Қаңлы мемлекетінің археологиялық зерттелуі курстық жұмыс
Жоспар - www.topreferat.com.kz
Кіріспе......................................................................................................................4
Негізгі бөлім
I. Қаңлы мемлекетінің саяси-экономикалық және шаруашылық дамуы
1.1. Қаңлы мемлекетінің саяси тарихы мен географиялық орналасуы жазба деректерде................................................................................................................6
1.2. Қаңлылардың шаруашылығы, кәсібі, ауыл шаруашылығы археологиялық деректер негізінде..................................................................................................10
II. Қаңлы мемлекетінің археологиялық зерттелуі
2.1. Қала құрылыстары мен елді-мекендері........................................................13
2.2. Жерлеу салты мен жерлеу құрылыстары.....................................................24
Қорытынды..........................................................................................................41
Әдебиеттер тізімі..................................................................................................43
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: 43 бет
Пәні: Қазақстан тарихы
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
Жоспар
Кіріспе......................................................................................................................4
Негізгі бөлім
I. Қаңлы мемлекетінің саяси-экономикалық және шаруашылық дамуы
1.1. Қаңлы мемлекетінің саяси тарихы мен географиялық орналасуы
1.2. Қаңлылардың шаруашылығы, кәсібі, ауыл шаруашылығы археологиялық деректер
II. Қаңлы мемлекетінің археологиялық зерттелуі
2.1. Қала құрылыстары мен елді-мекендері........................................................13
2.2. Жерлеу салты мен жерлеу құрылыстары.....................................................24
Қорытынды..........................................................................................................41
Әдебиеттер тізімі..................................................................................................43
Кіріспе
Қазақстан жерінде көне тарихта елеулі із қалдырған
Жұмыстың өзектілігі. Қаңлы мемлекеті өмір сүрген уақыт ішінде
Жұмыстың мақсаты. Оңтүстік қазақстан территориясындағы б.з.д. II –
Жұмыстың міндеттері:
1. Қаңлы мемлекетінің саяси тарихы мен географиялық орналасуын
2. Қаңлы мемлекеті туралы жазба деректерге тоқталу;
3. Қаңлылардың қала құрылыстары мен елді-мекендеріне жүргізілген археологиялық
4. Қаңлылардың жерлеу салты мен құрылыстарын сипаттау жұмыстың
Қаңлы халқының этникалық құрамы жайлы мәселе әлі күнге
Бір кезде қаңлылықтар өктемдік еткен аудандарда зерттеушілер көптеген
Сөйтіп, б.д. басталған тұста Қазақстанның оңтүстігінде ірі де
Қаңлы мемлекеті – орта Азиядағы ежелгі мемлекет. Бес
I. Қаңлы мемлекетінің саяси-экономикалық және шаруашылық дамуы
1.1. Қаңлы мемлекетінің саяси тарихы мен географиялық орналасуы
Қаңлы туралы мәліметтер б.з.д. ІІ ғасырда қытай деректерінде
Қазақстанның оңтүстігінде қаңлылардың тайпалық бірлестігі құрылды (б.з.д. ІІІғ.
Жазба деректерге қарағанда қаңлы елі 5 бөлікке бөлінген.
Соғыс тұтқындары құлға айналдырылды. Құл еңбегі ұсақ малды
Қаңлылар туралы мәліметтер Қытайдың «Шицзы», «Цянь Ханьшу» атты
Қаңлы, Қытайша Канцзюй жазба деректерде б.з.д. ІІ ғ.
Қытай елшісінің мәліметіне қарағанда, Қаңлы Дауанның (Фергана) солтүстік
Оңтүстік Қазақстан территориясындағы қаңлылардың ескерткіштері археологиялық тұрғыда едәуір
1.2. Қаңлылардың шаруашылығы, кәсібі, ауыл шаруашылығы археологиялық деректер
Қаңлылар мемлекеті Сыр бойында және Ұлы Жібек жолының
Қаңлылар темірді балқатып, одан күнделікті тұтыныс заттарын жасауды
Б.з алғашқы ғасырларында егінді суғару шектеулі көлемде жүргізілген.
