Салықты реттеу тәртібі
Салық жүйесі уақыттың әрекетті аспабы, оның құрылымы перспективаны есепке ала отырып экономиканы дамыту, салық жүйесін бүтіндей қарасақ, сонымен қатар бөліктік агрегаттары өндіріс белсенділіктері және іскерлікті ынталандыру, сонымен қатар нарықты реттеушілер мен мүмкіндік беретін кәсіпкерлер — осындай немесе басқа шаруашылық шешімдерін қабылдайды.
Ең алдымен, біздің көзқарасымызға сондай схеманы ойлану және енгізу керек, жұмыс істеу және төлеу үшін пайдалы ресми болуы қажет . Механизімдер өндіріске қажетті құралдар адамды ынталандырушы инфестициялар , рентабелді жұмыс істеу және заң бойынша жүру қажет. Кәсіпкерлі қуатты мемлекеттік сүйеуі ақыр соңында қажетті болып табылады.
Сонымен қатар оның құны төмендетілген мүлік ресмилендірілуі үлкейтуге рұқсат етеді , оның бір мәнісі болады, салық жинаулары және қаражатқа түсулердің бар болуы.
Заңгерлік беттердің мүлігіне салық деңгейі және дара кәсіпкерлер алдымен қажетті физикалық беттердің деңгейіне дейіннашарлауы тиіс. Физикалық беттерге мүлік дайындау механизмі басқаша бұрынғыша қалады, заңгерлік беттерге жалға тапсырылады.
Іскер белсенділік өседі және ішкі инвестициялар үлкейеді.
Ең сыпайы есептеулермен, жұмыс істейтін аз кіріскен істердің мүлігі бағаланады 3,5 көбірек млрд. Дол. (177 мың 01.01.2003 жылға аз кіріскен істердің саны құрастырылады., мүліктің орта құны – 20 мың дол.) /15, с. 207/
Әрбір мемлекетте әрқашан екі баламалық, яғни өзара қатынастардың құруына принципшіл қарама- қарсы тұрған стратегиялық жақын келулердің аралық қаражаттық және салық саясатшылар мүшесі. Мұнау бірінші оқиға – биік салық көбірек болады , қазынаға төлеу халықты мәжбүр ету, өзіне жауаптылық толықтық бәрін оның қауіпсіздігінің артынан, амандық, басқа керекті назарлардың қорғанышын , соның ішінде мүмкіншілік ертеңгі жағдайда сенімділік болуы. Екінші оқиғада – салықты өндеп алу түрде азаматтар , халық қолданатын өзінің өзіне меншікті қарауға айтылған емес олардан құрал салық түрінде айтылған, көмекке сүйенбей , мемлекетке сүйенбей өз қамдарын ойлау.
Негізінде қалай болғанда да мына таңдау проблема әлеуметтік және экономикалық қажеттіліктердің деңгейінен халық оның менталитеттің дәл осылай және мемлекеттің дамуы деңгейінің потенциялды және әлеуметтік бағыттылық оның экономикалық шешімі тәуелді болады.
Ереже сияқты , елдің әлсіз экономикасы яғни дамитындар, әсіресе бастапқыларды сатыларды қалыптасудың және нарық өзінікін салыстырмалы аласа салық тартылады. Содан соң қоғамдық тұтну әртүрлі түрлерінің дамуымен (білім беру, денсаулық сақтау, коммуналдық қызметтердің және т. б.) жоғары дәрежеде салық салудың , параметрлер қайсының экономика күшімен елдерге барынша көп мағыналарға жетеді, басқаша айтқанда дамыған елдерде бірте – бірте асу болады.
Салық жүйесін рекламаларда қаражаттық өзіндік әртүрлі мемлекеттік жалпы тенденцияларды әр түрліше салады.
Барлық қоғам табыстарының немен жеке беттердің қолданылуында төлемі 50 % салық және басқа міндетті түрде алып тастауын есептейді. Басқалар, қарама – қарсы көзқарастарды бұлардан бөлмейді және барлығы өз салық тәртіптерін тек 25 – 30 % ВВП шек қояды.
