Маңыздылық пен тәуекелділіктің байланасы курстық жұмыс
Мазмұны
Кіріспе 3
Маңыздылық тұжырымдамасы
Маңыздылықтың экономикалық мәні 5
Маңыздылықтың деңгейін бағалау 10
Маңыздылық пен тәуекелділіктің байланасы
Аудиторлық тәуекел түсінігі 14
Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау 19
Қорытынды 25
Пайдаланған әдебиеттер 26
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 25 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Мазмұны
Кіріспе
Маңыздылық тұжырымдамасы
Маңыздылықтың экономикалық мәні
Маңыздылықтың деңгейін бағалау
Маңыздылық пен тәуекелділіктің байланасы
Аудиторлық тәуекел түсінігі
Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Маңыздылық - қаржылық есептілік аудиттің мақсаты аудиторға Қаржылық есеп
Не елеулі екенін бағалау кәсіби ойлау нысаны болып табылады.
Аудиторға салыстырмалы түрде кішігірім сомадағы ауытқулар мүмкіншілігін қарастыру керек,
Аудитор маңыздылықты жалпы қаржылық есеп беру деңгейінде де, есеп
Аудитор маңыздылықты мына жағдайларда қарастырады.
а) аудиторлық шаралардың сипатын, мерзімі мен көлемін анықтауда;
б) ауытқулар ықпалын бағалағанда.
Ауытқулар ықпалын бағалау Қаржылық есептілікті дұрыс ұсынуды бағалау кезінде,
Түзетілмеген ауытқулар жиынтығына мыналар кіреді:
а) аудитор анықтаған нақты ауытқулар, оның ішінде өткен кезеңдердегі
б) аудитор нақты анықтай алмайтын басқа
Аудитор түзетілмеген ауытқулар жиынтығының маңызды болуы қарастыруы
Егер аудитор ауытқулар маңызды деп тапса, онда ол аудиторлық
Егер субъект басшылығы қаржылық есептілікке түзетулер енгізуден бас тартса,
Егер аудитор анықталған түзетілмеген қателер жиынтығы маңыздылық деңгейіне жақындаса,
Егер аудитор қателер себебінен туындаған маңызды бұрмалауларды анықтаса, ол
Маңыздылық тұжырымдамасы
Маңыздылықтың экономикалық мәні
320 «Аудиттегі маңыздылық» Халықаралық стандартта: «Ақпарат оны жіберіп алу
Аудиторға қаржылық есеп беру бұрмалануын тудыратын фактілерден ауытқудан басқа
бухгалтерлік есеп стандартының дұрыс қолданылмауы;
қажетті ақпаратты өткізіп алу.
Қаржылық есеп беруді тексеру кезінде оған аудиттағы маңыздылықтың сапалық
Маңыздылық деңгейі – бұл қаржының есеп беру нақтылығына елеулі
Концептуалды негіздің қаржылық есеп беруді дайындау және ұсыну «БЕУ
Сондықтан аудиторларға есеп беруді ықтимал пайдаланушылар және бұл есеп
«Маңыздылық туралы пікір – аудитор қабылдайтын маңызды шешімдерінің бірі.
Жұмыс барысында аудитор жекелеген елеусіз бұрмалаулардың жиынтығын да қаржылық
Маңыздылық туралы алдын ала пікір білдіруге әсер етуші
кәсіпорын көлемі;
базалық көрсеткіштері;
аудиторлық фирма клиентурасы құрылымының өзгеруі;
бухгалтерлік есеп, аудит пен салық салу саласындағы заң талаптарынынң
Маңыздылық деңгейін анықтау кезінде екі шама пайдаланылады: қатенің
абсолютті шамасы мен қатенің салыстырмалы шамасы.
Абсолютті шама – бұл көлеміне, мысалы 500 теңге немесе
Салыстырмалы шама қабылданған базалық шама сәйкес пайыздық қатынаста анықталады.
