Зейіннің ес үрдістерімен байланысын зерттеу курстық жұмыс
Жоспар - www.topreferat.com.kz
Кіріспе
І. Психология ғылымындағы зейіннің мазмұны
І.1. Зейіннің түрлері
І.2. Зейіннің қасиеттері
ІІ. Естің психологиялық мазмұны
ІІ.1. Ес туралы теориялар.
ІІ.2. Естің түрлері
ІІ. 3. Естің процестері
ІІІ. Эксперименталды бөлім
ІІІ.1. Ес жағдайын бағалау сұрақнамасы
ІІІ.2. Бастауыш мектеп оқушыларының зейінін бағалау
Зейіннің тұрақтылығын бағалау
ІІІ.3. Зейіннің аударылуын бағалау
ҚОРЫТЫНДЫ
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Жұмыс көлемі: - бет
Пәні:
-----------------------------------------------------------------------------------
КУРСТЫҚ ЖҰМЫСТЫҢ ҚЫСҚАРТЫЛҒАН МӘТІНІ
АБАЙ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
ПСИХОЛОГИЯ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ПЕДАГОГИКА КАФЕДРАСЫ
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Зейіннің ес үрдістерімен байланысын зерттеу
Кафедра меңгерушісі: профессор, пс.ғ.д., ХЖМ академигі
Намазбаева Ж.Ы _______________
Ғылыми жетекші: доц.м.а., пс.ғ.к.,
Сангилбаев О.С. _______________
Орындаған: Педагогика және психология мамандығы бойынша
3 курс студенті Скендірова Алтын Мұханбетқызы
АЛМАТЫ 2004
ЖОСПАР
Кіріспе
І. Психология ғылымындағы зейіннің мазмұны
І.1. Зейіннің түрлері
І.2. Зейіннің қасиеттері
ІІ. Естің психологиялық мазмұны
ІІ.1. Ес туралы теориялар.
ІІ.2. Естің түрлері
ІІ. 3. Естің процестері
ІІІ. Эксперименталды бөлім
ІІІ.1. Ес жағдайын бағалау сұрақнамасы
ІІІ.2. Бастауыш мектеп оқушыларының зейінін бағалау
Зейіннің тұрақтылығын бағалау
ІІІ.3. Зейіннің аударылуын бағалау
ҚОРЫТЫНДЫ
Кіріспе
Психикалық таным үрдістерінің ішінде зейін және ес ерекше
Жұмысымыздың мақсаты зейін мен ес процестерінің психологиялық мазмұнын
Міндеттері:
зейін және ес туралы ұғымдарды теориялық талдау (әдебиеттерге
зейіннің қасиеттерін зерттейтін әдістемелерді қазақ тіліне бейімдеу;
ес процестерін зерттейтін әдістемелерді қазақ тіліне бейімдеу;
эксперименталды зерттеулердің нәтижелерін талдау;
қорытынды құрастыру.
Объектісі зейіннің қасиеттерін және естің процестерін талдап,
Болжамы: Зерттеу жұмысы зейін және ес туралы теориялық
І. Психология ғылымындағы зейіннің мазмұны
Зейін деп – адам санасының белгілі бір затқа
Мысалы, оқушы математикалық есептер шығарып отыр. Ол бұған
Егер зейін болмаса, заттарды, құбылыстарды жақсылап, толығырақ, ашығырақ
Егер адамда зейін болмаса, ой еңбегінің де, дене
Адамға тән әрекеттің кез келген түрінде зейін орын
Зейінді психикалық процестердің тобына жатқызу дұрыс болмас еді.