Біріншілердің , арасында бай ел ең алдымен қайда болсын 25 30 мың долларларға дейін жалпы табыстарды маңызды деңгейге дейін шамамен салықты алып тастаулар қарастырылады. Мысалы, Данияда халық жаңбырлатқышына 17 мың доллар ( ВВП салық үлесі – 51 % ), Швейцарияда шамамен 15 мың доллар ( ВВП салық үлесі – 33 % ), Норвегияда – 14 мың доллар ( ВВП салық үлесі – 42% ), Германияның, Францияның, Бельгияның, Филяндияның – диапозонда 11-12 мың долларға сай ( ВВП салық үлесі – сәйкесінше 40 % 47 % )
Салық алып тастаулардың мөлшері анағұрлым көбірек елдерде алатын соңғы орынның табыстардың деңгейімен шектеледі. Дәл осылай, ол кемінде 2,5 мың оңтүстік Корейда құрастырады. ( ВВП салық үлесі – 22 % ), Түркияда – 60 мың доллар ( ВВП салық үлесі – 22 % ) ,ал Мексикада кемінде 500 доллар ( ВВП салық үлесі – 16 % ). Және Ресейде тек қана табыстардың деңгейімен соңғы категорияға жетті, бірақ салық алып тастаулардың аңғары бойынша жоғары дамуы ел деңгейінде 30 % орын алады ( ВВП 1 мың доллар әрбір халық жаңбыртқышына яғни Жапония деңгейінде және Швейцария ) . Тұжырымдап келгенде, басқаша айтқанда онда төртеуінде әрбір статистикалық жанұяға салық алу түрлерін алып қарасақ адам сомасы құрастырылады орта есеппен 4 мың доллар мен уақыт шамаланады.
Бірақ белгілі бір деңгей сияқты бөлшектелген салық салу мемлекеттік қаражаты арқылы өз шешімін шығарады, яғни ВВП салықты алып тастаулардың сондай үлесін және оның одан сайын артуына жету үшін экономикалық және әлеуметтік қайшылықтың күшеюін жеңіп нығаю керек.
Ашық саяси дауларда және молшылықсызбен шақырылған салық реформа талқандауларында көрсете алады, соның ішінде : бағындырусыздың өкіметтерге, табыстардың бұқаралық баспаналары және салық міндеттемелердің орындалуының кетуді, ұлттық экономика капиталының артуы халық көшірулері, кемшілік ауыртпалықтары салық төлеушілерге арналған, аудандар болуы керек. Және тек қана шадуылдау төтеншелері қалай айтылады, кербездік – мажорлы жағдайдың ( мысалы , жауынгерлер апат апаттары, техногендікпен ірі апаттар ) салығы шек деңгейіне амалсыз қарамастан аса экономикалық түсініктерге едәуір жоғарырақ оның нормалы жағдайдың мағыналарын үйлесімді қарау керек.
Салық салу проблемалары экономистердің, философтардың, әр түрлі замандардың мемлекеттік қайраткерлерінің ақылдары тұрақты орынға ие болған. Бір негізін салушы А.Смит былай деген: салық салу теориялары бойынша салықты кім төлесе ол соған арналған ,- бұл белгілі құлдық емес, ол бостандық болып табылады. Мемлекеттік қайраткер және АҚШ – тың ғалымы Франклин былай деген : „Өмірде шарасыздан ештене жоқ „
Д. С. Милль ғалым классиктер алғаш ретбіріңғай салық қолдану дауды ойын қисынға келтірді, ол әр түрлі салық жиынтығы қазына табыстарында негізгі орын мыналар ол түзу салық апарып жатқан ( рентаға және мұраға ) оның пікірімен олармен тиісті салық салдыну тек көптеген бірнеше қажеттілік заттарына жатпайды және жалпыға бірдей пайдалануға арналған емес, ал қанағаттандыруға арналған тек қана халық категорияларының ерекше қажеттіліктерінің бар екенін айтқан.
70 – 80 жылы жүз жылдық 20 ғасырдағы батыстағыларды / 19, елдерде А.Лаффера қаражаттық концепциясын ұсыныс экономика теориялары негізін салғанын мойындады./
Оның мәні табыстардың оның салық төлеушіге салық жүкті тиеу өсу шегі артумен қоса алады тек қана айқынның, дәл осылай айтылатынның „сын деңгейдің“, мына табыс азаюына , өндіріс өзгісіне алдымен қайсы аттыру шарасыз жүргізеді , ал тоқтауға содан соң жалпы соңғыны, себебі ол жетілмеген .
Өндіріс дамуына арналған преференция қажетін анықтау : егер кәсіпкерді алынған соманы өндіріс дамуына салып алу және мына тексерілген мақсатқа „пайдаға салық“ лайықты азат ету керек.