Әр аудиторлық фирмаға маңыздылық деңгейін анықтау жолдарын дайындау үшін
Маңыздылық деңгейін анықтау кезінде аудиторға екі факторды ескеру қажет:
қаржылық есеп беруді құру жағдайы;
пайдаланушылар үшін қаржылық мақсаты, яғни бір клиент маңыздылығы басқа
Маңыздылықты анықтау кезінде аудитор клиентпен есептеу деңгейін немесе тәртібін
шоттар сальдосы деңгейінде;
қаржылық есептеме деңгейінде.
Шот сальдосы деңгейіндегі маңыздылық елеулі түрде бұрмаланған деп есептеуге
Шот сальдосы деңгейіндегімаңыздылыққа қатысты қорытынды қабылдау кезінде аудиторға онымен
Қаржылық есеп беру деңгейіндегі маңыздылық жөніндегі аудитордың алдын ала
- шотта болатын бұрмалаудың шындыққа жақын болуы;
- осы шотты тексерумен байланысты мүмкін болатын шығындар;
Мысалы, кәсіпорын мүлігіне тексеру жүргізе отырып, аудитор ақша қаражаттары,
Клиентпен жүргізілген алдыңғы жұмыс тәжірибесіне сүйене отырып аудитор ақша
Бірінші әдісте маңыздылық болжанған ақшалай бұрмалаулар немесе аудит шығындарын
Маңыздылықты алдын ала бағалауды бөлуді аудитті орындау кезінде қарастыруға
240 «Алаяқтың және қателер ХС-нда аудитор жалпы қаржылық есеп
- Алаяқтық – басшылық құрамының бір немесе бірнеше адамдары,
- Есепке алу жазбаларындағы алдаушылық – есеп пен есеп
- Шаруашылық операциялар нәтижелерін жою – мазмұны мен сомасы
- Ерекше операциялар – бір реттік мәмілелер мен ерекше
- Қате-есеп жазулары мен топтауларындағы арифметикалық немесе логикалық қателіктер,
Қателердің негізгі түрлеріне жатады:
- Кездейсоқ қателер. Қаржы – шаруашылық қызметтің қандай да
- Салық заңы мәселелерінің білмеуіне байланысты қателер. Мұндай қателерге
Бухгалтерлік есеп пен ішкі бақылаудың балама жүйелердің тұрақты әрекет
Аудитор алаяқтық пен қателер фактілерін болдырмауға жауапты болмайды. Аудиттің
Маңыздылықтың деңгейін бағалау
Аудиттің халықаралық тәжірибесінде аудиторлық органдар маңыздылық деңгейін анықтайтын әдестемені
Маңыздылық деңгейі орнатылған базалық көрсетікштер үлесі ретінде есептелуі мүмкін.
Базалық көрсеткіштер белгілі бір уақыт бойында тұрақты және аз
Қазір аудиттің қазақстандық практикасында маңыздылық деңгейін анықтау әдістемесі жоқ.
Фирмалар бойынша маңыздылық деңгейінің шектері, %
(Адамс 72-б)
Маңыздылық анықтау базасы А фирмасы В фирмасы С фирмасы
1 Жалпы айналым 0,5 – 1 2 – 4
2 Салық салынғанға дейінгі пайда 5 – 10 5
3 Активтердің жалпы сомасы 1 – 2 5 -
Кестеден көрініп тұрғандай фирма арасында маңыздылық деңгейінде қатысты қатал
АҚШ-та БРС шығарған жоспарланған маңыздылықты анықтау кезінде бағдар және
Ресейде «Маңыздылық және аудиторлық тәуекел» ережесі қабылданған. Оған сай
Ереже базалық көрсеткіштер жүйесімен маңыздылықтың бірегей деңгейін есептеу тәртібін
баланстық пайданың 5%
сатудың жалпы көлемінің 2%-ы;
баланс валютасының 2%-ы;
меншік капиталының 10%-ы;
ұйымның жалпы шығынының 2%-ы
Аудиторлық ұйым базалық көрсеткіштер жүйесін және оларға қолданылатын коэффициенттер
Ірі қазақстандық аудиторлық фирма маңыздылық деңгейін анықтаудың фирмаішілік стандартына
Аудит жүргізіліп отырған субъектінің елулілігі туралы алдын ала пікірге
Көрсеткіштер Маңыздылық туралы алдын ала пікір
минимум максимум
% теңге % теңге
Салық салынғанға дейінгі табыс 3 10000 5 15000
Айналым қаражаттары 2 100000 5 250000
Ағымдық міндеттемелер 1 40000 3 120000
Салық салынғанға дейінгі табыс бойынша жиынтық қателік 10000 теңгеге
ішкі бақылаудың тиімді жүйесінің болмауы;
елде әрекет етуші ноомативті ктілердің бұзылуы.
