Өндірістік қалдықтарды залалсыздандыру
Мазмұны
Қатты қалдықтардың классификациясы
Өндірісті қалдықтарды көмуге арналған полигондар
а. Жалпы мәліметтер
б. Полигонның жұмыс істеу технологиясы
в. Өндірістік қалдықтарды залалсыздандыру
г. Көмудің түрлері
Қалдықтардың классификациясы келесі белгілер бойынша айқындалады:
Отандық стандарт бойынша «Зиянды заттар классификациясы және ортақ қауіпсіздік талаптары», барлық өндіріс қалдықтары қауіптілігі бойынша 4 классқа жіктеледі: бірінші классқа – аса қауіпті, екінші классқа – жоғары қауіпті, үшінші классқа – орташа қауіпті, ал төртінші классқа –қауіптілігі аз қалдықтар жатады.
Егер де қалдықтарда сынап, калий хлорқышқылы, үшхлорлы сурьма, мышьяк оксиді және басқа да улы заттар болса, олар бірінші классқа жатқызылады.
Хлорлы никель, хлорлы медь болатын болса екінші классқа жатады.
Классификациялардың негізінде орталық жинақтау схемалары жасалады, оларды екінші ретті пайдалануға асыру және ол қалдықтардың қоршаған ортаға зиянды әсерін болдырмауы қарастырылады. Барлық қатты өндірістік қалдықтарды 2 түрге бөлеміз :
1 улы қалдықтар
2 улы емес қалдықтар
Улы қалдықтар өзі бірнеше топқа жіктеледі, олардың кейбіреулері төменде көрсетілген:
Улы қалдықтарды жиюдың, жинақтаудың, зиянсыздандырудың және көмудің тәсілдері мен тәртібі химиялық заттардың қауіптілік класын ескере отырып жүзеге асырылуы тиіс, сонымен бірге жұмысшылардың қауіпсіздігін, қоршаған территорияның ластануын болдырмауды және қамтамасыз етуі керек.
Құрамында улы заттары бар қатты қалдықтарды қоймада ұстауға, сонымен қатар өндіріс алаңдарында шламды жинағыштарды және шлам жиналуын орналастыруға рұқсат етілмейді.
Өндірстегі қалдықтар түзілісінің көлемі
Полигондар
1 Жалпы мәліметтер
Қалдықтарды орталықтандырып жинау, жеткізу, яғни транспорттау, заласыздандыру және көму қалаларды санитарлы тазалайтын шаралардың бірі.
Улы қалдықтар түрлерінің және мөлшерінің көптігінен оларды залалсыздандыру экономикалық тұрғыдан алғанда тиімсіз. Бұл қалдықтардың химиялық және физикалық қасиеттеріне байланысты залалсыздандыру және жою қоршаған ортаға еш зиянсыз жүргізу болмайды, сондықатан осы улы өнеркәсіптік қалдықтарды залалсыздандырып, көмуге арнайы аудандық полигондар ұйымдастырылады.
Қалдықтарды көму полигондары табиғи қорғаудағы ғимараттар болып табылады, ал орталық жинақтау, залалсыздандыру және утильденбейтін қалдықтарды сақтауға сақтауға арналғандықтан қорғалады. Полигон саны мен қуаттылығы әр ауданның техникалық-экономикалық есептеулерімен жүзеге асырылады
Полигонның құрамында келесі шаралардың қарастырылуы:
Ескерту
1) улы өнеркәсіптік қалдықтарды өңдеу заводтары қалдықтарды жағу және физико-химиялық өңдеу үшін, оларды заласыздандырып улылығын төмендетіп, ерімейтін формаға дейін жеткізіп, көлемін азайту үшін қолданылады;
2) қалдық мөлшері 100мың т-дан аспайтын болған жағдайда, құзырлы органдармен келісе отырып, мұндай завод құрылысын жүргізбеуге рұқсат беріледі.
Полигонға қабылдамайтын қалдықтар түрлері:
Полигонның жобаларында өнеркәсіптік қалдықтар жөнінде төмендегі ақпарат болуы керек:
1) өнеркәсіптік қалдықтардың болжанатын мөлшерінің саны мен сапасы (қауіптілік класы бойынша), олардың физикалық-химиялық, токсикологиялық және радиациялық қасиеттері жөнінде мәліметтер;
2) қоршаған ортаға өнеркәсіптік қалдықтардың әсер етуінің мүмкін салдарының сипаттамасы;
3) өнеркәсіптік қалдықтарды зиянсыздандыру, жою, көму мәселелерінің технологиялық шешімдері;
4) зиянды заттардан топырақты қорғау және бұзылған, ластанған топырақты рекультивациялау бойынша шаралар;
5) қоршаған орта объектілеріндегі зиянды заттарды анықтау әдістемесі.
