Ақша массасының мультипликациясы және міндетті резервтер нормасы курстық жұмыс
Жоспар
Кіріспе 3
1.1 Ақша массасы және оның жылдамдығы 5
1.2 Ақша агрегаттары және оның құрылымы 9
1.3 Ақша массасының негізгі компоненттері 12
ІІ тарау. Ақша массасының мультипликациясы және міндетті резервтер нормасы 15
2.1 Мультипликатор түсінігі және оның түрлері 15
2.2 Міндетті резервтер нормасы 17
2.3 Пайыздық мөлшерлемесі және резервтік талаптар 20
III – тарау. Қазақстан Республикасындағы ақша массасын реттеудің ерекшеліктері 24
3.1 Қазіргі таңдағы ақша массасын реттеудің ерекшеліктері 24
Қорытынды. 26
Қолданылған әдебиеттер 28
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 27 бет
Пәні: Соңғы қосылған курстық жұмыстар
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
Кіріспе 3
1.1 Ақша массасы және оның жылдамдығы 5
1.2 Ақша агрегаттары және оның құрылымы 9
1.3 Ақша массасының негізгі компоненттері 12
ІІ тарау. Ақша массасының мультипликациясы және міндетті резервтер нормасы
2.1 Мультипликатор түсінігі және оның түрлері 15
2.2 Міндетті резервтер нормасы 17
2.3 Пайыздық мөлшерлемесі және резервтік талаптар 20
III – тарау. Қазақстан Республикасындағы ақша массасын реттеудің ерекшеліктері
3.1 Қазіргі таңдағы ақша массасын реттеудің ерекшеліктері 24
Қорытынды. 26
Қолданылған әдебиеттер 28
Кіріспе
Әр түрлі формадағы ақша айналысы тауарлар массасының, олардың баға
К. Маркстің пікірінше, ақша қызметін алтын орындаған кезде айналысқа
К. Маркстің айналыс заңына сәйкес қағаз ақша эмиссиясы айналысқа
Проблема ештеңемен шектелмеген ақша эмиссиясы ақша белгілерін артығымен (шамадан
Курстық жұмыстың мақсаты, ақша массасының және ақша айналымының теориялық
Ал курстық жұмыттың міндеті, ақша массасының және ақша айналымы
Бірінші, тарауда ақша массасының теоретикалық аспектілері туралы жазылған. Мұнда
Екінші, тарауда Ақша массасының мультипликациясы және міндетті резервтер нормасы
Үшінші, тарауда Қазақстан Республикасындағы ақша массасын реттеудің ерекшеліктері жазылған
1.1 Ақша массасы және оның жылдамдығы
Қандай да болмасын елдің ақша – несие саясатын сипаттайтын
Ақша массасы – бұл жеке тұлғаларға, кәсіпорындар мен мемлекетке
Ақша массасының компоненттерін анықтаудың әр түрлі концепциялары бар.
Бірінші концепция бойынша ақша массасы айналыстағы қолма – қол
Екінші концепцияны қолдаушылар вексельдерді, чектерді және кей кезде басқа
Үшінші концепцияны қолдаушы экономистер қолма – қол ақшаның барлығына
Ақша массасының құрамы сол елдегі несие – ақша жүйесімен
Ақша массасын өлшеудің екі түрі бар: трансакциондық және
Ақша массасын трансакциондық өлшеу ақшаның айналым құралы ретіндегі функциясына
Ақша массасын трансакционды өлшеу айналыс құралдары қызметін атқаратын
Өтімділік бойынша ақшаның массааын өлшеу ақшаның мәні оның өтімді
Ақшалар – ең өтімді активтер; ақшаның иесі тауарды немесе
Тауарлы айналымды реттеу үшін қажетті ақшаның көлемін білу қажет.