Ішкі бақылаудың тиімді жүйесінің болмай белгілері: лауазымды адамдардың адал
Қызметтің қандай да бір түрлерінің лицензиясыз іскеасырылуына ірі айып
Маңыздылық туралы пікір аудиторлық тексеруді жоспарлау мен оның нәтижелерін
Маңыздылық туралы алдын ала пікір құрғаннан кейін аудиторға жалпы
Төмендегі кестеде жіберілген қателердің мысалы берілген.
Рұқсат етілген қателер және аудит жүргізуші субъектінің қателігін бағалау,
Шот Жіберілген қате Қателікті бағалау
Кассадағы қолма қол ақша 2000 1000
Дебиторлық борыш 2000 15000
Босалқы қорлар 50000 624000
Маңыздылық туралы алдын ала пікір 22000
Жиынтық қателікті бағалау
78400
Кестеден көрініп тұрғандай әр шот бойынша мәліметтер түріндегі есептелген
Ұсынылған мысалдарға элементтерді таңдау кезіндегі аспекті назардан тыс қалатын
Маңыздылық пен тәуекелділіктің байланасы
Аудиторлық тәуекел түсінігі
Аудиторлық тәуекел – аудитор байқамаған қателер мен олқылықтар болу
Аудиторлық ұйымдар өз қызметтерінде қауіптерді бағалаған кезде жоғарыда аталған
Аудиторлық тәуекел сапалық шкала бойынша немесе сандық шкала бойынша
Тексерілетін ұйым шағын болса және аудиторға жақсы таныс болатын
Жоғарыда аталған аудиторлық тәуекелге әсер ететін факторлар жиынтығы
Тәжірибеде аудиторлық тәуекелді бағалаудың сапалық шкаласы кеңінен қолданылады: жоғары,
Аудиторлық тәуекелдің мәні сол, аудитор өз
Іс жүзінде аталған факторларды үш компонентке бөлуге
А) Ажырамас тәуекелі ( IR бөлінбейтін қауіп
В) Бақылау құралының тәуекелі (
С) Таба алмау тәуекелі ( DR
Аудитте аудиторлық тәуекелдің мынадай түрлері болады
Аудитордың кәсіби қабілеттілік тәуекелі - ол
Клиент үмітін ақтамау тәуекелі – жасалған тұжырыммен клиенттің
Аудиторлық тәуекел – бұл аудиторлық қорытындының мынадай
А) Бухгалтерлік есептілікте елеулі қателіктердің болу тәуекелі;
B) Бухгалтерлік есептіліктегі қаталіктердің қайсыбірі тексеру барысында
Ажырамас тәуекелі - бухгалтерлік шотта, баланс
Аудитор тексерілетін экономикалық субъектінің ішкі
Аудитор баланс пен есептелікке қатысты
А) экономикалық субъект әрекет жасайтын сала қызметін
В) осы экономикалық субъекті жүзеге асыратын қызметтің
С) экономикалық субъектінің басшылықты жүзеге
D) есепті жүргізуге және есептілікті әзірлеуге жауапты
Е) бухгалтерлік есептіліктің белгілі бір көрсеткіштеріне
Бақылау тәуекелі деп – кәсіпорында бар және
Кез келген экономикалық субъектіде ұйымдастрылған
Аудитор аудит жүргізу барысында экономикалық
ішкі бақылау жүйесімен жалпы танысып шығу;
ішкі бақылау жүйесінің сенімділігіне бастапқы баға
ішкі бақылау жүйесінің сенімділігіне берілген бағаның дұрыстығын растау
Бақылау құралдарының қаупін бағалау үшін тестілеу
Кәсіпорында көзделген бухгалтерлік есеп және ішкі
Бақылау құралдарына бүкіл есепті кезеңінің
Бақылау құралдарын тестілеу бақылау құралдарының тәуекелі
Бақылау құралдарының тәуекелін бағалау нәтижелерін
Таба алмау тәуекелі деп – аудитор тексеру
Ішкі шаруашылық қауіпін және бақылау құралдарының қауіпін
Таба алмау қауіпі және ішкі
А) ішкі шаруашылық қауіпі мен бақылау құралдары
В) ішкі шарушылық мен бақылау құралдары қаупінің төменгі мәні
Аудиторлық тәуекелді бағалаудың екі әдісі бар:
А)бағалау;
В) сандық.