101-административті корпус; 102 -қатты қалдықтарды термиялық заласыздандыру; 103 -сұйық қалдықтарды термиялық залалсыздандыру; 104 -суйық қалдықтар мен реагенттердің қоймасы; 105 — известь сүтін дайындау және кальций хлоридінің қоймасы сыйымдылығы 2´1000 м3; 106- азот-оттекті станция; 107, 107а — тазарту ғимараттары және арнайы машиналарды жуу; 108 — тұрмыстық-зертханалық корпус және КИП; 109- котельня; 110 – материалдар мен жабдықтар қоймасы; 111, 111a — автотаразы; 112 — өрт депосы; 113 — магазин; 115 – щеберхана жөндеудің блогы; 115а -орманкесу участогы; 116 — гараж; 118 — гараж; 119 — подстанция 35/10 кВ с распределительным устройством 10 кВ; 120 — автозаправочная станция; 121 — газораспределительный пункт; 122 — мойка автомашин; система; 124 — автопавильон
Полигондарды орналастыру
Полигондарды орналастыру үшін тұрғын үй, құрылыс нысандарынан аулақ, жақсы желденіп, су баспайтын жерде болу керек. Полигон айналасында 3000м-ден кем емес жерде санитарлы-қорғаныс зонасы ұйымдастырылу қажет.
Полигон кем дегенде 200м ауылшаруашылық нысандарынан, транзиттік магистральдарынан, орман массивтерінен 50м алшақ орналастырылады.
Көму орындары бас транспорт магистралінен алшақ болмай және сол магистральмен жолдар жақсы байланыстырылуы қажет.
Алаңдардың жетіспеушілігіне байланысты үлкен қалалардың маңайында қайта жүктеу станцияларын ұйымдастыру арқылы азайтуға мүмкіндік бар. Ол жерде қалдықтар іріктеледі, бөлшектенеді және түрлері бойынша жинақталады. Бұл әдіс қалдықтардың көлемін азайтады және алшақ полигондарға тасымалдап көмуге мүмкіндік береді.
Полигондардың учаскесі нашар фильтрленетін грунттармен орналастырылады(сары топырақ, сланцы,сугликок және т.б.), олардың фильтрация коэффициенті 0,00001 см/с аспауы шарт. Грунттық сулар деңгейі олардың жоғары көтерілуі мөлшері көмілген қалдықтардан кем дегенде 2м-ден төмен болу керек.(Ережеге сәйкес, 7-15м)
Полигондарды орналастыруға рұқсат етілмейтін жағдайлар:
Полигондардың қуаттылығы бір жыл ішінде қабылданған улы қалдықтар мөлшерімен(мың.т.) айқындалады. Қалдықтардың мөлшері олардың көмілетін контейнерлердің массасымен қоса алынады.
Өнеркәсіптік улы қалдықтарды көмуге арналған полигондарды ұйымдастырғанда мынаған назар аудару керек:
Улы өнеркәсіптік қалдықтарын көму учаскелерінің территориясы арнайы жабдықталған картамен белгіленеді, онда улы өнеркәсіптік қалдықтар класс бойнша жіктеледі және қосымша ғимарттар мен үймереттер қарастырылады.
Қазіргі жаңа заман талабына сәйкес, өндіріс қалдықтарын көму келесі жеке инженерлік ғимарттармен жабдықталуы керек, олар:
Өнеркәсіптік қалдықтарды көму учаскесінің негізгі конструкциялық элементі болып:
Улы өнеркәсіптік қалдықтарды заласыздандыру және көмуге байланысты ситуациялық план
Улы өнеркәсіптік қалдықтарды заласыздандыру және көмуге байланысты ситуациялық план
1 –тұрмыстық ауыз сумен қамтамасыз ететін ғимарат; 2 – улы өнеркәсіптік қалдықтарды заласыздандыратын утельдейтін завод; 3 – утельденбейтін өнеркәсіп қалдықтарын көмуге арналған участок; 4 – тұрмыстық канализацияны тазартатын ғимарат; 5 –жаңбыр суы жиналатын көлшік; 6 –өндірістік судың насостық станциясы; 7 – плотина(бөген); 8 –елді мекен; 9 — подстанция 110/35 кВ; 10 –снтарлы -қуіпсіз аймағының шекарасы ; 11 — подъезді автожол.
Көмудің типтері
Қалдықтарды негізінде көмудің екі әдісі қолданылады: жерасты және жерүсті .
Жерасты көму түрі – шахталарды, қуыстар, скважиналар, бұрынғы мұнай алаңдары және т.б — радиокативті және қалдықтарды орналастыруға арналған.
Жерүсті көму әдісі – құрылыс қоқыстары, қатты тұрмыстық қалдықьар және өнеркәсіптік улы қалдықтарды орналастыруға арналған.
A -отвальный тип захоронения; Б — захоронение на склонах; В — захоронение в котлованах; Г — захоронение в подземном бункере; 1 — отходы; 2— гидроизоляция; 3— бетон
Отвального типа көмудің артықшылықтары:
Отвального типа көмудің кемшіліктері:
