Ә. Назарбаевтің
ҚР-ң «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы» заңы 7 тараудан,
І тарау.Жалпы ережелер.
1 Бап.Осы заңда пайдаланылатын негізгі ұғымдар.
2 Бап.Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңдар
3 Бап.Осы заңның қолданылу аясы
4 Бап.Өлшем бірлігін қамтамасыз ету мақсаттары.
5 Бап.Өлшем бірлігін қамтамасыз етуді мемлекеттік басқару.
ІІ тарау.Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесі.
6 Бап.Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүелердің құрлымы.
7 Бап.Өлшем бірлігін қаматмасыз етудің мемлекеттік жүесінің объектілері.
8 Бап.Өлшем бірлігін қаматамасыз ету жөніндегі нормативтік құжаттар.
9 Бап.Шама бірліктері.
10 Бап.Шама бірліктерінің мемлекеттік эталондары.
11 Бап.Өлшем құралдары.
12 Бап.Өлшемдерді орындау әдістемелері.
ІІІ тарау.Метрологиялық қызмет.
13 Бап.Метрологиялық қызметтін құрлымы.
14 Бап.Мемлекеттік метрологиялық қызмет.
15 Бап.Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік қызметтері.
16 Бап.Мемлекеттік басқару органдарының, жеке және заңды тұлғалардың метрологиялық
ІV тарау. Өлшем құралдарының түрін бекіту, оларды өндіру, жөндеу,
17 Бап.Өлшем құралдарының түрін бекіту және оларды метрологиялық аттестациялау.
18 Бап.Өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласында лицензиялау және аккредиттеу.
19 Бап.Өлшем құралдарын салыстырып тексеру.
20 Бап.Өлшем құралдарын калибрлеу.
Vтарау.Мемлекеттік метрологиялық қадағалау.
21 Бап.Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың мақсаты.
22 Бап.Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың объектілері.
23 Бап.Мемлекеттік метрологиялық қадағалаудың аясы.
24 Бап.Мемлекеттік метрологиялық қадағалау түрлері.
25 Бап.Өлшем құралдарын шығарылуын, жай-күйін және қолдануын, өлшемдерді орындау
26 Бап.Сауда опперацияларын жасау кезінде иеліктен шығарылатын тауарлардың санын
27 Бап.Кез-келген түрдегі бума тауарларды ашу, сату және импорттан
28 Бап.Мемлекеттік метрологиялық қадағалауды жүзеге асыратын лауазымды адамдардың құқықтары.
VІ тарау.Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңдарды бұзғаны үшін
29 Бап.Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы заңдарын
30 Бап.Осы заң нормалардың бұзылуына қатысты дауларды шешу.
VІІ тарау.Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстарды қаржыландыру.
31 Бап.Өлшем бірлігін қамтамасыз ету және мемлекеттік метрологиялық қадағалау
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету бойынша заң шығару Қақақстан Республикасының
2. МЕМЛЕКЕТТІК МЕТРОЛОГИЯЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУ
2.1. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету мемлекеттік жүйесінің қазіргі жағдайы
Өлшем бірлігі – бұл берілген ықтималдықтың бекітілген шекарасында орналасқан
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің негізгі мақсаты – Қазақстан Республикасының
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің басқа мақсаттары:
-қызмет пен процесстердің, мемлекеттік және импорттық өнім сапасының қауіпсіздігі;
-ғылыми жұмыстар мен іргелі зерттеулер кезіндегі өлшемдердің дұрыстығы
-материалды және энергетикалық ресурстар есебінің дұрыстығы;
-қоршаған ортаны қорғау, қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ету, адамдардың еңбек
ӨБҚ – заттардың құрамы мен қасиеттері, табиғи құбылыстардың қасиеттері,
Өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі әрекеттер және мемлекеттік басқару
-біріншіден, өлшеу адам әрекетімен жасалған жаппай өнім болып табылады,
-екіншіден, өлшем адам әрекетінің ең негізгісі болып табылады, және
-үшіншіден, халықаралық ынтымақтастықтың дамуы (сату, ғарышты танып білу жөнінде
Өлшеу мәліметтерінің дұрыстығы мен нақтылығын жоғарлату мәселесін метрология шешуі
Осының нәтижесінде өлшеу мәліметінің анықтау, қамтамасыз ету бірдейлігі мен
Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесін еңгізер алдында ҚР
ҚР МӨЖ-сі өлшем бірлігін қамтамасыз ету негізінде субъект, нормалар,
ҚР МӨЖ-ң негізгі мақсаты - өлшем бірлігін қамтамасыз етудегі
ҚР МӨЖ-ң негізгі міндеттеріне мыналар жатады:
-өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөнінде оптималды басқару принціптер мен
-шама бірліктер эталонды базасын құру мен жетілдіру;
-метрология саласындағы негізгі терминдер мен анықтамаларды бекіту;
-өлшем бірлігін қамтамасыз етудің нормативтік базасын құру мен жетілдіру;
-метрология саласындағы ережелер, талаптар мен нормалармен бірге,халықаралық,мемлекетаралық, аймақтық және
-өлшеу саласындағы информациялық қамтамасыз етілу.