Бағалау әдісі бізде кеңінен пайдаланылады , аудитор
Ap = Pч FPk FPh
АР = аудиторлық тәуекел
Рч – таза тәуекел
Рк – бақылау тәуекелі
Рн - таба алмау тәуекелі
Кесте 1. Аудитордың мүмкін болатын аудиторлық тәуекелді таңдауы бойынша
Шарты Аудитор әрекеті
Егер ажарамас тәуекел мен бақылау тәуекелі (немесе олардың бірі)
Егер ажырамас тәуекелдігімен баөылау тәуекелі ( немесе екеуінің біреуі)
Кесте 2.Таба алмау тәуекелінің мүмкін болатын деңгейін анықтау
Бақылау тәуекелін аудиторлық бағалау.
Жоғары Орташа Төмен
Ажырамас тәуекелін аудтиторлық бағалау. Жоғары Ең төменгі Төменірек Орташа
Орташа Төменірек Орташа Жоғарырақ
Төмен Орташа Жоғарырақ Өте жоғары
Аудитор болашақта болатын аудиттің жоспарын жасау барысында шаруашылық ішіндегі
Осы мақсаттағы аудиторлық тәуекелдік үлгілерінің формуласы былайша өрнкетеледі:
DR=DAR/IR*CR
Аудиторлық тәуекел мен маңыздылыққа бағалау
Маңыздылық аудиттің негізгі ұғымдарының бірі болып табылады. Халықаралық аудиторлық
Аудиторлық маңыздылық тұжырымдамасын келесілерге негіз ретінде пайдаланады:
Ерекше назар аударуын талап ететін маңызды типтік емес және
Жиналған аудиторлық дәлелдерді бағалауға негіз ретінде
Аудиторлық есептің типі туралы шешімдер қабылдау үшін негіз ретінде
Маңыздылық абсалюттік сондай ақ салыстырмалы шама ретінде анықталады. Маңыздылық
Сандық ;
Сапалық.
Маңыздылықтың сапалығы- бұл тексеру барысында анықталған ауытқулардың Қазақстан Республикасындағы
Маңыздылықтың сандық жағы- бұл маңыздылықтық белгілеген деңгейіне анықталған ауытқулар
маңыздылық деңгейі бекілетін қаржылық есеп берудің базалық көрсеткіштерін талдау;
таңдаған базалық көрсеткіштерге маңыздылық дейгейін бекіту.
Аудиторлық тексеру барысында аудиторлармен жинақталып талданған аудиторлық қорытынды жасауға
түгендеу кезінде қатысу немесе бақылау;
шаруашылық немесе бухгалтерлік есеп операцияларын орындау, бақылау;
ауызша сұрақ жауап алу;
үшінші тұлғадан алынған құжаттарды тексеру;
клиент ұйым дайындаған құжаттарды тексеру;
арифметикалық есептеулерді тексеру;
талдау.