MV = PQ, немесе M = PQ
Мұндағы:
M – ақша айналымына қажетті ақша массасы;
PQ – тауар бағасының сомасы;
V – ақша айналымының жылдамдығы;
Бұл теңдікті Фишер атымен байланыстырса да, ол бұдан ертерек
Ақша массасы = тауарлар сомасы / ақша бірліктерінің айналым
Сондай – ақ К.Маркс қажетті ақша көлемін толығырақ сипаттады:
М = ( Ц*Т – Кц + П –
Мұндағы:
Ц*Т – тауар бағасының сомасы;
Кц – несиеге сатылған тауарлар сомасы;
П – ертерек сатылған тауарлар сомасы, бірақ олар бойынша
n – ақша бірлігінің айналым саны;
Ақша массасы көлемінің өзгеруіне айналыстағы ақша массасының өзгермелілігімен қатар,
Ақша массасының жылдамдығы – ақша қозғалысының интенсификациялы көрсеткіші. Яғни,
Ақша массасының айналым жылдамдығы жалпы экономикалық факторларға, экономиканың
Ақша массасы айналымының баяулауы – ұлттық жиынтық өнімді орналастыру
Ақша массасы айналысының баяулауы шаруашылық субъектілерінің ақша қорын жинауға
Айта кететін нәрсе – «ақша айналысының жылдамдығы» және «төлемдердің
өзара есеп айырысу жүйесін дамыту, банк ісіне электронды есептегіш
Өнеркәсібі дамыған елдерде ақша массасы айналымының екі көрсеткіші болады:
Табыс айналысы аясындағы айналымның жылдамдық көрсеткіші – жиынтық ұлттық
Төлем айналысындағы ақша айналымының көрсеткіші – банктік ағымдық шоттар
1.2 Ақша агрегаттары және оның құрылымы
Ақша айналымының екі жағының ( қолма –қол ақша
Ақша агрегаттарының құрылымы тұрақты, қалыпты болмайды. Ол ақша нарығы
Ақша агрегаттары бір – бірінен өтімділігі бойынша ажыратылады. Ең
М2 ақша агрегаты қолма қол ақша және қолма
Әр елдегі ақша агрегаттарының құрамы бірдей емес. Мысалы, АҚШ-
Енді осы ақша агрегаттарының әр қайсысына бөлек – бөлек
М1 ақша агрегатына қатысты бірегей көзқарас бар, оған айналыстағы
Кейбір елдерде бұған барлық ағымдағы салымдарды, мысалы, Ұлыбританияда тек
Негізінде, М1 агрегаты айналыстағы ақша массасының « тар »
М2 және М3 агрегаттарын анықтау барысында елдер арасында мәнді
Францияда М2 агрегатына М1 агрегатымен қоса, төрт жылға дейінгі
М3 агрегаты М2 агрегатынан басқа: Францияда резидент еместердің ақшалай
М3 агрегаты мемлекеттегі халықтың сатып алу қабілетінің толық соммалы
Сонымен, барлық ақша агрегаттары иерархиялық жүйеге тізбектеледі: әрбір келесі
Ал енді Қазақстан Республикасындағы ақша агрегаттарын көрсетейік:
М0 – айналыстағы қолма – қол ақша немесе банк
М1 – М0 + банктік емес заңды тұлғалар мен
М2 – М1 + теңгедегі басқа да депозиттер және
М3 – М2 + банктік емес заңды тұлғалар мен
Ақша агрегаттарының құрылымы тұрақты қалыпта бола бермейді. Оларға бірден
1.3 Ақша массасының негізгі компоненттері
Ақша массасының негізгі компоненті – ол ақша базасы. Ақша
МВ = СІС + RR + DCB
Мұндағы:
CIC – айналыстағы нақты ақшалар;
RR – міндетті резервтер;
DCB – екінші деңгейдегі банктердің ұлттық банкідегі корреспонденттік
Ақша базасының ақша массасына ықпал етуі ақша мультипликаторы көмегімен
Ақша базасы - бұл Ұлттық банк шығаратын ақшалары. Оған
Міндетті резервтер - бекітілген нормативтерге сәйкес Ұлттық банкідегі арнайы
Ақша мультипликаторының мөлшері міндетті резервтеу нормасына байланысты, өйткені міндетті
Бұл - айналымдағы қолма-қол ақшалардың банктерден тыс (болғанда) орналасқанда
Ақша айналысының жылдамды экономикалық монетаризация деңгейіне байланысты болады, ол
Монетаризация деңгейі 1989 жылы Францияда 68,5%, Германияда - 64,5%,