Бүгін мүмкіншіліктер өндірісті дамытпайды қажетті салық , кәсіпкер барлық пайдадан төлеп тұрады.
Капитал ресмилендіру мақсатында өндірісшілерге арналған пайдаға салық ұтыс тігуін қажетті сонымен қатар нашарлату 30 – 20 % құрайды.
Жасырылу жұмыс бастылық ресмилендірілуі кәсіпкерлік қызметке тиісті. Салық кодекске өзгертулер қажетін енгізу, бір жолғы талондардың әрекеттеріне шек қойып мезгілінде шығарып тастауы керек.
Әр бір аймаққа арналған нарықта жинаумен үйлесімді ұтыс тігулер орнатуға болады, олардың мөлшерін маслихат өкілдерімен алдын ала талқылайды, жергілікті атқару органдардың, кәсіпкерлік – қауіпсіздік қоғамдық бірлестіктерімен өткізіледі.
Ерекше сұрақ – еңбек ақының ресмилендірілуі . Салық кодекс физикалық беттердің табысынан жұмыс берушіге арналған әлеуметтік салық аса көтерілген пайызды және кіріс салықты анықтайды.
Әлеуметтік салық есептеу жұмыс істейтін реті еңбек ақы төлеуі қорының бөліп шығарулары алдын ала ескеріледі ( фот ) мөлшерде 7 % 20 % .Кез келген мүдделес өз қызметін пайдалылық кәсіпкер, әлеуметтік мұқтаждық бөліп шығарулардың үлесін азайтуға ұмтылады.Кіріскен іс өзінікін фотты нақты мөлшерлер жабады. Және деректі сондай жалақыны көрсетеді, қайсының әлеуметтік салық мөлшерінің бөліп шығаруының ең аз мүмкін мөлшерлері алдын ала ескеріледі, сәйкесті және кіріс салық , онымен кеміте және зейнетақылық қорларға есептеулердің сомасын есептеуге болады.
Мына жағдай рұқсатына арналған, жұмыс беруші психологиясын еске ала , сонымен қатар төлеулердің міндеттілігі басқа салық үлкен сан жұмыс берушісімен ҚҚС – тың , пайдаға және түрінде ресмисіз төлеулермен оның көбірек 5 % теңдестіріліп ақшалы құралдардың мөлшерде әлеуметтік салық ұтыс тігуін қажетті анықтау.
Ұсынылған қолдану әлеуметтік салық есептеуі шамасында және қаражат пайдасының артуы өзімен еңбек ақы төлеуі қорларының ресмилендіру шоттарының артынан әлеуметтік салық түсірулерінің маңызының азаюы.
Салық жүйесінің жетіспеушіліктерінен біреумен ғана қолданылады,сонымен қатар салық есептеу шарушылық ету субъектісі нүктесінен көрінеді. Есептеу әдісін жүзеге асыру кезеңінде сатып алушы есеп айыратын шотына орындау құралдардың түсу күні есептелмейді,ал мүлкін алу күні немесе тауарлардың түсулері есептелінеді.
Демек, тәуелсіз кіріскен істі ҚҚС тиісті төлеп қоюының,түрлі іске асырылған өнімнің көмек көрсетуі, тіпті егер болжау, не өнім дер кезінде және толық іске асырылған және ақшалар орындаудың артынан есеп айыратын шотқа түсті, ҚҚС сомасы, кіріскен іспен қабылданушы зачетке азырақ құлдырау есепке ала маңыздылық болды.
Есептеу әдісі жанында ҚҚС төлеуіне кіріскеніс өзіне меншікті сырт құралдарының бұруында ықтималдық бар болды,мезгіл және де қайсы құрал бұлардың көңілін алаңдатады, есеп айыратын шотқа көмек көрсету уақыттарға тәуелді болады.Шүбәлі сияқты міндет анықтап қаралады, тек екі жыл өтуі бойынша және мына мезгіл өтуімен тек қана ҚҚС сомасы зачетке мүмкін қабылданған және де құлдырауға түзетусіз.
Сонымен қатар, қосылған құн тек қана базамен біздің республикамызда ҚҚС салуға болады, сонымен қатар элементтер, ешқандай көңіл бөлулері болмайды. Немесе , дәл осылай объекті сияқты тауарлардың құны, жұмыстардың және қызметтердің бәрі салулары келеді.