Аудиторлық процедуралар екіге бөлінеді:бақылау тесті мәндік процедуралар
Бақылау тесті ұйымның жарамдылығы ішкі бақылау мен бухгалтерлік есеп
операциялар мен шоттар қалдығының өлшемдік тестері;
аналитикалық процедуралар.
Аудит бағдарламасын түзуде аудиторлық дәлел жинау үшін қандай аудиторлық
Ішкі дәлел аудиттелетін ұйымнан ауызша немесе жазбаша түрде алынатын
Аралас дәлел аудиттелетін ұйымнан жазбаша немесе ауызша алынып үшінші
Аудиторлық дәлелдерді алу көздері:
қаржылық есеп беру;
бухгалтерлік есеп регисторлары;
аудиттелетін ұйымның және үшінші тұлғаның алғашқы құжаттары;
статистикалық есеп беру;
жарғылық құжаттар:келісім шарттар, бұйрықтар , өзге де әкімшілік құжаттар;
қаржы шаруашылық қызметінің талдау нәтижелері;
аудиттелетін субъекті мен үшінші тұлғаның ауызша пікірі;
аудиттелетін субъекті мен үшінші тұлғаның құжаттарын салыстыру;
түгендеу нәтижелері;
ауызша және жазбаша формада басшылыққа хабарлау.
Аудиторлық дәлелдерді жинау кезінде аудитор түрлі аудиторлық процедураларды пайдалана
клиенттің арифметикалық есептеулерін тексеру;
түгендеу;
кейбір шаруашылық операциялар есебін жүргізу тәртібінің сақталуын тексеру;
растау;
аудиттелетін субъекті басшылығы мен персоналы және үшінші тұлғадан ауызша
құжаттарды тексеру;
бақылау, қадағалау;
талдамалық процедуралар.
Құжаттарды дәлелдеу маңыздылығы 4 топқа бөлеміз:
алғашқы;
жиынтық;
өкілетті емес;
көмекші.
Ішкі бақылау жүйесі бұл клиент басшылығы өз қызметін дұрыс
Ішкі бақылау жүйесінің алдында келесідей 7 мақсат тұрады. Бұл
есепке алынған шаруашылық операциялар тіркелуі қажет, олрадың нақтылығы;
шаруашылық операциялары қажетінше рұқсат алынуы қажет;
жүзеге асырылған шаруашылық операциялардың есепте көрсетілуі;
шаруашылық операциялардың дұрыс бағалануы;
шаруашылық операциялардың шотта көрсетілуі қажет. Бұл қаржылық берудің объективті
шаруашылық операциялардың дер кезінде рәсімделуі қажет;
шаруашылық операциялар бойынша жазбалар регисторда жазылып, оның нәтижесі дұрыс
Клиенттің ішкі бақылау жүйесі үш негізгі категориядағы әдістер мен
бақылау ортасы;
есеп жүйесі;
бақылау процедуралары.
Бақылау ортасы бұл ұйымның әкімшілігі, директорлар мен ұйым иесінің
әкімшілік формасын басқару стилі;
ұйымдастырылу құрылымы ;
аудиторлдық комитет;
жауапкершілікті жүктеу мен басқару өкілеттілігін беру тәсілдері;
бақылаудың басқармалық әдітері;
ішкі шаруашылық аудит функциясы;
персоналмен жұмыс істеу әдістері мен процедуралары;
сыртқы әсерлер.
Есеп жүйесі ұйымның есеп жүйесінің мақсаты шаруашылық операциялар туралы
Бақылау процедуралары компанияның алдына қойған мақсатына жету үшін бақылау
міндеттерді дұрыс бөлу ;
санкциялаудың тиімді процедураларының бар болуы;
құжаттау және жүйелі есеп жазбалары;
активтермен жазбаларды нақты бақылау;
тәуелсіз бақылау жүргізу;
кәсіпорын мен бақылау.
Жоспарлау аудиторлық тәуекелдік деңгейін төмендетуге елеулі әсер етеді.