Қоныстанушылар өмірінде аң аулау ісі де үлкен орын
Қаңлылар кейінгі заманда
Шопан ата байыта
Сондай –ақ Әлекең
Сондай-ақ Қаңлылардың Өкр, оғыз
Қаңлылар «жаратылыстағы барлық көркем
II. Қаңлы мемлекетінің археологиялық зерттелуі
2.1. Қала құрылыстары мен елді-мекендері
Археология- гуманитарлық жас ғалым. Осыдан 200 жылдай уақыт
Тарихи қағаз бетіне түспей қалған елдер үшін оның
Қазақстан жерінде Қызылорда обылысында қола ғасырының (біздің эрамызға
Қазақстан территориясындағы белгілі ескерткіштердің үлкен тобына жатады. Шірік
Цитатель дегеніміз – қаланың басқарушылары мен ақсүйектері тұратын
Қаңлылардың тайпалық бірлестіктердің бірі – Сырдарияның төменгі жағын
1955 жылы СССР ғылым Академиясы этнография институтының аспиранты
Табылған заттарға қарағанда қорымға б.з.д. 1 ғасырына дейінгі
1945-1951 жылдары Оңтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясы жетекшілері (Е.И.
Қаңлы мемлекеті алып жатқан жер табиғи-климаттық және ландшафтық
Бұл қоныстар тұрғындарының шаруашылық қызметі қарапайым суландыру негізіндегі
Жетіасар алқабында тұрақты емес, тасыған өзендерді, су жайылған
Тұрғын үйлер жанындағы зат сақтайтын жайлардан қор сақтауға
Тегінде, мемлекеттің билеуші таңдаулы адамдары кейініректе Орталық Азия
Қазақсатан аумағындағы көшпелі мал шаруашылығына өте ертеден бастап,
Қаңлылар жеріндегі металл өндірісінің орталығы – Шаш –
Орталық Сырдария аймағында ( Шаш, Отырар, Қаратау)
Қазіргі оңдаған қаңлы жұрттары белгілі. Ең ірі ескі
Кангюй мемлекеті мен оның иеліктерінің орналасу мәселелерінің тарихы
Бірінші көз қарасты С.П.Толстов мейлінше дәлелдә қорғады. Кангюй
Сусе – Қашқариядағы Шахрисябз.
Фуму – Зеравшан өзеніндегі Кушания облысы.
Юени – Ташкент жазирасы.
Чи – Бұхара
Юагань – бүкіл мемлекеттің орталығы болған Хорезм (9)
С.П.Толстовтың бұл мәселесіндегі негізгі қарсыласы А.Н.Бернштам кангюй жерінің
Алайда, кангюйлердің байырғы жерлері, атап айтқандай, Сырдарияның орта
Қаңлы мемлекетінің ең жоғарғы билеушісі Ваңпатша, яғни қаңлы
Қаңлы мемлекетінің төртінші дәрежелі билеушісі Ябғулар болып табылады.
Қаңлы мемлекетінің бесінші дәрежелі билеушісі Түменбасылар болып табылады.
Көне қаңлылардың салттық әдет – ғұрыптарына өлікті жерлеу
Қытай жылнамаларында жазылып, сақталған деректер негізінде автор ойын
Музыка өнеріне байланысты тағы бір қызықты дерек: «Сүй
Тағы бір қызықты дерек: «Жау патшалығының Уди патшасы
Осыны қорыта келе Н.Мұқамедқанұлы «Осы тарихи жазба деректерден
Дін - әрбір халықтың рухани ғұмырының басты тірегі.
Б.А.Ливинский – б.з. І ғасырында Кангюй мемлекетінің жерінде
Ислам дінінің жері Сырдарияның орта және тзменгі саласындағы
Тағы сол ғалым «Сыр бойына мұсылмандық қаман келді?