ҚҚС сомаларының зачет жүйесі бір уақытта төлегенмен қолданылады. ҚҚС есептеу тап осы әдісті кең қолданылады, дүниежүзілік қабылдауда болатын тәжірибелі және принципте болады.Іс жүріп жатқан анықтама механизмі туралы емес ҚҚС сомалары, қаражатқа жататын салуға, ал дұрыстық туралы анықтама салу базалары. Дәл осылай, мысалы, базаға қазақстандық заң шығарумен ҚҚС салулары акциз сомалары, тозықтық бөліп шығарулар, кеден баж салығы қосылады.
Егер республика аумағындағы тауарлардың подакциздық импорт жүзеге асыруына рұқсат ету, ҚҚСпен салық салатын айналымға қосылады және төленген акциз сомасы және кеден баж салық сомасы қосылады. Сайып келгенде, көз алдында тек қана бір емес, екі есе, сонымен қатар үш есе салық салуға болады.
Взимания ҚҚС жұмыс істейтін тәжірибесі аз және орта кәсіпкерлікке кіріскен істерінің қызметінде әсіресе ауыр сәулесі түседі. Қаражаттық қорлардың өткір ұстаусыз шарттарында, өзіне мнешікті өндіріс база жоқ болуының сырт құралдардың қосымша бұруы ұлғайтады және экономика тап осы сектор ауыр экономикалық жайды ұлғайтады.
Бірер проблема тағы переплаченных қаражатынан төлеу тоқтатқысы келеді және ҚҚС сомаларының қайтаруына жататындардың.
Күрделі салық сомасын переплаченную практиаклық қайтару, ал мүмкінсіз салық органдарға қаражаттық санкция ҚҚСымен сома переплаченной ы қайтару тоқтатулары оқиғада қолдану,
Талдау ҚҚС есептеу тәжірибелілері жұмыс істейтініне рұқсат етеді. Қорытынды жасау келесі өлшемдердің қабылдау қажеттілігі туралы механизмді толық жетілдіруімен оның взиманиясы:
-акциз сомалары ҚҚСпен салық салынатын айналымнан шығару, кедендердің төлемі және тозықтық бөліп шығарулардың;
-зачет немесе ҚҚС сомаларының қаражатын қайтару, құлдырауын түзетумен жүзеге асыру;
-басқа салық төлемі шотқа ҚҚС сомаларының переплаченных зачетін аз және орта кәсіпкерлік өндіріске кіріскен істеріне рұқсат ету.
Ең алғаш олао табиғаттың, ішкі маңыздары және функциялардың. Салық механизмі арқылы мына мүмкіншіліктері орындауы жүзеге асады:
-қаражаттық құралдардың барынша көп, мүмкін көлемі салық аспабы арқылы іске асыруға ұмтылады,
-құралдарда тұрақты қажеттілік, мемелекеттік сынай танытады.
Мына заң шығарушы мемелекеттік қорларға кепілге түсіп көруі нүктесінен салық механизмі барынша көп оңайлатады. Төлеушіге көңіл бөлумен мемлекет айқын әділеттіліксізге ұмтылуда дайын болу: қорлардың бөлімін алып тастау ,қажеттіліктедің оған нормалы ұдайы өндіріске арналған, табыстардың нағыз иесінен салық ауыртпалығын ауыстырып салу және сатып алушыға мүліктің, оның өнімінің және қызметтердің, екі есе салуына рұқсат ету.
Сондай фискальды саясат, кіріскен қаражаттық қызмет шарттары болу негіздерінің түбін қазады: — салық базасы тарылады, сонымен қатар экономика криминализациисі жағдай жасайды, салық төлеуінің бұқаралық ауытқуына ұрындырады.
Салық ауыртпалығының қатаңдығының күшейуі салық төлемдерінің артуына ертіп әкеледі,Салық ауыртпалығын мемлекет үлкейте , қашан табыс алуында құштарлықтың төмендеуі нәтижесінде базар субъектілерінің айқын саны көлеңке экономикаға кеткенде немесе қызмет өзінікін жалпы тоқтатады ( Лаффер теориясы).
Салық басы экономикаға мемлекет реттеуші әсерімен сәйкестенеді.
Салық бұл жағдайда мемлекеттік жөнге салуға тумалас өзінің әсерін тигізеді : ол кәсіпкерлік қызметінің жүруіне бағыттайды,қоғамның көру нүктесінен мақсатқа лайықты өзін бүтіндей таныстырады. Мына оқиғада сәйкестік салық механизмі салып алады,жетілген басқаларды принциптермен салыстыру қашанда мемлекеттік кірістердің кепілді түсуін талап етеді.