ҚР МӨЖ-ң негізгі ұстанымдары:
-ҚР-ң териториясында қолдануға рұқсат етілген заңды шама бірліктеріндегі өлшеу
-берілген ықтималдықпен орнатылған шекараларында орналасқан, қателігі бар өлшемді жүзеге
-өлшеу құралдарының шама бірлік эталондарынан өлшем бірлік мөлшеріне берілуі;
-заңды және нормативті құжаттарға сәйкес өлшем бірліктерін қамтамасыз ету
ҚР МӨЖ объектілері мыналар:
-шама бірліктері;
-шама бірлік эталондары;
-өлшеу құралдары (ӨҚ);
-өлшеу нәтижелері мен әдістерінің және өлшеу құралдарына талап қою;
-өлшемді орындау әдістемесі (ӨОӘ);
-нормативтік құжаттар (НҚ).
Бұнда өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесінің ерекшеліктеріне тоқталу
Қазақстан Республикасында қолдануға рұқсат етілген шама бірлікті анықтау үшін
Қазақстан Республикасының өлшем бірлігін қамтамасыз етудің Мемстандарты:
-ҚР-ң метрологиялық қызметінің жұмыс координациясын жүзеге асырады;
-метрология саласындағы іргелі зерттеулер жүргізуді ұйымдастырады;
-өлшем бірлігін қамтамасыз ету жөніндегі нормативтік құжаттарды бекіту мен
-өлшеу құралдарын жөндеу, қолдану және жасау тәртібін анықтайды;
- өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүесінің реестірін жүргізеді;
-метрология жөніндегі халықаралық және аймақтық ұжымдарда Қазақстан Республикасының өкілі
-өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы кадрлерді дайындау мен қайта
Қазақстан Республикасы метрологиясының техникалық негізін мыналар құрайды:
-Қазақстан Республикасының метрологиялық қызметімен қолданылатын шама бірліктерінің мемлекеттік эталондар
-өлшеу құралдары, соның ішінде мемлекет териториясында қолданылатын заттар мен
-заттар мен материалдардың қасиеті мен физикалық константалар жөнінде стандартты
ҚР МӨЖ-ң нормативтік негізі мыналарды регламенттейді:
-шама бірліктері;
-мемлекеттін салыстырып тексеру сызбалары мен мемлекетін шама эталондары;
-өлшеу құралдарын калибрлеу мен тексерудің әдістері мен құралдары;
-өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларының нөмірленген номенклатурасы;
-өлшеу дәлдігінің нормалары;
-өлшеу дәлдігінің көрсеткіші мен өлшеу нәтижелерін көрсету формаларының әдістері;
-өлшеуді орындау әдістемесі;
-заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілеріне қойылатын
-жобалау, құрлымдық және техналогиялық құжаттарды, нормативтік құжаттардың метрологиялық сараптауын,
-метрология саласындағы терминдер мен анықтамалар.