И.П. Павлов, егер ми қабығының бір алабында қозу
Зейіннің физиологиялық негіздерін орыс физиолыгы, академик А.А. Ухтомскийдің
И.П. Павловтың оптималдық қозу алабы теориясы ырықты зейіннің
Бір нәрсеге зейін аудару адамның сыртқы кейіпінен де
І.1. Зейіннің түрлері
Адамдардың зейіндері ырықты, ырықсыз және үйреншікті болып үшке
Ырықсыз зейін физиологиялық тұрғыдан барлау (ориентировочный) рефлексінің жемісі
а) Күшті тітіркендіргіштер (көзді аштырмайтын жарық қанық бояулы
ә) Адамның сыртқы дүниедегі объектілерге қатынас жасауының дәрежесі
Адамның ырықты зейіні әрекетті саналы түрде белгілі ерік
Қандай болмасын бір әрекеттің талабына сай зейінді бағындыра
Үйреншікті жұмыс жағдайын жасап алып, алаңдататын нәрселерден бойды
Орындалатын істің мәнісін, маңызын түсіну үшін білімге шын
Түрлі қолайсыз жағдайларда да жұмыс істеуге машықтану мәселен,
Зейінді болуды өзіңе үнемі ескертіп отыру керек. Бір
Зейіннің екі түрі де бір-бірінен ешқашан қалмай ілесіп
Зейіннің үйреншікті деп аталатын түрі де бар үйреншікті
І.2. Зейіннің қасиеттері
Зейін жөнінде әңгіме болғанда оның мына төмендегі қасиеттерін
Зейінін бір жерге тұрақтатып, жинақтай алу арқасында адам
Зейіннің осы қасиетінің оқу процесінде маңызы зор сабақ
Зейінді ұзақ уақыт бойы іс-әрекетке жеткілікті жұмылдыру үшін,
Алаң болушылыққа ұқсас көріністер адамның бір жұмысқа қатты
Оқу материалдары бала психикасына зор талап қояды. Өйткені
Бастауыш сынып оқушылары оқу материалдарының мәнісіне тереңдеп бара
Оқу әрекетінің өзіне тән мотивтері (себептері) болады. Тәрбиешіге,
Мектеп оқушыларының оқуға саналы қатынасуын тәрбиелеп, дамытуда мұғалімдер
Оқуға білім алуға ұмтылуды тудыратын мотивтер (себептер) бірден
Мәселен, ол оқып – жазғанына алған бағасының жалпы
Балалардың сабақ үлгірмеушілігінің көзін неғұрлым ерте табу, сондай-ақ
Балаларда тідің шығуына байланысты ырықты зейіннің саңылауы байқа-ла
Мектеп жасына дейінгі балалардың зейінінің қалыптасуында ойын әре-кеті
Оқушылардың зейінін дұрыс қалыптастыруға мұғалімнің жеке басының үлгі-өнегесінің
ІІ. Естің психологиялық мазмұны
Адам өзінің өмірінде көріп, естіп білгендерін, басынан кешіргендерін,
Ес те адамның өмір тәжірибесін байытады. Адамның есі
ІІ.1. Ес туралы теориялар.
Ес туралы бірнеше теориялар бар. Соның ішінде ассоциациялық
аралас не іргелес ассоциациялар (мыс, түс-сары)
ұқсас ассоциациялар (мыс, қарындаш, дәптер)
қарама-қарсы ассоциациялар (мыс, ақ-қара)
Естің физиологиялық сипатын орыс физиолыгы И.П. Павлов зерттеді.
ІІ.2. Естің түрлері
Іс - әрекет сипаттарына орай ес мынадай 3
1. Психикалық белсенділік сипатына орай қимыл-қозғалыс, эмоциялық сезімдік,
2. Іс-әрекеттің мақсат сипатына орай еріксіз, ерікті ес.
3. Адамның материалдарды қанша уақытқа дейін есте сақтай
Қимыл қозғалыс есі дегеніміз – ойын, спорт, еңбек,
ІІ. 3. Естің процестері
Ес бірнеше дара процестерден тұрады олардың негізгілері есте
Жоғарыда атап өткен есте қалдыру дегеніміз жаңадан қабылданған
Мысалы, музыканттың белгілі мақсаты болады. Адам оған өзінің
Ұмыту ес процесінің бірі. Адам өмірінде ұмытудың болуы
Егер адам тиянақты информацияларды есте сақтаса, ұмыту процесі
Г. Эббингауз бойынша мәліметтерді ұмыту қисық сызығы (ұмытудың
Есте сақталған мәлімет (%бша)
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
1
Еске сақтау кезіндегі өткен қүндер сур.1
Егер адамның бұрын істеген қызметі не материал
Адам кейде жақсы білетін нәрсені танымай қалады. Аз
Балалық амнезия бұрыннан жақсы белгілі болса да, оны
ІІІ. Эксперименталды бөлім
Эксперименттердің бірінде 2 курс студенттерінің 4,6,8,12 жас
Есте сақтаудың орташа дәрежесі
20
15
10
5
1,00-2,99 3,00-4,99 5,00-6,99
Іні немесе қарындастарының (сіңілілерінің ) туылған кездегі жасы
Сонымен, қорытындылай келе, ес адам өмірінде маңызды орын
ІІІ.1. Ес жағдайын бағалау сұрақнамасы
Бұл сұрақнама Дэллон Харрис және Алан Сандерлендпен күнделікті
Соңғы алты айда бір де бір рет
Шамамен соңғы алты айда бір рет
Жиі, жарты жылда бір реттен, аптасына бір реттен
Шамамен айына бір рет
Жиі, айына бір рет, аптасына бір реттен
Шамамен аптасына бір рет
Жиі, аптасына бір рет, сирегірек күніне бір рет
Шамамен күніне бір рет
Күніне бір реттен жиі
Статистика бойынша, неғұрлым қате жіберу жағдайы көп болса,
ІІІ.2. Бастауыш мектеп оқушыларының зейінін бағалау
Зейіннің тұрақтылығын бағалау
Зерттеуді жүргізу үшін «Түзетімді сынау» тестінің стандартты бланкі
Зерттеуді міндетті түрде жекеше түрде өткізеді. Сыналушының тапсырманы
Экспериментатор оған «түзетімді сынау» бланкін береді және келесі
Сыналушы экспериментатордың басқаруы бойынша жұмыс істей бастайды. 10
Нәтижені жөндеу кезінде психолог тестке кілт - бағдарламасымен
Қызмет хаттамасынан оқушының психологиялық паспортына келесі мәліметтер енгізіледі:
Зейіннің тұрақтылығын зерттеу хаттамасы
Көрсеткіш Нәтижесі
10 минут ішінде қаралған әріптердің жалпы саны
Дұрыс сызылған әріптердің саны
Міндетті түрде сызу керек болған әріптердің саны
Тапсырманың нақты орындалуы, %
Нақтылық бағасы, баллдар
Өнімділік бағасы, баллдар
Зейіннің тұрақтылығының бағасы, баллдар
10 минут ішінде қарастырылған әріптердің сапасына тең бола
n – міндетті түрде сызу керек болған әріптердің
m – жұмыс уақытындағы дұрыс сызылған әріптердің саны
Жай жолмен шкаландырып алынған арнайы таблицаның көмегімен, интегралды
Зейіннің тұрақтылығының интегралды көрсеткіші А мына формула арқылы
мұндағы В мен С өнімділік пен нақтылықтың сәйкес
Мәліметті салыстыру үшін зейіннің тұрақтылығы арқылы басқа сипаттармен
Зейіннің тұрақтылығының баллдарын бағалау 2.1
Өнімділік нақтылық
Өнімділік Нақтылық
Таңбалар баллдар % баллдар
таңбалар баллдар % баллдар
1010-1175
1175-1340
1340-1505
1505-1670
1670-1835
1835-2000
2000-2165
2165-2330
2330-2495
2495-2660 1
3
5
7
9
10
11
12
13
14
15 70-72
72-73
73-74
74-76
76-77
77-79
79-80
80-81
81-83
83-84 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
2660-2825
2825-2990
2990-3155
3155-3320