Осында айқын әрекеттерге төлеушілерді ынталандыруларында акцент жақ жылжытылады, және оған салық құралдардың бөлімі уақытша жоғалтуына тиісті күшті әсер етуші, не салық алуан жеңілдіктердің беруінде жарық көрсетеді.
Салықты жөнге салудың негізі көптеген экономистерді есептейді, не шаруішылық және халықтың бөлек әлеуметтік топтарының құралдарын алып тастауы арқылы мемлекет басқа субъектіледің сүйемелдеуіне арналған қорларды алады, ал томға не меншікті алып тастауы нақты сома арқылы мемлекеттік салық төлеушіге әсер етеді.
Салықты жөнге салу негізінде жатады, салықты қаражатқа енгізбеуге кіріскен іске – төлеушіге рұқсат етеді немесе оқиғада толық емес төлеуі, егер заң шығарумен алдын ала ескерілген шарттарды орындаса салықты алып тастау сондай төмендеуі мүмкін. Механизмде болады және басқа бір түрі: айқын шарттар жанында салық мөлшері, мөлшер сыртынан әдеттегі анықталған заң жоғарылайды.
Әлемде аз кәсіпкерлік мемлекеттік сүйеуі жеңілдіктерді беру жолымен жүзеге асады. Мыналардың жанында – тоқтауда емес салықтық ұтыстың төмендеуі, ал шараның шаруашылық етуші субъектілердің дамуы нақты ынталандыра алуы дүниежүзілік тәжірибеліде салық инвестициялық несие қолданылады.
Біздің оқиғамызда, біз кіріскен істердің даму, ынталандыруы үшін ұсынамыз, тауарлардың өндірушілерінің, аз және орта кәсіпкерлік кіріскен істерінің, өндіріспен шұғылданған тауарларды қолдануға рұқсат беру 50%, кіріс салығы заңгерлік беттерден немесе 10% бірыңғай тұтас салық үшін заң жала жабылған инвестицияларды алдын алады.
Салық каникулдер пайдалануына берген 1991-1993 гг., бірақ тап осы жеңілдік әрекеттері мезгіл өтуі бойынша жабылған, ал базада содан соң бұрынғылардың – жаңа ашылған,өз өзіме дұрыс күшті әсер беруі тап осы жеңілдік ақырғы жиыныда тиісті болды, бірақ онымен, ереже сияқты, салық ауытқу үшін пайдаланған. Біз түзетуді заң шығаруға енгізуге ұсынамыз, егер қызмет өзінінің кіріскен ісін тоқтатса немесе жеңілдік дәуір өтуінен кейін лезде, кіріс салық сомасы немесе біріңғай тұтас салық лезде тиісті қаражатқа салынған болады.
Жинақтай әкеле келесі мәліметтерді алуға болады:
1) АҚШ тәжірибесін қолдана және 10-шы бөлімге шығындар және мөлшерде денсаулық қорғау Канаданың дара кіріс салық шегерулеріне апарып беру МРПмен еселеніледі
2) төмендетудің заңгерлік беттердің мүлік салық салу деңгейі және дара кәсіпкерлердің мүлікті ресмилендіруі мақсаттарында физикалық беттердің мүліктік салық салу деңгейіне дейін болады
3) бір жолғы талондардыңәрекеттік мезгілге шек қоюын шығару
4) әлеуметтік салық төмендету ұтыс тігуін 5%
5) акциз сомалары ҚҚСпен салық салынатын айналымынан шығару, кедендердің төлемі және тозықтық бөліп шығарулардың
6) зачет немесе ҚҚС сомаларының қаражатынан қайтару құлдырауға түзетумен жүзеге асыру
7) басқа салық төлемі шотқа ҚҚС сомаларының переплаченныхзачетын аз және орта кәсіпкерлік ондіріс кіріскен істеріне рұқсат ету
8) ертерек өтуі бар болса касса әдісі
9) алдыңғы ақы төлемдер бірлескен кіріс салықтөлемімен ағымдағыға ауыстыру
10) пайдалануына беруді аз және орта кәсіпкерлік субъектілеріне салық каникулдарын түзету заң шығаруына салумен, егер қызмет өзінікінкіріскен ісін тоқтатса немесе жеңілдік дәуір өтуінен кейін лезде кіріс салық сома немесе біріңғай тұтас салық лезде тиісті қаражатқа салынған болғаны үшін кіріскен қызмет барлық дәуірде.