ҚР МӨЖ номативтік құжаттары мыналарға бөлінеді:
-номалар мен ережелерді және жалпы талаптарды орнататын, негізін қалаушысы;
-өлшемнің қандай да бір түріне нормалар мен ережелерді және
ҚР МӨЖ-дегі өлшем бірлігін қамтамасыз ету үшін келесі жұмыстар
-ҚР МӨЖ-ң нормативті құжаттарды жасау мен жетілдіру;
-Қазақстан Республикасының шама бірліктерінің мемлекеттік эталондарын жасау, қолдану,
-шама бірліктері, мемлекеттік эталоннан өлшеу құралдарына шама бірліктерінің өлшемінің
Өлшеу құралдарының бірдейлігін қамтамасыз ету келесі жолдармен жүргізіледі:
-бекітілген типке сәйкестігі мен типтің бекіту мақсатымен өлшеу құралдарын
-өлшеу құралдарының метрологиялық аттестациялауы;
-өлшеу құралдарын калибрлеу мен салыстырып тексеру;
-өлшеуді орындау әдістемесінің метрологиялық аттестациясы;
-өлшем бірлігін қамтамасыз ету бойынша әрекеттерді лицензиялау;
-мемлекеттік метралогиялық бақылау мен метрологиялық қадағалау;
-МӨЖ-ң эксперт-аудиторларын дайындау мен атестациялау;
-өлшем бірлігін қамтамасыз ету саласындағы мамандылығын жетілдіру;
-ақпараттық қамтамасыздандыру;
-Қазақстан Республикасымен жасалған халықаралық келісім шарт негізінде, шет елдерінде
-метрология бойынша халықаралық және аймақтық ұжымдардың жұмыстарына қатысу.
2.2 Мемлекеттік метрологиялық бақылау мен қадағалаудың түрлері
Мемлекеттік метрологиялық бақылау келесілерден тұрады:
1)өлшем құралдарын мемлекеттік сынақтан өткізу және олардың
типтерін бекіту;
2)өлшем құралдарының тексерісін және метрологиялық аттестациясын жүргізу;
3)өлшем құралдарының мемлекеттік сынақтардан, тексерістен, метрологиялық аттестация мен калибровкадан
4)өлшем құралдарын дайындау, жөндеу, сату немесе уақытша қолданысқа беру
Мемлекеттік метрологиялық қадағалау келесілерден тұрады:
1)өлшем құралдарын шығарылуы, жағдайы және қолданылуына, өлшеулерді жүргізу әдістерін
2)сауда операцияларын жүзеге асырудағы шеттелетін тауарлар санын қадағалау;
3)кез-келген орамадағы буып-түйілген тауарларды өлшеп орау, сату және импортқа
Қазақстан Республикасының «Өлшеулердің бірлігін қамтамасыз ету туралы» Заңында метрологиялық
Алдын алу шаралары – бұл әкімшілік айыппұлдың түрі, оларды
Айыппұл түріндегі әкімшілік жауапқа тарту стандарттау туралы заңнаманы, сертификаттау
-сертификациялық сынақтарды аккредитациясыз жүргізу;
-мемлекеттік сынақтардан, метрологиялық аттестациядан, тексеруден өтпеген өлшем құралдарының және
-өлшем құралдарын лицензиясыз дайындау, тексеру, жөндеу, сату және уақытша
-өлшеулерді орындаудың мемлекеттік метрологиялық қадағалауына жататын және метрологиялық аттестациядан
-өлшем құралдарын қолдану ережелерін бұзу;
-стандарт талаптарын және сертификаттау мен метрологияның ережелерінің сақталуын мемлекеттік
Әкімшілік жауапкершілікке келесі тұлғалар тартылуы мүмкін:
-меншік формасына қарамастын, шаруашылық субъектілердің басшылары;
-өнімді еркін шығару құқығы бар өндірістік және құрылымдық бірліктердің
-кодексте бекітілген құқық бұзушылықтардың орын алуына кінәлі бас инженерлер,
Тәртіп бұзушы айыппұлды үкім шығарылған күннен бастап 15 күннен
2.3 Метрологиялық қадағалаудың формалары