клиенттік іс-әрекеті туралы қажетті дәлелдер жинауға мүмкіндік береді;
аудит шығындарын шекті мөлшерде ұстауға көмектеседі;
клиентпен түрлі келіспеушіліктерді болдырмауға көмектеседі.
Аудитті жоспарлау 300-жоспарлау деп аталатын халықаралық аудит стандартары негізінде
клиентті таңдау кезінде жүргізетін аудитордың алдын ала жоспарлауы- бұл
аудиторлық тексеру жүргізудің мерзімі, графигі, күтілетін көлемі көрсетіліп
аудиторлық процедуралар жүзеге асырудың көлемін, түрін, реттелетінін анықтайтын аудиторлық
Алдын-ала жоспарлау аудиторлық жұмыстың алғашқы фазасында жүзеге асырылады. Алдын-ала
жалпы мәліметтерді жинақтау;
клиенттің құқықтық міндеттемелері жөнінде ақпарат жинақтау;
аудиторлдық қауіп пен маңыздылықты бағалау.
Жоспарлау процесі өте еңбек сыйымдылығы жоғары. Аудиттің жалпы жоспарын
кешендігі;
үздіксіздігі;
ұтымдылығы.
Кешенділік принципі жоспарлаудың барлық кезеңінде алдын-ала жоспарлаудан бастап аудиттің
Үздіксіздік принципі аудиторлар тобына тапсырмалар беру мен жоспарлау кезеңдерін
Ұтымдылық принципі жоспарлау кезінде аудиторлық фирманың анықтаған критериий негізінде
Аудиторлық топ үшін аудит бағдарламасын жүзеге асыруда жалпы жоспар
аудиторлық топтағы аудитор саны мен біліктілігі;
аудиторды қызмет дәрежесі мен кәсіби сапасына қарай арнайы бөлімдерге
аудиторлар тобының барлық мүшесін олардың нақты міндеттерімен танысу, клиент
ауцдиторлық топ жетекшісінің жұмыс тобының жоспарды орындауын, жұмыс сапасын,
топ жетекшілеріне аудиторлық процедураларды жүзеге асыруды түсіндіру;
аудиторлық топ мүшелерінің кейбір ерекше пікірлерін құжатпен рәсімдеу.
Жоспарлау барысында аудитор келесідей құжаттарды дайындайды:
тексерілетін ұйымның бизнесін сипаттау;
бухгалтерлік есеп жүйесін сипаттау;
ішкі бақылау жүйесін сипаттау;
тексерілетін ұйымның есеп беруін экспресс талдау материалдары.
Аудит жұмысының бағдарламасын жасау дегеніміз – оның мағынасын және
Аудит бағдарламасында шаруашылық субьектілерінің есеп саясаты ерекше орын алады.
Қорытынды
Бизнесті басқарудағы қалыптасқан жүйенің жұмыс істеу ұтымдылығын және толықтығын
240 «Алаяқтың және қателер» халықаралық стандарты алаяқтықты қателіктен айырады
Аудиторлық шараларды жоспарлау мен орындау кезінде, сондай-ақ сол шаралардың
Пайдаланылған әдебиеттер
Қазақстан Республикасындағы аудиттің халықаралық стандарттары.
Адамс Р. « Основа аудита » под
Дүйсенбаев К.Ш., Игенбердиева С.К. « Аудит
Д.О. Абленов «Основы аудита» Алматы:
Ажибаева З.И. Аудит. Оқулық. Алматы : Экономика, 2005 ж.
Кеулимжаев К.К., Ажибаева З.И., Құдайбергенов Н.А. Қаржылық есеп. Алматы
Ержанов М.С. Аудит-І. Алматы : 2003 ж.
Қазақстан Республикасының қаржы министрлігінің Бухгалтерлік есеп әдістемесі және аудит
Балапанова Ә . « Аудиторлық қауіп »
Ержанов М.С. Аудит 1 Алматы,2005 ж.
2