3320-3485
3485-3650
3650-3815
38715-3980
3980-4145
4145-4310
>4310 16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26 84-85
85-87
87-88
88-90
90-91
91-92
92-94
94-95
95-96
96-98
>98 12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Динамикалық зейіннің көлемінің бағасы
Зерттеуді жүргізу үшін Горбовтың таблицасы – 35*35 см
Нәтижені өңдеуде барлық 4 таблица бойынша іздегенде Е
ІІІ.3. Зейіннің аударылуын бағалау
Зерттеу жүргізу үшін Горбов-Шультенің 1-ден 25-ке дейін қара
Жұмыс әр сыналушымен жеке өткізіледі. Сыналушының алдына столға
Нәтижені өңдеуде зейіннің аударылуының жалпы көрсеткіші 5 кезең
A=T – C Мұндағы А –
Т және С – уақыттың және қатенің сәйкестілік
Зейіннің аударылуын тіркейтін хаттама
Кезең бойынша уақыттың тіркелуі, с Қара сандар
t
1
2
3
4
5
24
23
22
21
20
t
6
7
8
9
10
19
18
17
16
15
t
11
12
13
14
15
14
13
12
11
10
t
16
17
18
19
20
9
8
7
6
5
t
21
22
23
24
25
4
3
2
1
Зейіннің аударылуының және уақыттың қателерінің баллды бағалары 2.3
Зейіннің аударылу уақытының баллды бағалаулары. 2.3
кезең
уақыт балл уақыт балл уақыт
16-21 43 29-34 43 32-40 43 28-34 44
21-26 42 34-39 42 40-48 42 34-39 43
26-30 41 39-44 41 48-56 41 39-45 42
30-35 40 44-49 40 56-64 40 45-50 41
35-40 39 49-54 39 64-76 39 50-56 40
40-45 38 54-59 38 76-84 38 56-62 39
45-50 37 59-64 37 84-92 37 62-67 38
50-54 36 64-69 36 92-100 36 67-73 37
54-59 35 69-74 35 100-108 35 73-78 36
59-64 34 74-79 34 108-116 34 78-84 35
64-69 33 79-84 33 116-124 33 84-90 34
69-74 32 84-89 32 124-132 32 90-95 33
74-78 31 89-94 31 132-140 31 95-101 32
78-83 30 94-99 30 140-148 30 101-106 31
83-88 29 99-104 29 148-156 29 106-112 30
88-93 28 104-109 28 156-164 28 112-118 29
93-98 27 109-114 27 164-172 27 118-123 28
98-102 26 114-119 26 172-180 26 123-129 27
102-107 25 119-124 25 180-188 25 129-134 26
107-112 24 124-129 24 188-196 24 134-140 25
112-117 23 129-134 23 >196 23 140-146 24
>117 22 134-139 22
22 146-151 23 114-118 22
>139 21
>151 22 118-122 21
>122 20
Модальаралық аттенционды мінездемені салыстыру үшін жеке дара зейіннің
Есте сақталу процесін зерттейтін әдістеме
Мақсаты: Еске сақталудың адамның нұсқауына тәуелді екенін анықтау.
Материал: Есте сақтау үшін қатар сөздер.
Топтама А
Өлшем Бұлт
Су
Тостаған Қыс
Тау
Ойлау
Ешкі
Ара
Шық
Жұмыс барысы: Сыналушыларға А топтамасындағы сөздерді оқиды. Олардың
Сыналушылар А және Б топтамасындағы естерінде сақталған, мазмұ-нында
Эксперименттің қорытындысы бойынша материалдың есте сақталуы сыналушының нұсқауына
ҚОРЫТЫНДЫ
Соныменен бір нәрсеге зейін аудару адамның сыртқы кейіпінен
Пайдаланған әдебиеттер
Жарықбаев К. “Психология” Алматы 1993ж. 58-61, 84-90 бет.
Тәжібаев Т. “Жалпы психология” Алматы 1993ж. 114-116 бет.
Сангилбаев О.С. пс.ғ.канд.,автореф. Алматы, 1999. 31 бет
Гальперин П.Я., Кабыльницкая С.Л. Экспериментальное формирование внимания. М.:
Лурия А.Р. Внимание и память. М.: 1975
Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии. М.: 1999
Рибо Т. Психология внимания. СПб 1892
Добрынин Н.Ф. Введение в психологию. М.: 1929
Добрынин Н.Ф. Внимание и память. М.: 1950
10) Хрестоматия по вниманию./Под ред. А.Н.Леонтьева, А.А.Пузырея, В.Я.Романова.
100
100
90
80
70
60
5
0
40
30
20
10
1
2
3
4
5
6
7