Мемлекетте өлшемдер бірлігін қамтамасыз ету үшін енгізілетін нормалар, ережелер
Саудадағы мемлекеттік метрологиялық қадағалау өлшеу құралдарының, кәсіпорынның метрологиялық қызметінің,
Тексерулер таңдамалы сипатта Мемлекеттік стандарттарды мемлекеттік қадағалау органдарының жоспарларымен
Тексерістерге кәсіпорынның ведомстволық метрологиялық қызметінің жұмысшылары тартылуы мүмкін. Тексеріс
Көтерме және бөлшек сауда кәсіпорындарын тексеру келесілерді анықтайды: тамақ
Егер тексеру кезінде тауарларды қабылдау, сақтау және босату шарттарын
Тамақ өнімдерін шығаратын өнірістік, дайындаушы кәсіпорындарды, цехтарды тексеру кезінде
Егер тексеріс кезінде тексеріліп жатқан тамақ өнімдерінің партиясының сапасы
Метрологиялық ережелерді бұзу жағдайларында мемлекеттік қадағалау органдары кәсіпорынға және
Егер метрологиялық ережелерді бұзушылық тексеріліп жатқан кәсіпорынның лауазымды тұлғаларының
Ал осы тұлғаларды әкімшілік жауапкершілікке тартуға негіз болатын тәртіп
ҚОРЫТЫНДЫ
Қызметтердің барлық түрлерін өлшеулерсіз елестетуге болмайды. Өнеркәсіптің көптеген салаларында
Материалдық, энергетикалық және басқа да ресурстарды үнемдеу мәселелерін шешуде
Жаңашыл жалпы өлшеуіш құралдардың кемшіліктері (қателесуі) өлшеу процесінде өндірістің
Мұнай, газ және бензиннің үлкен көлемі ескерілмей қалуда. Электр
Егер есептеудің дәлділігін екі есе жоғарлататын болсақ, онда материалдар
Өлшеулердің біртұтастығын қамтамасыз ету бойынша ережелерді бұзу, метрологиялық қызметердің
Өнім өндірісінде дайын өнімнің сапасын бағалау кезіндегі өлшеулердің жағдайына
Жаңа бұйымды жасау мен әр технологиялық процесті дайындаудың алдында,
Метрологияның медицинада ролі өте маңызды. Үлкен көлемде медициналық өлшеу
Биологиялық объектінің өлшемдерін өлшегенде алынған нәтижелері бойынша жеке мүшелердің,
Терапия кезінде биологиялық юбъектіге жасанды әсер етіледі, оның параметрлері
Тазалықта сақтауда (гигиенада) қоршаған ортаның (судың, ауаның және т.б.)
Оператор өлшеулерден алынып отыратын нәтижелердің шынайылығына сенімді болуы керек.
Өлшеулер кезінде қолданылатын әдістемелер метрологиялық аттестациядан және тіркеуден өтуі
Қызметтің барлық бағыттырындағы объектілерінде метрологиялық заңнаманың ережелерін, метрологияның теориялық
Өлшеулер әр өнеркәсіптік бұйымның жоспарлау, дайындау, сынау және
өлшеу техникасының (өлшеу және өлшеу техникасының құралдарының) даму деңгейіне
Біздің көзқарасымыз бойынша, метрологияның дамуы және мемлекеттік метрологиялық қадағалауды
Қазақстан Республикасы БСҰ-на кіру жоспарларымен байланысты метрология мен мемлекеттік
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Стандартизация, метрология, сертификация және сапа менеджментінің негіздері. Оқу құралы.
Есенбаева Г. А., Какенов К. С. Измерительное оборудование метрология
Нысанбаева С.Н. және т.б. Сапаны басқару: Оқу құралы. –
«Сертификация туралы» ҚР заңы.
«Техникалық реттеу туралы» ҚР заңы, Алматы, 2005ж.
Асташенков А.И., Машков Х.О. «Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы»
Исаев Л.К., Малинский В.Д. Метрология және стандартизация. – М.:
1
4