Бір кездерде кангюйлер мекендеген аудандардан археологтар қоныстар мен
Шардараға жақын жердегі Ақтөбе қонысы қауынмы мәдениетінің ең
Қазбалардың біреуінен Сарай үйі толық аршылды. Ол тік
2.2. Жерлеу салты мен жерлеу құрылыстары
Қаңлылардың қазылып, зерттелген жерлеу ескерткіштерінің ішінен Отырар жазирасындағы
Әйел адам жерленген осындай бір бай қабірден сүйектен
Бір қабірден жалпақтау бетіне әртүрлі бейнелер бедерленіп ойылған,
Мардан – күйік қорымынан табылған мөрлерде ойылған бейнелер
Қауыншы, отырарқаратау, жетіасар археологиялық мәдениеттері.
Археологтар қаңлылар мекендеген аудандарда қазба жұмыстарын жүргізіп, көптеген
Қауыншы мәдениеті – Ташкент төңірегіндегі аймақ. Бұл мәдениеттің
Отырар – Қаратау мәдениеті – Сырдария өзенінің орта
Жетіасар мәдениеті – Қуаңдария мен Жаңадария аңғарлары аралығы.
Жетіасар мәдениеті ескерткіштерінің шоғырланған жері – Қуаңдария бойы
Қаңлылардың археологиялық ескерткіштері
Қауыншы мәдениеті
Ақтөбе – 1,2 Шаушықұм,
Жамантоғай, Төребайтұмсық
Отырар-Қаратау мәдениеті
Пұшық-мардан, Көкмардан, Қостөбе, Шашатөбе, Кетман төбе, Шөптөбе, Ахайтөбе,
Жетіасар мәдениеті
Жетіасар, Алтынасар, Томпақ асар, Бидайық асар, Үңгірасар.
Қауыншы мәдениеті таралған өңірде Шәушіқұм, Жамантоғай, Төребайтұмсық қорымдары
Отырар алқабы мен оған жақын аудандарда Көк –
Шардараға жақын Ақтөбе қонысы қауыншы мәдениетінің ең жақсы
Жетіасардағы әрбір қала орнының төңірегіндегі мыңдаған жерлеу құрлыстары
Жетіасардағы қабірлердің екінші тобы кірпіш сағаналар болып табылады.
Бұл орайда жерден қазылған қабірлер мен соғаналарға жерленгендер
Себебі мемлекет деген ұғым тарихи процестердің туындысы. Осы
Қазақ халқының құрамына енген ірі тайпалардың бірі қаңлылар.
Қаңлы тайпаларын қытай жазба деректері бойынша, алғаш рет
Қаңлылардың мекендеген негізгі аймағы Сырдария өзенінің орта бойы
Қаңлы тайпаларының бірлестігі б.з.д. ІІІ – б.з. VІІ
1969-1971жылдары ұлы бабамыз Әл-Фарабидің кіндік қаны тамған Отырар
Археология жазба деректердің бір – біріне сәйкес келуі
1930 жылдан бастап Арал бойында және Сырдарияның төменгі
Қазақстан ғалымдары да қаңлы тайпаларының проблемасысен арнайы айналыспағандарымен,
1970 жылдан бастап қаңлы мәселесіне аса назар аударып,
Жоғарыда келтірілген деректермен архологиялық зерттеулерден шығатын басты қорытынды,
Қазба жұмыстары бір мезгілде қала жұртымен оба қорымында
Бөлмені қуалай қабырғаларға тақап алса сәкі – төсектер
Ал, Арыс мәдениетінің керамикасы, өзінің декордағы орнаменттік,
Қазанның және қыш ыдыстардың астына қойылатын, екі мүйізі
Археолог, т.ғ.д., профессор А.Н. Подушкин 1998 жылдан бастап
Қаңлы мәдениетінің жерлеу салтының ерекешелігі, оны жасаушылар, өлікті
Вишневскаяның пікірінше моланы жасау мен жерлеу салтындағы бұл
Ұйғарақ зираты молаларының формасы үш түрлі:
өзінің пропорциясы бойынша кейде шаршыға жақын келетін тік
бұрыштары дөңгелек болып келетін тік бұрышты тар шұңқырлар;
шұңқырсыз көне көкжиекте (24).
