Delphi ортасында меню құрастыруды үйрену
Форма- қосымшаның негізгі компоненті
Форма негізгі визуальды компонент болып табылады. Нгізгі Form компоненті — TForm класы. Қосымшаны құру формада басталады, қосымшаның интерфейстік бөлігін құрайтын визуальды компоненттер және жүйелік компоненттер осында орналасады. (Delphi жүктелгенде бос терезе — form1 пайда болады) Әр қосымша бірнеше формадан тұрады және бірейі негізгі болып таьылады да программа орындалғанда бірінші бейнеленеді. Проектіні құра бастаған кезде келісім бойынша Delphi – дк бірінші форма негізгі болады.
Проект файылында (dpr) бұл форма бірінші құрылады.
Мысалы:
Application. Initialize;
Application. Create form(TForm1, form1);
Application. Create form (TForm2, form2);
Application. Run;
Қосымшаның кез келген формасы негізгі бола алады, ол үшін осы форманың Createform әдісін (форма құрушы) бірінші көрсету керек.
Қосымшаны құру кезінде негізгі форманы Project/Options проект параметрлері терезесінде күрсеткен қолайлы. Form бетінің Mainform ашылған тізімінде негізгі форма таңдалады, одан кейін проект файлын Delphi автоматты түрде өзгердтді.
Форма модальды және модальды емес болуы мүмкін. Модальды емес формада қосымшаның басқа формасына форманы жаппай ақ көшуге болады, ал модальды формада басқа формаға көшу үшін міндетті түрде форманы жабу керек.
Windows жүйесінде қосымшның 2 түрі бар: бір құжаттылы (SD- бір құжаттылы интерфейс) және көп құжатты (көп құжатты интерфейс) (MDI)
Бір құжатты қосымша бір немесе бірнеше формадан тұрады, бір біріне тәуелсіз. Бұл қосымшада терезеде ішкі терезе болмайды, көп құжатты қосымшада негізгі терезенің ішкі терезелері болады.
Кез келген басқа визуальды компоненттер сияқты, форманың да қасиеттері әдістері және оқиғалары бар. Сонымен қатар тек өзіне ғана қасиеттер, әдістер, оқиғалар бар.
Проектке жаңа форма қосқанда Delphi проект файлын өзгерте отырып автоматты түрде класстың бір данасын құрады.
Формсаны автоматты құру процесін басқару үшін проект параметрлері терезесінде өзгеріс жасау керек. (form бетінің Auto- create forms тізімі). Егер форма бұл тізімнен Available forms тізіміне көшірілсе, онда оны құратын оператор проект файлынан шығарылады және программист қосымшаны құру кезінде форма экземплярын динамикалық құруы керек. Форма экземплярын құруға Create әдісін қолданады.
Форманың форма файлы (dfm) және программалық модулі (pas) болады.
Форма құру және қолдау кезінде TNotifyEvent типті келесі оқиғалар болады:
OnCreate оқиғасына форманың қасиеттерінің бастапқы мәндерін анықтайтын код енеді, сонымен қатар қосымшаны құру кезіндегі басқару элементтерінің және қосымша операциялардың кодттары кіреді.
Форманы құру кезінде Delphi жүйесі негізгі форманы көрінетін қылады. Ол үшін Visible қасиетіне (форманың)True мәнін қоямыз. Форма көрінбейтін болса, оның компоненттерін басқа формада басқаруға болады.
Форма көрінісін Show және Hide әдістерімен бамқаруға болады:
Form3. Show; {форма көрінеді}
Form3. Hide; {форма жасырылады;}
Форма енгізу фокусын алғанда, форма облысына тышқанмен сырт еткізсек активтенеді және OnActivate оқиғасы пайда болады. Форманы қайта салу қажет болса OnPaint оқиғасы пайда болады Форманы жабуға Close әдісі қолданады. Негізгі форманы жапсақ қосымшаның жұмысы тоқтатылады. Close процедурасы Форма экземплярын жоймайды, тек көрінбейтін болады. Show әдісімен экранға өайта шығаруға болады. Форманы жоюға Relase, Free және Destroy әдістері қолданылады. Тиімдісі Free әдісі өйткені алдын ала жою мүмкіндігі барма, соны тексеріп алады.
Егер бір формада екінші форманың қандайда әрекеті орындалса, онда бірінші форманың бөлімінің тізімінде екінші форманың модульінің аты жазылуы керек. Мысал. Қосымшада екі форма болсын Form1және Form2, сәйкес Unit1, Unit2 модульдері бар. Form1 модулі Unit1 қарастырамыз.
unit Unit
interface
implementation
uses Unit2
procedure TformButton1 Click();
begin
Form2. Show;
End;
End.
Бұл процедура бірінші форманың Button1кнопкасын басқанда экранда екінші форма көрінеді.
Керек модульмен байланыс орнатылмаса, программаны компиляциялау кезінде information диалогтік терезесі шығады. Байланы автоматты түрде орнату үшін Yes кнопкасын басу керек.
Ақпаратты енгізу және редакциялау
Delphi программалау ортасындаақпаратты енгізу және редакциялау жұмыстары арнайы өрістерде немесе форманың арнай бөліктерінде орындалады. Қолданушы қажетіне қарай көрініп тұрған мәліметтерді өзгерте алады. Ол үшін негізінен мына Edit, MaskEdit, Memo, RichEdit комроненттерін қолдануға болады. Бұл компоненттерді атқаратын қызмтіне қарай 2 топқа бөлуге болады: бір жолдық және көп жолдық.