Баяндалған жайларды талдап қорыта,есптейміз, не дамуда салық механизм ролі кәсіпкерлік тұрғыда кез келгенін қайта бағалау. Бірақ Қазақстан Республикасының шарттарында өндіріс қызметінің өту шегі ынталандыруына арналған салық жөнге салу аспаптары практикалық тұрғыда қолданылмайды және аз және орта кәсіпкерлік субъектілерінің дамуында. Ұсынылғандар тап осы баста жұмыс істейтін салықтық заң шығару толық жетілдірудің нақтылы жолдары, біздің көзқарасымызға экономиканың тап осы секторы позитивтік дамуына жағдай жасайды.
Экономикаға мемлекет қол сұғу қажеттілігі мақсаттары шешімімен ескертілінген, қажеттіліктердің қанағаттандыруымен барлығы қоғамның – ірі құрылысты жылжулардың қамтамассыз етуімен, экономикалық даму басты бағыттарының сүйеуімен, кеңейтумен және әлеуметтік өндіріс инфражүйе объектілерінің толық жетілдіруімен және т.б., құралдардың реттеуші функциясы орындалуына арналған қажетті мемлекетке салық беру жолымен экономикалық процестердің жүру мемлекетімен жөнге салуды қамтамасыздандырады, сонымен қатар арнайы салық механизмның арқасында , өндірістердің даму бағытын қамтамассыз етуші әрекеті қоғамға арналады.
Салықтың жөнге салу – мына әсерлер жолымен жүзеге асатын шаруашылық етуші субъектілерге алып тастаулар немесе олардың қолдарында болған дара тұтынушылардың, яғни мүмкіншіліктердің азаюжолымен, олардың өндіріс және өндіріссіз тұтынудың қамтамсыз етуі.
Тәжірибеліде экономика мемлекеттік жөнге салуы және ең алдымен жетілген нақты аспаптардың салық жүйесі арқылы шаруашылық етуші субъектілердің қызметін жөнге салуды жүзеге асады.
Экономиканың дамуына үлкен ықпалын жасау салық құрылымы мақсаттарын көрсетеді, саясатшылар салық өткізу жанында нақтылы тарихи дәуірде дұрыс шешеді. Аз қажетсіз мағына субъекті таңдауында болады немесе салық төлеушісінің төлемі кәсіпкерлердің назарларына белсенді ықпалын жасау, есептеудің және салық төлеулер механизмі жұмыс істейтінге корсетеді,негізі салынған салық функционал элементтерінің қолдануында. Нақтылы объектілер, салық, салық салынатындар,ұтыс тігулері, мезгілде оны төлеулері, айқын жеңііілдіктердің мүмкіншілігі төлеуші назарларының сферасында тұрақты орында болады.
Салық немесе кәсіпкерлік қызмет басқа түрлерінің іскерлік белсенділік дамуынынталандырады немесе шек қояды, өндіріс шығындарының төмендеуіне арналған алғы шарттар және кіріскен істердің айналдырулары жасайды. Сайып келгенде, мемлекет салық арқасында экономикалық процестерді жөнге салуды жүзеге асырады.
Қазақстанда кәсіпкерлік сүйеу қажеттілігі саясатшылар экономикалық басты сфераның кім, не ретінде бүгінгі таңда.
Азаматтардың қызметі сияқты жеке кәсіпкерлік анықталады,бағытталған пайда алуына немесе жеке табыстың тауарларға сұраныс қанағаттандыруы жолымен (дара кәсіпкерлік) немесе ұжым меншікте және жүзеге асатын өкілдігі бойынша, тәуекелдің артынан және заңгерлік тұлға мүлік жауптылық астында (ұжым кәсіпкерлік).
Қазақстанда аз кәсіпкерлік субъектілерінің сандық өсу шегімен, сонымен қатар жұмыс істеуге кіріскен істердің санын арттыру тенденциясы анықталады. Егер аз кәсіпкерлік салалық құрылымын анықтап қарау (кооперативтер, жеке кіріскен істер, аз кіріскен істер және азкәсіпкерлік субектілері түрде болады), кәсіпкерліктердің негізгі бөлімі сауда – делделдық қызметтермен шұғылданады.