Молалардың тура осындай формалары немесе типтері, Оңтүстік Оралдағы
Арыс пен Сыр бойындағы мәдениеттер және Ұйғарақ, Түгіскен,
Орта Азиядағы б.д.д. ІІ мың жылдықтың аяғы мен
«Крестовина» аталған кесенелерде орнатылған зембілдер, жерлеудің зороастрлік «шығарып
Б. Нұрмұқанбетов, Бөріжары зиратының көне горизонттағы молаларын, наус
Қорытынды
Байқап қарасақ, сол ежелгі заманда – ақ қаңлылар
Қаңлылар мекендеген аудандардың қауыншы, отырар-қаратау, жетіасар археологиялық мәдениеттері
Ең бастысы қаңлылар – қазақ халқын құраған негізгі
Тарихи деректерге сүйене болсақ қаңлылар алғаш ертедегі парсының
Археологиялық зерттеулер нәтижесінде табылған ескерткіштер мен Қаратау жоталарындағы
Қаңлылар - саяси-географиялық маңызы зор Оңтүстік Қазақстан аймағы,
Пайдаланылған әдебиеттер
1.Әбдіжапар Әбдәкімұлы Қазақстан тарихы(ерте дәуірден бүгінге дейін) Алматы
2. Ежелгі Қазақстан. Қазақстан балалар энциклопедиясы. Құрастырушы авторлар:
3. Әбдіжапар Әбдәкімұлы Қазақстан тарихы (ерте дәуірден бүгінге
4. Қазақстан тарихы. Хадиша Кенжеғұлқызы Ермұханова. Шың Алматы
5. К.М.Байпақов Ежелгі Қазақстан тарихы Алматы, «Рауан» 1998
6. Т. Тұрлығұл, Ә. Төлеубаева, Қ.Құнапина Ежелгі Қазақстан
7. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінге дейін төрт
«Атамұра » баспасы Алматы, 1996 жыл 279-280
8. К.М.Байпақов Ежелгі Қазақстан тарихы Алматы, «Рауан» 1998
9. Мұхамедхан Н. Қаңлы мемлекеті. «Жұлдыз» 2000жыл N7
10. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейін (Очерк)
11. Қазақстан тарихы Көне заманнан бүгінге дейін төрт
12. Қайдар Ә. Қаңлы мемлекеті «Парасат» баспасы 2005
13. Мұхамедхан Н. Қаңлы мемлекеті. «Жұлдыз» 2000жыл N7
14. Оразбай М. Қаңлы мемлкеті «Қазақ батырлары» 2005
15. Қазақстан тарихы. 2005жыл 32-33 бет.
15. Қазақстан тарихы көне заманнан бүгінге дейінгі. 1-том
16. Қазақстан тарихы К.Аманжолов Дәуір 1-том 1996 жыл
17. Д.Талеев. Көне ескерткіштер зерттеу күтеді. Қазақстан тарихы
18. Мұхамедхан Н. Қаңлы мемлекеті. «Жұлдыз» 2000жыл N7
19. С.Жолдасов «Шежірелі Оңтүстік» Алматы 2002 жыл 11
20. К.Байпақов, А. Нұржанов «Ұлы Жібек жолы және
21. К.Сыздықов, С.Жолдасов «Ата қоныс» Шымкент 1992 жыл
22. Мұхамедхан Н. Қаңлы мемлекеті. «Жұлдыз» 2000жыл N7
23. Елеуов. Мадияр. Ескерусіз қалған ескерткіштер. Түркістан.2005. 120
24. З. Самашев. Қазақ археологиясының табысы дүние жүзін
25. Айтбаева М. Ақышев – қазақтың көрнекті археологы.
26. Нұсқабайұлы Ж., Жәнібек Ө. Ежелгі Отырар. Алматы,
27. Подушкин А.Н. Арысская культура Южного Казахстана
28. Свод памятников истории и культуры Казахстана. Том
29. Қазақ тарихы // 2004ж. №2. 152 б.
30. Ақышев К.А, Байпаков К.М., Ерзакович Л.Б. Древний
31. Байпаков К.М, Нұржанов А. Ұлы Жібек жолы
32. Қозғанбаева Г, Исабек Б, Ахмет С. Отырар
33. Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология
34. Нурмуханбетов Б. Некоторые итоги раскопок Борижарского могильника.