Әлемдік тәжірибе көрсеткендей міндетті резервтер деңгейінің тым жоғары болуы
АҚШ-та міндетті резервтер сомасы банктің категориясына, депозиттің мөлшеріне, түріне
ІІ тарау. Ақша массасының мультипликациясы және міндетті резервтер нормасы
2.1 Мультипликатор түсінігі және оның түрлері
Ұлттык банк акша базасының шамасын Ұлттық банктің корреспонденттік шотындагы
Бұл ақша-несие саясатының аспаптары арқылы жүзеге асырылады. Бұл аспаптар
Мультипликатор - (латын тілінде multіplіkator – көбейтуші) – табыстың
Мультипликатор теориясы бойынша белгілі бір өндіріс аясына жұмсалған шығын
Ақша мультипликаторы дегеніміз- ақша несие жүйесінің салымда ұлғайтылуы
Ақша мультипликаторының қарқыны экономикадағы айналыс жылдамдығына әсер етеді.
2.2 Міндетті резервтер нормасы
Акшалай мультипликатордың шамасы міндетті резервтеудің нормаларына тәуелді, өйткені міндетті
Міндетті резервтер нормасы — коммерциялық банктің жалпы міндеттемелеріне
Айналымдағы қолма-қол ақшаның мөлшері банктердің корреспонденток шоттардағы қаражаттарының болуына
Oл ақша-несие саясатының құралдарын пайдаланумен іске асады. Бұл құралдары
Ақша мультипликаторының мөлшері міндетті резервтеу нормасына байланысты, өйткені міндетті
Бұл - айналымдағы қолма-қол ақшалардың банктерден тыс (болғанда) орналасқанда
Экономикадағы ақша айналысының жылдамдығы (бұл жағдайда банк жүйесі арқылы
ҚР Ұлттык банк ақша айналысын және инфляция деңгейін реттеу
Халыкаралык тәжірибе көрсетіп бергендей, банк резервтерінің міндетті нормаларының сәл
Міндетті резерв нормаларын шектен тыс жогарылату іскерлік белсенділікті төмендетеді,
Қазакстанда 1993 жылдыц каңтарынан 1994 жылдың мамыр айына дейін
Банк резервтерінің (Ұлттык банктің корреспонденттік шоттарындагы қаражат) артыгымен өсуіне
Айналымдағы ақша массасын реттеудің тиімді құралына қайта каржыландырудың пайыздық
2.3 Пайыздық мөлшерлемесі және резервтік талаптар
Пайыздық саясат ақша-несие саясатының құралдарының бірі болып табылады. Ұлттық
Теңгені айналысқа енгізгеннен кейінгі пайыздық саясаттың негізгі мақсаты -
Қазақстандағы жоғары қарқынды инфляцияға қарсы күресте пайдалануға мүмкіндік беретін
Ұлттық банкінің қайта қаржыландыруының ресми мөлшерлемесінің өзгеру динамикасы -
Қаржы операцияларының барлық түрлері бойынша пайыздық мөлшерлемесінің денгейі Ұлттық
Мемлекеттік қазыналық міндеттемелер, банкаралық несие, Ұлттық банкінің ноталары бойынша
Ұлттық банкінің ноталы және қазыналық вексельдер бойынша табысы Ұлттық
Әлемдік тәжірибеде коммерциялық банктердің тұрғысынан алғанда есептік мөлшерлеме дегеніміз
Ұлттық банк есептік мөлшерлемені көтеру арқылы банктердің қарыз алуын
Резервтік талаптар. Банктерге берілетін несиенің көлемін реттеу үшін, банктің
1993 жылы 1 қаңтарда енгізілген "Қазақстан Республикасының коммерциялық, кооперативтік
Банктердің міндетті резерв нормативінің көбеюі, 1994 жылдың бірінші жартысында
Банк резервтерінің шамадан тыс өсуіне байланысты (Ұлттық банкідегі корреспонденток
Ұлттық банк орташа айлық қалдыққа байланысты пайызды банктің корреспонденток
1995 жылдың басында жалпы банктер арасында баламалы резервтерден құрылған
1995 жылы банктердің 13,5%-ы резервтік талаптардың орындалуын бұзды. Мұндай
Федералды Резерв жүйесінің (ФРЖ) Басқарушылар кеңесі, заңмен бекітілген резервтер
.
III – тарау. Қазақстан Республикасындағы ақша массасын реттеудің ерекшеліктері
3.1 Қазіргі таңдағы ақша массасын реттеудің ерекшеліктері
Айналымдағы ақша массасын реттеудің тиімді құралына қайта қаржыландырудың
Әлемдік тәжірибеде коммерциялық банктердің тұрғысынан алғанда есептік мөлшерлеме
Ұлттық банк есептік мөлшерлемені көтеру арқылы банктердің қарыз алуын
Соңғы жылдары (2001-2005 ж.ж)Қ.Р Ұлттық банкі белсенді түрде пайдаланып
Мұнай мен металдың әлемдік бағасының көп өсуіне байланысты
Ұлттық банк пен Қазақстан үкіметі елдегі ақшаның айналысын
Орталық Банк интегралды қоғамдастықтар шегінде, ЕврАзЭС пен ТМД сияқты,
Ақша массасының өсуі орталық банктің эмиссиялау (жаңа ақша шығару)
Қорытынды.
Ақша айналысы «ҚР Ұлттық банкі туралы» ҚР заңына сәйкес
ҚР ақшалай банкнот өндірісі және екінші деңгейдегі
Осыған қарай ұлттық банк ақша базасының шамасын Ұлттық
Бұл ақша-несие саясатының аспаптары арқылы жүзеге асырылады.Бұл аспаптар
Ақшалай мультипликатордың шамасы міндетті резервтеудің нормаларына тәуелді, өйткені
Халықаралық тәжірибе көрсетіп бергендей ,банк резервтерінің міндетті нормаларының
Міндетті резерв нормаларын шектен тыс жоғарылату іскерлік белсенділікті төмендетеді,банктер
Қазақстанда 1993 жылдың қаңтарында 1994 жылдың мамыр айына дейін
Банк резервтерінің (Ұлттық банктің корреспонденттік шоттарындағы қаражат) артығымен
Қолданылған әдебиеттер
1. Көшенова Б. Ақша Несие Банктер Валюта қатынастары
Алматы «Экономика» - 2000 ж.;
2. Сейітқасымов Ғ. С. Ақша несие Банктер
Алматы «Экономика» - 2001 ж.;
3. Мақыш С. Б. Ақша айналысы және несие
Алматы 2004 ж.;
Сахариев С.С, Сахариева А. С Әлем экономкасы ІІ-бөлім
Алматы «Дәнекер» - 2003 ж.;
Периодикалық басылымдар «газет-журналдар»
Егемен Қазақстан 2003 ж., 12 қараша, 2-3 бет;
Арқа жары 2003 ж., 20қараша, 1-2 бет;
Егемен Қазақстан 2001 ж., 11 желтоқсан, 2бет;
Орталық Қазақстан 2001ж., 23 тамыз, 3 бет;
Егемен Қазақстан 2001 ж., 17 қаңтар, 2 бет;
Түркістан 1999 ж., 5-11 мамыр, 1-2 бет.
3