Ең маңызды факторлардан біреумен ғана, Қазақстанда аз кәсіпкерліктер дамуын тежейтін,билік салық барысында келеді.
Талдау, салықтың жөнге салу тәжірибелілері жұмыс істеуіне рұқсат етеді. Қорытынды жасау келесі өлшемдердің қабыл алу қажеттілігі туралы салық механизмі толық жетілдіруде:
— АҚШ тәжірибесін қолдана және 10-шы бөлімге шығындар және мөлшерде денсаулық қорғау Канаданың дара кіріс салық шегерулеріне апарып беру МРПмен еселеніледі
— төмендетудің заңгерлік беттердің мүлік салық салу деңгейі және дара кәсіпкерлердің мүлікті ресмилендіруі мақсаттарында физикалық беттердің мүліктік салық салу деңгейіне дейін болады
— бір жолғы талондардыңәрекеттік мезгілге шек қоюын шығару
— әлеуметтік салық төмендету ұтыс тігуін 5%
— акциз сомалары ҚҚСпен салық салынатын айналымынан шығару, кедендердің төлемі және тозықтық бөліп шығарулардың
— зачет немесе ҚҚС сомаларының қаражатынан қайтару құлдырауға түзетумен жүзеге асыру
— басқа салық төлемі шотқа ҚҚС сомаларының переплаченныхзачетын аз және орта кәсіпкерлік ондіріс кіріскен істеріне рұқсат ету
— ертерек өтуі бар болса касса әдісі
-алдыңғы ақы төлемдер бірлескен кіріс салықтөлемімен ағымдағыға ауыстыру
— пайдалануына беруді аз және орта кәсіпкерлік субъектілеріне салық каникулдарын түзету заң шығаруына салумен, егер қызмет өзінікінкіріскен ісін тоқтатса немесе жеңілдік дәуір өтуінен кейін лезде кіріс салық сома немесе біріңғай тұтас салық лезде тиісті қаражатқа салынған болғаны үшін кіріскен қызмет барлық дәуірде.
1 қаңтар аз кәсіпкерлік субъектілеріне арналған 2002 жыл арнайы салықтық тәртіптер мәнде енгізілген ерекше қолдануға болады,есептеу шамасында және бөлек салық төлемдері , сонымен қатар оңайлатылғанды беру шамасында олардың үстілерімен салық есептіліктердің керегін белгілеп қою. Не мемлекеттік шаруа фермерлік кәсіпкерлік даиуына үлкен назарды соңғы кезде бөлді.
Кіріспе 1 шілде біріңғай жер алаңы салық Қазақстан Республикасының аумақтық 1999 жыл, кіріс салығын төлеуінің шаруашылық, ҚҚС, транспорттық құралдарға салықтық мүлік азат етті.
Салықтың негізгі түрлерінің жұмыс жасауын талдап, қорытындысының талдауын көрсетеді, Қазақстанда замандас салық жүйесі және негіздерін құрудың бүтіндей танымалстандарттарға жауап береді. Салықты жөнге салу аспаптары сонымен қатар, жеңілдіктер сияқты, ұтыс тігулер, төлеу реті субъектілердің кәсіпкерлік белсенділігін ынталандыру үшін практикалық іске кірістірілген емес.
Салық түрлері барлық аз кәсіпкерліктің кіріскен ісі бүгінгі құнына қаражатқа төлейді: кіріс салық, ҚҚС, мүлікке салық,заң шығарумен транспорттық, жер алаңы және басқа алдын алаескерілген міндетті төлемдер.
Практикадан алынған барлық табыстар төленеді және олардың дамуына арналған ауыр қаражаттық қиыншылық жасайды, не тағы ұлғайтылады және әсерлі несие механизмі жоқ болуымен аз кәсңпкерлік даму сүйеулері, базар инфражүйе неразвитоьюы. Ең алдымен, біздің көзқарасымызға , сондай – ақ схеманы ойлану және енгізуге болады, пайдалы ресми болуға жұмыс істеу және төлеу үшін механизмдерді өндіріске құралдар адам ынталандырушы инвестициялау, ал, рентабелді жұмыс істеу және заң рамкаларында. Соңында, кәсіпкерлік қуатты мемлекеттік сүйеуі қажет.
ҚОРЫТЫНДЫ
Кәсіпорын экономикалық қызмет көрсететін заңды категория, олар халыққа қажетті тауар өндірумен айналысады.
Бюджеттерге және салықтарға байланысты бюджеттің жаңа түрі мемлекеттің қоғам мүшелеріне, салық төлеушілерге ұсынылатын қоғамдық игіліктер категориясының негізінде құрылады. Бұл бағыт негізгі өмірдегі бюджетке, оның қызметтеріне нарықтық көзқараспен қарайды. Мемлекет бюджетті ерекше игіліктерді, қоғамдық өнімдерді, ұстауға мүмкіндік болуы үшін құрайды.
Экономистердіңі зерттеулері бойынша, сонымен қатар кәсіпкерлердің пікірін сұрау, аз кәсіпкерлік сферасында жұмыс істеушілер арқылы қорытынды жасауға рұқсат етеді, оның негізгі факторы біреу ғана, аз және орта кәсіпкерлік өндіріс істерінің дамуын тежейтін, жоғары дәрежеде салық салу болып табылады.
Салық кодексінің сөзсіз артықшылығы, оның авторына практикалық түзу әрекет құжаттарыніске асыру недәуір мөлшерде сәтті түскен, нормативті актілердің және басқа құжаттарды тағы қосымша нақтылаушы немесе заңды анықталған қандай болмасын шығарулар қажеттілігі – заңға сүйенген.
Бірақ, барлық төтенше маңыздыларға қарамастан оның адмагершілігі маңызды, біздің пікіріміз және салықтық заң шығарулар бойынша , аз және шешілмеген парасатты проблемалар көп емес.
Салық елдердің қатар жүйелерінде жеке фирмалардың шығындарын іздеуді, ғылыми – техникалық және тәжірибелі – конструкторлық зеттеудің, қызметші бағаланған деңгейі жоғарылауына және жұмыстарға өндіріс экологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз етуімен оның шығындарына толық қосылады, айта келгенде, салық салынатын табыс мөлшері төмендетіледі.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың
халыққа Жолдауы. – Астана: Елорда, 1 наурыз 2006 ж.
2. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың
халыққа Жолдауы. – Астана: Елорда, 2007 ж.
3. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың халыққа Жолдауы. – Астана: Елорда, 6 ақран 2008 ж.
4. Өмирбаев С.М. Финансы: Учебное пособие для вузов – Астана: 2003. – 385 с.
5. Ілиясов Қ.Қ., Құлпыбаев С. Қаржы: Оқулық – А.: 2005 – 552 б.
6. Худяков А.И., Бродский Г.М. Теория налогообложение: Учебное пособие. – Алматы: ТОО «Идательство «НОРМА-К», — 2002, 392с
7. Налоги и налогообложение. 2-е изд. / Под ред. М. В Романовского, О. В. Врублевской – СПб: Питер, 2001. – 544 с.: ил. – (Серия «Учебник для вузов»).
8. Назарбаев Н.Ә. Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында. Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың халыққа Жолдауы. – Астана: Елорда, 2005. – 48 бет.
9. Тоқсанбай С.Р. Толық экономикалық орысша- қазақша сөздік – Алматы: «Сөздік-Словарь», 1999 – 816 б.
10. «Жаңа әлемдегі жаңа Қазақстан» Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың халыққа Жолдауы. – Астана: Елорда, 28 ақпан 2007ж.
11. Хайруллин Б.Т. Әлеуметтік саладағы салық саясатының орыны // Саясат №1, 2003 ж.
12. Салық және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы Қазақстан Республикасының Кодексі. (өзгертулер мен толықтырулар енгізілген), Алматы: «Баспа үйі «БИКО», — 2006, 280б.
13. Исаева А. Мемлекеттің әлеуметтік дамуына әсер ету тұрғысындағы Қазақстанның қазіргі кездегі салық жүйесінің ерекшеліктері // ҚазЭУ Жаршысы №2, 2005 ж.
14. //Статистический бюллетень Министерство финансов, 2006 № 11 – 12- с.4-7
15. //Статистический бюллетень Министерство финансов, 2005 № 12- с.4-7
16. Статистический ежегодник, Справочник. Агенство статистики РК 2005г.
17. Қуанышев Т. Акциз салығын төлеу ерекшеліктері // Финансы Казахстана № 5, 2003 с.87
18. Банки Казахстана № 2, 2004 с.50
19. Вестник КазНУ серия экономическая № 3, 2004 с.48
20. Салық жүйесіндегі оң өзгерістер // Қаржы қаражат №8, 2005ж.