Бір жолдық редакторлар
Бір жолдық редактор – мәліметтерді көрінетіндей және өзгермейтіндей мүмкіншілігі бар ақпаратты енгізуге арналған өріс. Delphi – де бір жолдық редакторлар бірнешеу. Солардың ішінде жиі қолданылатыны Edit компоненті болып табылады.
Edit компоненті әр түрлі символдарды клавиатурадан енгізу және редакциялау мүмкіншілігін қамтиды, сонымен катар курсорды басқару пернелерінің көмегімен жолда орын ауыстыру, <Backspace> және <Delete> пернелерінің көмегімен символдарды жою мәтін бөлігін ерекшелеу сияқты амалдары қолданылмайды.
Редациялау жолында символдар регистрін өзгерту үшін TEditChareCase типті ChareCase қасиетін пайдалануға болады және ол төмендегідей үш мәннің біреуін қабылдайды:
Edit компонентін қолданғанда пароль енгізу үшін Char типті PasswordChar қасиетін пайдалануға болады. Мысалы:
Edit1.PasswordChar:=’*’;
Edit1.Text:=’пароль’;
Оператоы орындалған соң редакциялау жолында ****** _ жолы пайда болады, бірақ Text қасиетінде Пароль деген мәні тұрады. Басқа уақытта Password қасиетінің мәні #0- ге тең болады, ал редакциялау жолында енгізілген ақпараттың нақты бейнесі көрінеді.
MaskEdit компонентте бір жолдық редактор, тек Edit – тен айырмашылығы мүмкіндігінше енгізілетін ақпарат шаблон бойынша енгізіледі. Шаблон арқылы енгізілетін символдаордың санына типіне шек қоюға болады.
Масканы пайдалану телефон нөмерін енгізгенде, уақытты, мерзімді енгізгенде ыңғайлы. String типті EditMask қасиетінде масканы пайдалануға болады.
Маска құру үшін шаблондар редакорын пайдалануға болады (MaskInputEditor). EditMask қасиетінің мәндер өрісін екі рет шерті арқылы шаблондар редакторын шақруға болады.
Маска ‘;’ — символмен бөлінген үш өрістен тұрады. 1 – өріс жеке маска болып есептелінеді;
2 – өріс символ;
3 – өріс –
Маскіде арнайы символдар қолдануға болады:
! – мәтіндегі бастапқы бос орые жойылады. Егер ! символы болмаса, онда соңғы бос орын жойылады;
>- символынан кейінгі < — символы кездескенге дейінгі символдар жоғғары регистрге кошіріледі.
Форманың артибуттары және стилі. Форманы құру және өшіру. Қосымшада бірнеше форманы қолдану
Delphi– де стандарт проект формадан тұрады. Форма өңдеу ортасының құралдары мен және оған орналасқан компоненттермен байланыста болады. Олар қолданушының интерфейісін құруға мүмкіншілік жасайды және қосымшаның программмалық логикасын сақтайды. Стандарт қосымшада форманы құру және жою жұмысы қосымшаның қщіне жүктеледі. Егер өңдеуші автоматты түрде құрылған тізімде барлық форманы қалдырса онда программаны инициализиацияланған соң проектінің ьарлық формаларының конструкторлары орындалады. Өңдеушңі өз бетінше қажет жадайда форманы құру үшін оның конструкторын пайдалана алады.
If Form1 = NIL Then Form1: = Tform1. Create(Application);
Құрылған форма сонымен автоматты түрде жойылады. Жұмыс жасап тұрған қосымшада қажет болса ReLease әдісімен форманы жоюға болады.
If Form<>NIL Then ReLease;
Форманың көрінуін және оны модальды емес режимде жұмыс істеуін Show әдісі қамтамасыз етеді. Форманың көрінуін және оның модальды режимде жұмыс істеуін Show Modal әдісі қамтамасыз етеді. Show әдісін пайдалану үшін терезенің uses бөлігіне сілтеме жасау қажет. Ол үшін конструкциялау кезінде ба терезені мауысты шерту арқылы активтендіріп, содан соң File/Uses Unit опциясын таңдау керек. Пайда болған диалогтық терезеден модульді таңдап <OK> басу керек. Егер программист пректіге тіркелген модульге сілтеуді ұмытқан болса Онда Delphi – программаны1 – трансляцияланғанда сол туралы хабарлап және жетіспейтін сілтемелерді қоюды талап етеді.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. А.В.Могилев, Н.И.Пак, Е.К.Ханнер “Информатика” ACADEMIA,2002 г.
2. А.Я.Архангельский. Программирование в Delphi. М: БИНОМ, 2002.
3. В Гофман, А.Хомоненко Delphi 6. СП: «БХВ- Петербург», 2002.
4. К.З.Халықова, А.Р.Тұрғанбаев, Б.Ғ.Бостанов. Программалау тілдерін оқыту. Алматы қаласы; 2005
5. Культин. Программирование в Turbo Pascal 7.0 и Delphi /2-е изд. перераб. и доп.- СПб.: БХБ- Питербург, 2002.-151 б.
6. Фаронов В.В Delphi 4. Учебный курс. Учебное пособие.-М.; “Нолидж”,
1999.-464 c.,ил.
7. Ю.Кетков, А.Кетков.Практика програмирования:Visual Basik, C++Builder,
Delphi. СП: «БХИ- Питербург», 2002.
